ANKARA– CHP, UYGUN Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ile Demokrasi ve Atılım Partisi’nin uzun müddettir üzerinde çalıştığı “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni” 6 siyasi partinin genel liderinin iştirakiyle Ankara’da kamuoyuna açıklandı.
Kamuoyu araştırmacıları ve uzmanlar, yargıdan temel hak ve özgürlüklere, seçim kanunundan basın özgürlüğüne, bayan haklarından OHAL düzenlemelerine kadar birçok alanda yeni adımları taahhüt eden 6 siyasi partinin ortak metnini, bunun seçmenler üzerindeki yansımasının nasıl olacağını kıymetlendirdi.
‘SORUNLARA DOKUNAN, DOKUNMAYA CÜRET GÖSTERMİŞ BİR METİN’
‘Yarının Türkiye’si Mutabakat Metni’ programını Ankara’da takip eden isimler ortasında siyasal bağlantı uzmanı İbrahim Uslu da yer aldı. Uslu, 6 siyasi partinin genel lider yardımcılarının okuduğu metnin satır ortalarındaki birtakım sözlerin salondaki yansımalarını kıymetlendirdi.
Yargı bağımsızlığı, temel haklar ve özgürlükler, cumhurbaşkanının tarafsız olması, bayan hakları üzere muhalefetin lisana getirdiği kısımların salonda daha çok dikkat çektiğini vurgulayan Uslu, “Salonun verdiği yansılara baktığınızda toplumun nelere hassas olduğunu ve neleri özlediğini görüyordunuz” dedi. 6 siyasi partinin hazırladığı metinle, toplumun beklentilerine uygun bir sistem tasarımı ortaya koyduğunu belirten Uslu kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu sistem birinci kere Türkiye’de icat edilen bir sistem değil. Parlamenter sistem esasen dünyadaki örneklerine uygun hale getiriliyor. Bizde bugüne kadar sorun, en azından 82 Anayasası’ndan sonra, parlamenter sistemin hiç uygulanmamış olmasıydı. Eski sistemimiz de parlamenter sistemdi ancak yürütme iki başlıydı. Bu açıklanan metinle iş doğrusuna çevrilip yürütme tek başlı tanım ediliyor ve cumhurbaşkanına sembolik yetki öngörülüyor. Hakem (cumhurbaşkanı), uzlaştırıcı, arabulucu rolünde ve birlik ile dirliği temsil ediyor. 6 siyasi parti dünya standartlarında bir parlamenter sistem modeli anlattılar. Bu nedenle 6 siyasi partinin açıkladığı metni yerinde ve gereksinimleri tespit etmiş buldum. Meselelere hakikaten dokunan, dokunmaya yürek göstermiş bir metin.”
İbrahim Uslu
‘SEÇMEN ASLINDA TERCİHİNİ YAPMIŞ DURUMDA’
6 siyasi partinin üzerinde uzlaştığı ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’ çalışmasının seçmenlerde nasıl karşılık bulacağı da merak konusu. Bu noktada değerli olanın “oy oranlarının artması” değil “seçmenin muhalefete duyduğu inancın koruma edilmesi” olduğuna dikkat çeken Uslu, değerlendirmelerini şu sözlerle sürdürdü:
“Birçok araştırma tıpkı şeyi gösteriyor, seçmen uzun vakittir parlamenter sistemi destekliyor. ‘Bugün seçim olsa parlamenter sistemi mi desteklersiniz yoksa başkanlık sistemini mi desteklersiniz’ sorularına yaklaşık yüzde 60 ‘parlamenter sistem’ karşılığı veriyor. Münasebetiyle seçmen aslında tercihini yapmış durumda. Şayet siyasi partiler bu beklentilere cevap veremeselerdi seçmenin inancını kaybederlerdi. Artık seçmenin o taleplerini algıladıklarını, ona bir tahlille geldiklerini gösterdiler. Tahminen oy artışı değil lakin seçmenin itimadına sahip olma, yarın için umutlarını pekiştirme üzere bir vazife olacak.”
‘METİN SEÇMENE YANSIYACAKTIR LAKİN GERÇEK ANLATMAK GEREKİYOR’
Avrasya Araştırma Lideri Kemal Özkiraz da parlamenter sistem metnini Ankara’da, Bilkent Otel’de takip eden kamuoyu araştırmacıları ortasındaydı. Ortak metnin ana çizgileriyle çok uygun olduğunu tabir eden Özkiraz, “Kadın hakları ve etraf hakları problemleri üst seviyede işlenmiş bir metinle karşılaştık. Yolsuzluklarla çaba iktisadın baş konusu ve çok başarılı bir biçimde işlenmiş. Merkez Bankası bağımsızlığı ve denetleyici kurumların özerkliğine de başarılı bir halde odaklanılmış” dedi.
Kemal Özkiraz Özkiraz’a nazaran 6 siyasi partinin hazırladığı mutabakat metninin, seçim periyodunda seçim vaatleriyle birlikte yanlışsız işlenmesi gerekiyor. Fakat bu sağlandığında oy manasında önemli karşılık bulunabileceğini tabir eden Özkiraz, “Türkiye’de parlamenter sistemi isteyen bireyler yüzde 60’ın üzerinde. Bu seçmene bu oluşturulan başlıklar düzgün anlatılabilirse, insanların muhtaçlığı olan seçim vaatleriyle birlikte sunulabilirse çok tesirli olacağını düşünüyorum. Metin seçmene kesinlikle yansıyacaktır fakat hakikat anlatmak gerekiyor. Seçime kadar bunların biraz daha kısa metinler halinde vatandaşa anlatılıp, aktarılması durumunda bu partilere katkı sağlayacağını düşünüyorum” diye konuştu.
‘KARARI NET OLMAYANLARA BİRİNCİ SİNYAL’
Toplumsal Tesir Araştırmaları Merkezi (TEAM) Yöneticisi Ulaş Tol’a nazaran kamuoyu, 6 siyasi partinin oluşturduğu çeşitten birlikteliklere, çoğunluk gücü oluşturmaya olumlu yansılar verir. Farklı yapılardan oluşan partilerin bir ortaya gelmesinin yarattığı bir güç olduğunu tabir eden Tol, “Çok temel problemleri çözmek için birlikte çalışma manzarasının getirdiği bir olumlu tesir var” dedi. Seçmenlerin direkt bir tesir noktasında “ihtiyatlı” yaklaşacağını belirten Tol, “Seçmen nereye gittiğinizi izleyecektir. Somut sıkıntılarda bu birlikteliğin nasıl davranacağına bakacaktır” diye konuştu.
Ulaş Tol Altı siyasi partinin ortak metninin, ileriki devirde atacakları somut adımlarla seçmende karşılığının daha somutlaşacağını belirten Tol, “Seçmenin, bilhassa de kararı net olmayan, kararı net olsa da tereddütte olan seçmenin, muhalefetin idare hünerine dair bir derdi vardı. ‘İktidar yönetemiyor ancak muhalefetin de yöneteceğine emin değilim’ denilen bir dert vardı. Partilerin bu adımını, bu tasanın giderilmesine yönelik değerli bir atılım olarak görüyorum. Metin kararsızlara, kararı net olmayan seçmene birinci sinyal” dedi. Tol kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Sadece kararsız diye de düşünmemek gerekir. Sonuçta kıymetli bir kesim de iktidardan rahatsız olduğu halde iktidarı desteklemeye devam ediyor. Bunun bir nedeni seçeneksizlikti. O nedenle yalnızca kararsız değil seçeneksizlik nedeniyle muhalefete yönelmeyen seçmenin üzerinde bir tesir potansiyeli var. Bu seçmende çabucak bir dönüşüme yol açmasa bile kulağını açacaktır. Lokal seçimlerde de bu bu türlü oldu. Muhalefet seçmen üzerinde çabucak bir tesir oluşturmadı. Ancak vakitle kulağını açan seçmeni etkilemeyi başardı. Bundan sonraki performans için birinci girişi yapma fırsatı sağlar diye görülüyor. Bunu kamuoyu araştırmalarıyla takip etmemiz lazım.”
‘MUHALEFET, HAYAT GERÇEKLİĞİNE DAİR PERSPEKTİF ORTAYA KOYMAKTAN ÇEKİNİYOR’
GENAR Araştırma Şirketi İdare Heyeti Lideri İhsan Aktaş’a nazaran, altı siyasi partinin temsilcileri ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’in ne manaya geldiğini anlatmaya dair hayli bir mesai harcayacak. Muhalefetin bu teşebbüsünü “açmaz” olarak kıymetlendiren Aktaş, muhalefetin iktidara “Kardeşim millet aç” derken parlamenter sistem tartışması yaptığını, muhalefetin gerçek sorunlardan çıkarak “entelektüel” mevzulara eğildiğini söyledi.
Muhalefet partilerinin “hayat gerçekliğine”, “ülke siyasetine” ve “siyasi çözümlere” dair bir perspektif ortaya koymaktan çekindiğini savunan Aktaş, “Bu şuurlu bir çekingenlik de olabilir, ortaya koyamamak da olabilir. Burada şu stil bir sorun ortaya çıkıyor. Siyasi partiler tavır bakımından birbirlerinden çok farklı olduğu için, örneğin dış siyasette bir perspektif ortaya konulduğu vakit bu bir sürü zıtlıklar ortaya çıkaracak. Siyaset üretmeye başladıkları vakit sorun oluşacak. Bir de millet şunu bekleyecek. ‘Tamam bir ortaya geldiniz, pekala ne olacak? Benim kederimi kim hangi projeyle çözecek?’ Bence vatandaş finalde, yani seçime yaklaşıldığı vakit bu soruyu soruyor. Vatandaşların seçim çizgisine girildikçe buna daha çok odaklanacağını düşünüyorum” diye konuştu.
İhsan Aktaş
‘6 PARTİ DAHA DEĞERLİ BİR ÇERÇEVEYLE TOPLUMUN KARŞISINA ÇIKABİLİRDİ’
İçerik üretme noktasında parlamenter sistemin sorun yaşayacağını savunan Aktaş’a nazaran yeni bir sisteme bugünden yarına kolay geçilemiyor. AK Parti iktidarının Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne kolay geçemediğini, öncelikle taban oluşturduğunu, referandumun akabinde seçime giderek kazandığını belirten Aktaş, “Şimdi öncelikle seçim kazanılacak, kazanıldıktan sonra sistem değiştirilecek kadar bir çoğunluk olacak. Referanduma gidilirse referandum kazanılacak. Sonraki seçimi de, o denli bir şey olacak ki AK Parti de birinci parti olmayacak” dedi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Varsayalım ki parlamenter sisteme geçildi. Geçildiği vakit hükümet kurma yetkisi birinci partiye veriliyor. 6 siyasi parti daha kıymetli bir çerçeveyle toplumun karşısına çıkabilirdi. İktisat, dış siyaset, sıhhat üzere bahislerde bu olabilirdi. ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’ başlığı ile toplumun karşısına çıkmaları daha rahatlatıcı üzere gözüküyor fakat ben çok yarar üretecek bir taban olduğunu düşünmüyorum. Siyasetin bu çok modüllü yapısı bugün boş masaya oturur kalkarken kolaydır ancak dolu masaya oturup kalktığınız vakit güç olur. Türkiye’nin en hassas problemi nedir, Irak topraklarında Türkiye’nin güvenliğinin sağlanmasıdır. Burada bile koalisyon partileri birbirleriyle çelişiyorlarsa direkt öteki mevzuları siz düşünün. Bakıp göreceğiz. Muhalefet şayet başarılı olmak istiyorsa siyasetin ve hayatın gerçekliğine dokunan bahislere yönelmesi gerekiyor.”
