Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un, ülkesinin Türkiye ve Yunanistan ile birlikte, Ukrayna’nın Rus birliklerinin ablukası altındaki Mariupol kentinde çok sıkıntı koşullar altında kalan 150 bin sivilin tahliyesi için bir operasyon başlatmayı planladığını ve bu işbirliğinin diğer alanlara da genişleyeceğini Cuma akşamı açıklamasının akabinde, Fransa’da yaklaşan seçimler öncesinde Türkiye-Fransa bağlantılarında yeni bir baharın mı ufukta olduğu sorusu gündeme geldi.
Türkiye ve Fransa 24 Şubat’tan beri Rusya ile Ukrayna ortasında süregiden savaşta arabuluculuk çalışmalarına devam ediyor.
Yaşanan insani krizde tahlil yolları geliştirmek açısından ise iki ülke önderleri koordineli biçimde adım atarak, geçmişte Doğu Akdeniz’den Libya’ya, Rus imali S-400 savunma sistemi satın alımına dek ortaya çıkan birçok kriz alanından kaçınıyorlar. Fransız ve Türk dışişleri bakanları ve savunma bakanları da eşgüdümlü olarak çalışıp daima temas halindeler.
Macron, çok-aktörlü gerçekleşecek olan ve memleketler arası kuruluşların da dayanağını alması planlanan bu operasyonun detaylarını belirlemek üzere Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile görüşecek.
Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy ise, Cuma akşamı yayınladığı görüntü iletisinde Mariupol’de durumun trajik olduğuna dikkat çekmiş; Rus askerlerinin kentteki sivillere askeri yardıma imkân tanımadığını açıklamıştı.
Fransa Cumhurbaşkanı Macron ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Perşembe günü Brüksel’de düzenlenen NATO doruğu çerçevesinde bir görüşmede de bulundular. Macron, yaptığı açıklamada, Türkiye ile geçmiş yıllarda görüş ayrılığına düşmüş olduğu Libya ve Orta Doğu hususlarında da iş birliğe dayanan bir stratejinin tekrar belirlenebileceğini söyledi.
Fransa Memleketler arası Bağlantılar Enstitüsü IFRI’den Orta Doğu programı lideri Dorothée Schmid’e nazaran; hem Fransa hem de Türkiye, ekonomik çıkarlarının bulunduğu Libya’da görece olarak marjinalleştirildiklerini ve 2020’de askeri çatışmaya hayli yaklaşan gerginliğin pek de istenmeyen bir senaryo olduğunu, 2021 yılında Yunanistan-Fransa ortasında varılan stratejik işbirliğinin de bu uyuşmazlık ortamını güçlendirdiğini kaydediyor.
SAVAŞ TEK SEÇENEK DEĞİL
Gazete Duvar’a konuşan Schmid, tüm tarafların savaşın tek seçenek olmadığını ve ikili işbirliğinden çok daha çıkarlı çıkacaklarını bildiklerini düşünüyor.
“Ukrayna krizi ise, bu açmazdan kurtulmak için büyük bir mazeret ve bir nevi fırsat sundu. Fransa ve Türkiye cumhurbaşkanları arabuluculuk gayretlerini ortaya koyarken Ukrayna’da taraflarını aşikâr ettiler; Putin ile özel bir diyalog kanalları olduğunu argüman ettiler, fakat haftalardır test ettikleri bu kanaldan somut sonuçlar elde edemediler” diye açıklıyor Schmid ve ekliyor:
“Ancak yeniden de krizin siyasi ve askeri boyutlarını çözmek için diplomatik eforları bir yana bırakmıyorlar ve ortak bir insani operasyona girişmeye karar verdiler. Bu muahedenin NATO bağlamında gerçekleştirilecek olması ve buna dair açıklamanın NATO toplantısı çerçevesinde verilmesi manalı. İki ülke NATO’nun kısa mühlet evvel örgütteki görüş ayrılığından sorumlu üyeleriydi. NATO, bir misyon ve inandırıcılık arayışında olup Ukrayna konusunda tekrar birlikte hareket ediyorlar. Karadeniz, NATO için bir tez öncelik halini alacak. Hasebiyle ortak insani operasyon için Mariupol’un seçilmesi tesadüf değil. Öte yandan, problemlerin insani yardım boyutunu Macron daima önemser. Fransa’nın Suriye’deki diplomatik yol haritasındaki tek değişmez nokta buydu.”
Fransa’da cumhurbaşkanlığı seçimleri 10 Nisan’da gerçekleşecek. Macron’un seçimlerdeki rakiplerinden biri ise, Fransa’nın tanınmış çok sağ siyasetçilerinden Jean-Marie Le Pen’in kızı olan çok sağcı Marine Le Pen. Türkiye’nin NATO’daki varlığının sorgulanması gerektiği konusunda geçmişte demeçler vermiş olan Le Pen, seçilmesi durumunda Fransa’yı NATO’dan çıkarmayı vaat ediyor.
Dolayısıyla, Ukrayna krizi gölgesinde gerçekleşecek olan seçimin sonuçlarının akabinde Türkiye-Fransa alakalarının ne tarafa evrileceği de şu anda merak konusu. Lakin Ukrayna krizinin ele alınması sürecindeki etkin rolü sebebiyle Macron’a verilen halk takviyesinde bir artış olduğu da sır değil.
PARİS-ANKARA EKSENİNDE ORTAK HAREKET ALANLARI
Paris Bosphorus Enstitüsü lideri Dr. Bahadır Kaleağası, memleketler arası münasebetlerde uyuşmazlıkların olağan olduğunu; Fransa ve Türkiye ortasında ise, iki tarafın ortak ekonomik ve stratejik çıkarları dikkate alındığında, olağan olmayan seviyede bir gerginlik olduğunu kaydediyor.
“Şimdi Putin rejiminin kendi ülkesinde demokrasi korkusu ile çıkardığı Ukrayna savaşı sonucunda NATO ülkelerinin stratejik bütünlüğü ve taktiksel hareket güçleri yükseldi. Bu çerçevede Paris-Ankara ekseninde de ortak hareket alanlarında ilerlemenin bedeli geçmiş olağandışı gergin dış siyaset üsluplarına baskın çıkıyor” diyor Kaleağası.
Ayrıca her iki ülkede de iç siyasetin, iktisadın ve seçim ortamlarının diplomatik yumuşamaya uygun yeri pekiştirdiğini kaydeden Kaleağası, Fransa’nın yine şekillenen Avrupa güvenlik ve siyasal sisteminde Almanya ile istikrarlı ve güçlü pozisyon peşinde olduğunu ve bu çerçevede savunma sanayi, güç, göç siyasetleri üzere değerli öbür etkenlerin de kelam konusu olduğunu belirtiyor.
“Kendi iç siyasi ve ekonomik problemlerini, çok sağ hareketleri kontrol altında tutarak çözerken, dış siyasette muvaffakiyet Macron için yararlı olur. Türkiye ise keşke bu periyoda güçlü bir demokrasi, ekonomik yönetişim ve toplumsal ilerleme ülkesi olarak girebilseydi; global rekabet gücü için çok kıymetli atılımlar içinde olabilirdi” diye ekliyor Kaleağası.
LİBYA’YA YANSIMALAR
Peki, iki ülke ortasında yaşanmakta olan olağanlaşma sürecinin Libya’ya yansıması ne olur?
Libya konusunda uzun vakittir araştırmalar yürüten Jalel Harchaoui’e nazaran, 2020 yılında görülen uyuşmazlık bahislerinden hiçbirisi ortadan kalkmayacak.
Gazete Duvar’a konuşan Harchaoui, “Tanık olacağımız tek dinamik; Türkiye’nin bölgeden askeri olarak çıkmaksızın kuzeybatı Libya’da birkaç taviz vermesidir. Ankara, Mısır, Fransa ve öteki aktörlerle bölgedeki tesir alanlarını paylaşacağı bir modeli kabul edebilir. Lakin Türkiye’nin bu mevzuda karar vermesi durumunda, Libya’nın doğusunda iş / yatırım imkanları halinde diğer yararlar elde etmeye çalışacağını düşünüyorum” diyor ve ekliyor:
“Türkiye’nin Libya’nın kuzeybatısında halihazırda sahip olduğu statü, yarı-hegemonya olup, bunu uzun vakit sürdürmek pek kolay değil.”
Öte yandan, ABD’nin Libya Büyükelçisi Richard Norland, geçtiğimiz günlerde Ankara ziyareti sırasında yaptığı açıklamada, Libya’nın seçim sürecinde içeriden kutuplaştığını ve Rusya’nın Ukrayna saldırısının bölgede dalga tesiri yarattığını belirtmiş, “Türkiye üzere müttefiklerle istişare etmek için uygun bir zaman” demişti.
Libya’da genel seçimlerin haziran ayında yapılması planlanıyor.
TÜRKİYE-FRANSA-İTALYA YAKINLAŞMASI DA UFUKTA
Öte yandan, Fransa-Türkiye ilgileri, ortalarına İtalya’yı da katarak önümüzdeki periyotta savunma alanında gündemde olmaya devam edecek üzere görünüyor. Geçtiğimiz günlerde İtalyan ve Fransız önderlerle görüşen Erdoğan’ın kıymetli bir gündemi de Fransa ve İtalya iştirakindeki Eurosam Konsorsiyumu’nun geliştirdiği SAMP-T füze savunma sisteminin ortak üretiminin Türkiye’de gerçekleştirilmesi.
Türkiye’nin S-400 hava savunma sistemleri için Rusya ile muahede imzalamasından çabucak sonra Türkiye, Fransa ve İtalya, 2017 yılında NATO sistemlerine entegre edilebilen SAMP/T hava savunma sisteminin birlikte üretilmesini de içeren bir teknik çalışma başlatmışlar; Ocak 2018’de Eurosam ile Aselsan ve Roketsan’ın ortak üretim yapması kararlaştırılmış, fakat 2019 yılı Ekim ayında Türkiye’nin Suriye’de operasyon başlatması sonucunda süreç askıya alınmıştı. SAMP/T hava savunma sistemi için işbirliği bir müddettir dondurulmuştu.
Ayrıca, Türkiye-İtalya-Fransa ortasında iş birliği kümesinin da önümüzdeki periyotta toplanması öngörülüyor.
