Ogün Akkaya
ANKARA – Obezite, tüm dünyada kıymetli bir halk sıhhati sorunu. Gelişmiş, gelişmekte olan ya da gelişmemiş ülkelerin hepsinde değerli bir sorun olarak karşımıza çıkan obezite, beraberinde farklı hastalıkları da getiriyor.
Türkiye Diyetisyenler Derneği (TDD) Lideri Ayhan Dağ’a nazaran, iktisat kaynaklı yetersiz, istikrarsız ve karbonhidrata bağlı beslenme bireylerde obeziteyi tetikliyor. Türkiye’nin Avrupa ülkeleri ortasında obezite oranında birinci sırada yer aldığını belirten Dağ ile, “4 Mart Dünya Obezite Farkındalık Günü” hasebiyle konuştuk…
‘TÜRKİYE, AVRUPA’DA OBEZİTEDE BİRİNCİ SIRADA’
Obezite ile çabada Türkiye nasıl bir tablo çiziyor? Son datalar ne anlatıyor?
Türkiye’de de kıymetli halk sıhhati sıkıntılarının başında gelen obeziteyi bulaşıcı olmayan hastalıklar kapsamında kıymetlendiriyoruz. Elimizdeki en son bilgi, 2019’da açıklanan Türkiye Beslenme Sıhhat Araştırması’na ilişkin. Bu datalara baktığımızda, Türkiye’de 19-64 yaş kümesi erkeklerde fazla kilolu dediğimiz küme, yüzde 42 oranında. Obez dediğimiz küme yüzde 23,8, morbid obez dediğimiz vücut kitle endeksi yüzde 40’ın üzerinde olan küme ise yüzde 1,3 oranında. Bu üç dataya baktığımızda Türkiye’de fazla kilolu, obez ya da morbid obez olan erkek bireylerin oranı 67,1. Öbür bir sözle toplumdaki erkeklerin 3’te 2’si obez ya da şişman. Bayanlarda da fazla kilolu oranı yüzde 28,5, obez oranı yüzde 33,1, morbid obez oranı ise yüzde 6,2. Bayanlarda morbid obez oranı epey yüksek. Erkeklerde 67,1 olan bu dataların toplamı, bayanlarda 67,8’e karşılık geliyor. Obezite kıymetli bir halk sıhhati sorunu. Türkiye, Avrupa datalarına baktığımızda 32,10 oranıyla birinci sırada.
Türkiye Diyetisyenler Derneği Lideri Ayhan Dağ ‘YETERSİZ, İSTİKRARSIZ VE KARBONHİDRATA BAĞLI BESLENME OBEZİTEYİ TETİKLİYOR’
Obezitenin engellenmesi ismine beslenme alışkanlıklarının kıymetli olduğu biliniyor. Toplumda beslenme alışkanlığı oluştu mu?
Beslenme alışkanlıklarını, besin tercihlerini etkileyen kıymetli faktörler var. Bunlardan biri de toplumun alım gücüyle ilgili. Sağlıklı besine, besine ulaşmak hakikaten son periyotta güç. Beşerler besine ulaşma konusunda değerli zorluklar içinde. Pazarlarda ya da marketlerde bir taraftan olağan eserler satılırken, bir taraftan da kalitesi düşük besinler satılıyor. Ekonomik güçsüzlük ve beslenme bilgisinin yetersizliği, sağlıklı ve istikrarlı beslenmeyi olumsuz olarak etkiliyor.
Gıda fiyatlarındaki fahiş artışlar insanları karbonhidratlı besinlere itiyor. Bu durum obezite sayısında artışa neden olacak diyebilir miyiz?
Kesinlikle çok yanlışsız. Bilgilere baktığımızda, Türkiye’de toplumun yüzde 15’inin besine ulaşmada sorunu var. Yüzde 84’ü kâfi besine ulaşamıyor. Hasebiyle ulaşılan besinler de çorba, pilav ya da makarna. Son devirde bunlara ulaşmak da ne noktada bilemiyoruz. Yetersiz, istikrarsız ve karbonhidrata bağlı beslenme obeziteyi tetikliyor.
‘ENFLASYON TÜİK SAYILARININ ÇOK ÇOK ÜSTÜNDE’
Uzmanlar ekonomik ve siyasal gelişmeler çerçevesinde bir besin krizi yaşanabileceğine vurgu yapıyor. Bu durum insanların beslenme alışkanlıklarını nasıl etkileyecek? Sağlıklı besine erişememek, obezite artışına neden olabilir mi?
Önemli bir sorun. Besin krizi konusunda telaşlıyız. Dernek olarak temelde vurguladığımız mevzu, toplumun kâfi ve istikrarlı beslenmesi. Her besin kümesinden günlük gereksinimi kadar tüketmesi. Et kümesi, süt ve süt eserleri kümesi, meyve ve sebzeler kümesi ve tahıllar kümesi. İnsanların sağlıklı beslenebilmesi için bu besinlerin hepsinden farklı çeşitlerde, öğünlerde tüketmesi gerekiyor. Besinlere ulaşılamaması toplumun istikrarlı ve kâfi beslenmesini olumsuz etkiliyor. Yatağa aç giren beşerler konuşuluyor. Yetişkin insanların çocuklarına istedikleri rastgele bir şeyi alamadığı için gözleri doluyor. TÜİK sayıları bile yüzde 50’nin üzerinde.
Pandemi ile bir arada obezite oranlarında artış gözlemlediniz mi?
Evden çalışma- eğitim hayatımıza girdi. Bilgisayar karşısında bir süreç yaşandı. Bu durum Türk toplumunda düşük olan fizikî aktiviteyi, daha da düşürdü. Meskende beslenme alışkanlıklarımız değişti. Daha fazla yemek tükettik. Bunlara baktığımızda pandemi periyodunda Türkiye’de kilo alımının 6 kilo civarında olduğunu biliyoruz. Pandemiden sonra da ekonomik kriz, olayı öbür bir noktaya çevirdi. Besin garantisi ve besin güvenliği son derece değerli. Bir taraftan Türkiye bundan 20-25 yıl öncesinde besin manasında kendi kendine yetebilen bir ülke iken, artık buğdayı Ukrayna’dan, Rusya’dan getiriyoruz. İçinde bulunduğumuz durum, ülkenin tarım siyasetlerinin baştan aşağı düşünülerek, değiştirilmesi zorunluluğunu ortaya koyuyor.
‘OBEZİTE ÖTEKİ HASTALIKLARDA DA DEĞERLİ BİR YER TUTUYOR’
Obezitenin öbür hastalıklar üzerindeki tesiri nedir?
Obezite kalp damar hastalıkları, diyabet, kanser, sindirim sistemi hastalıkları ve teneffüs sistemi hastalıklarının etiyolojisinde rol oynayan temel faktör. Mesela, obez bireyler zayıflatıldığında kan şekerleri düzenlenebiliyor. Göğüs kanserinde obezite kıymetli bir faktör.
‘ÇOCUKLUK ÇAĞI OBEZİTESİNİN TEDAVİSİ İLERLEYEN YAŞLARDA KOLAY OLMUYOR’
Çocuklarda obezite durumu ne? Ailelere ne çeşit tekliflerde bulunursunuz?
Çocukluk çağı obezitesi hem Türkiye’de hem dünyada yüksek. Yetişkinlerde, dünyada 800 milyon obezden bahsedebiliriz. Çocukluk çağı obezitesinin de önümüzdeki 8 yılda, 2030’da 250 milyon çocuğa ulaşması bekleniyor. Çocukluk çağı obezitesinin ilerleyen yaşlarda tedavisi de çok kolay olmuyor.
Bu tedavi sürecine gelmeden tam olarak ne yapılmalı?
Biz Türkiye Diyetisyenler Derneği olarak Ulusal Eğitim Bakanlığı’na okul müfredatlarına beslenme derslerinin konulmasını önerdik. Çocukluktan itibaren kâfi, istikrarlı beslenme şuurunun topluma verilmesi son derece değerli. Türkiye’de kesinlikle Aile Sıhhati Merkezleri’nde diyetisyen istihdam edilmesi gerekiyor. Birinci basamak sıhhat hizmetinde bu sıkıntıların tespit edilip önlenmesi lazım. 2025 yılına kadar obezitenin tıbbi sonuçlarının dünyada 1 trilyon dolardan fazlaya mal olacağı verisi var. Bu obezite nedeniyle ortaya çıkacak sıhhat sıkıntılarına karşı harcanacak para. Bugün de bundan çok farklı değil tablo.
‘AİLE DİYETİSYENLİĞİ KAVRAMININ TÜRKİYE’NİN GÜNDEMİNE GELMESİ LAZIM’
Ailelere, obezite ile gayret noktasında teklifleriniz neler? Hem çocukları hem de kendileri için…
Bizim öncelikle aileleri bilgilendirip, ailelerin de çocuklarını bilgilendirmesi değerli. Yanlışsız beslenme alışkanlıklarının çocukluktan itibaren kazandırılması, hakikat besin tercihlerinin yapılması ve fizikî aktivite kıymetli bir parametre olarak karşımıza çıkıyor. Bu iş dönüyor dolaşıyor ekonomik faktörler ön plana çıkıyor. Bazen lafın bittiği yer denir ya o noktada olunuyor. Ailelerin mümkün olduğunca, imkanlar epey, Batı biçimi beslenme dediğimiz yüksek yağ ve şeker içerikli, ağır gücü olan besinlerden çocuklarını müdafaaları gerekiyor. Bunun yerine çeşitli sağlıklı atıştırmalar, meyveler ve sebzelerin dahil edilmesi sorunun tahlili için kıymetli. Lakin kesinlikle bir sıhhat profesyoneli gerekiyor. Aile doktoru kavramı üzere aile diyetisyenliği kavramının Türkiye’nin gündemine gelmesi lazım.
Aileler kâfi bilinçlendirilebiliyor mu?
Bu hususla ilgili Sıhhat Bakanlığı ‘Ulusal Beslenme Konseyi’ni kurdu. Ben de üyesiyim. Konsey’in temel gayesi, toplumun hakikat bir formda bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi. Topluma kamu spotlarıyla gerçek bilgiler veriliyor ancak bunlarla da bir noktaya kadar olur. Yazılı medyada bilimsel olmayan yayınlar var. Detoks diyetlerinden bahsediliyor. Bunların hiçbirinin bilimsel geçerliği yok. Lakin bunlar gazete köşelerinde kendilerine yer buluyor. Onun sapını bunun şeyini kaynatmak diye bir şey yok. Biz diyoruz ki beslenme bireye özeldir. Beslenme parmak izidir.
