Pilar Quintana çok istikametli bir muharrir. Roman ve hikaye yazarlığının yanı sıra senaristlik de yapıyor ve her iki kategoride de pek çok mükafata layık görülmüş. Kolombiya’nın değerli muharrirleri ortasında kendine yer bulmasına şaşmamalı.
Quintana’nın birden çok kitabı olsa da, onu dünyaya “La Perra” isimli romanı tanıttı. “La Perra”, İngilizceye “The Bitch” olarak çevrilmiş. Geçtiğimiz günlerde Can Yayınları etiketi ve Havva Memnun çevirisiyle raflara giren çevirinin ismi ise “Köpek”. Bu bağlantıya dair yaptığım araştırmada ise karşıma Liz Moreno Chuquen’in bir yazısı çıktı. Chuquen, “La Perra”nın çift manalı olduğunu, “dişi köpek”in yanı sıra, “orospu” üzere aşağılayıcı bir karşılığa da bulunduğunu belirtiyor. Onun için romanı bu çift mana üzerinden kıymetlendirmekte yarar var.
Köpek, Pilar Quintana, Çeviren: Havva Memnun, 112 syf., Can Yayınları, 2022. ANNELİK BASKISI
Quintana’nın lisanımıza çevrilen birinci kitabı olan Köpek kısa bir roman. İki ana çatışma üzerine kurulmuş; birincisi aileyi ve anneliği ele alırken, oburu sınıf sıkıntısını ve ırkçılığı tartışıyor.
İlkiyle başlayalım; Damaris ve Rogelio genç yaşta evlenmiş iki insan. Damaris bir nevi bekçilik olarak da değerlendirebileceğimiz konut paklığı işiyle uğraşırken, Rogelio balıkçılık yapıyor. İkisi de komşuları üzere; kendilerine benzeyen siyah ve fakirlere kaba, beyaz ve zenginlere saygılı ve müsamahakâr davranıyorlar. Lakin onları başkalarından ayıran bir şey daha var; Damaris bir türlü gebe kalamıyor. Evliliklerinin üzerinden iki yıl geçiyor, sonra dört, sonra on… Çabucak her dönemde, husus komşunun dedikodularıyla paralel halde yeni bir deva arayışına giriyorlar; o şamandan bu şamana koşuşturup ellerindeki üç kuruşu da çarçur ediyorlar, lakin sonuç değişmiyor.
Romanın başında Damaris bir köpek yavrusu sahipleniyor ve ona, doğmamış kızına uygun gördüğü Chirli ismini koyuyor. Bahçelerinde üç köpek daha var, fakat Damaris bu avuç içi kadar köpeğe yürekten bağlanıyor, kendi doğurmuş üzere ihtimamla yaklaşıyor. O denli ki onu koynunda, sütyeninin içinde uyutuyor. Lakin köpek büyümeye başlayınca işler pek istediği formda ilerlemiyor.
SINIFSAL BASKI VE FAŞİZM
“Damaris kendi kendine: ‘Şu anda birileri bizi görecek olsa, konutun sahibi olduğumuz için bu türlü rahat davrandığımızı sanmaz mutlaka,’ diyordu. Garip giysiler içindeki bir küme fakir zencinin, zenginlerin malını kullandıkları çabucak anlaşılırdı. Ona nazaran eşit olmayı düşünmek, ensest bir alakaya girmek ya da cinayet işlemek kadar büyük bir hataydı.”
Köpek’in ikinci çatışmasını oluşturan kısma girmeden belirtelim; roman Pasifik kıyısında geçiyor. Kolombiya’nın Pasifik kıyıları üvey evladı muamelesi gören bir yer. Bu bölgede yüklü olarak siyahların yaşadığını düşününce karşımıza mutlak bir yoksulluk ve sıhhatinden eğitimine kadar yetersiz bir devlet takviyesi çıkıyor. Ayrıyeten burası uyuşturucu kaçakçılığının değerli noktalarından biri olması ve silahlı kümelerin hâkimiyetiyle de dikkat cazip bir yer.
Köpek’te silahlı çeteler, uyuşturucu savaşları üzere şeyler olmasa da atmosferin gibisi bir hava yarattığı, yani sert ve acımasız bir dünyayla karşı karşıya bulunduğumuzu anlıyoruz. Doğal iş bununla da bitmiyor; Pasifik birebir vakitte bir turist “cenneti”. Yılın aşikâr aylarında gemilerle gelen yerli-yabancı turistler fakir köylülerin onlara tahsis ettikleri yerlerde kalıyor ve yerliler, küçük tezgâhlarda sattıkları ikramlık eşyalarla geçinmeye çalışıyorlar.
Romanda küçük bir motif olarak geçen bu mevsimlik turistlerin yanı sıra bir de oradan arazi satın alan, kendilerine en kaliteli materyallerden lüks meskenler yaptıran güçlü beyazlar var. Damaris’in bekçiliğini yaptığı boş mesken de bu türlü bir konut.
Damaris ve Rogelio bu meskenin bahçesindeki müştemilat üzere bir kulübede yaşıyorlar. Mesken ne kadar lüksse kulübe o kadar makus halde; tıpkı Damaris’in ruh hali üzere.
Aslında Damaris’in ruh hali biraz manik depresif seyrediyor. Kısırlığın acısı canını ne kadar yakıyorsa köpeğe o kadar bağlanıyor; köpeğe ne kadar bağlanırsa kısırlığını o kadar hatırlıyor. İlerleyen süreçte yaşanan enteresan konular bir yana, işin asıl dikkat cazip kısmı geçmişte; köpeğin gelişi ve büyümesiyle bir arada başlayan/değişen durumlar ile geçmişte yaşananlar, bu lüks meskenin yapılışı, konutun sahibi Reyes’lerin tavrı ve başlarına gelenler birbiriyle alakalı.
Pasifik kıyılarında dokuz yıl yaşayan Quintana, bu bölgenin ülkedeki faşizmin açık bir göstergesi olduğunu belirtiyor bir röportajında ve “Neyi yanlış yaptığımızı görmek istiyorsak Pasifik’e bakmamız gerekir,” diyor.
Quintana bölgeyi çok yakından tanıyor: Fakir siyahlar, her yerinden su alan teneke kulübeler, çamurlu yollar… Hepsi toplaşıp toplaşıp sınıfsal bir öfkeye dönüşüyor ve tıpkı Pasifik’in suları üzere hırçın ve ölümcül birtakım sonuçlar doğuruyor, lakin şuurlu bir öfke değil bu, çok duygusal, anlık, neredeyse refleksif; bir çift çizme için tahminen…
Bir yanda toplumun annelik baskısı, başka yanda Kolombiya’nın bölgesel/siyasal baskısı, bir öbür yandaysa beyazların sınıfsal baskısı altında kalan bir bayanın öyküsünü anlatıyor Köpek. Quintana’nın öbür kitaplarını da merak ettirecek kadar dikkat alımlı üstelik.
