ANKARA – Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı askeri harekât ile iki ülke ortasındaki krizin boyutları uygundan güzele tırmanırken, bu süreçten en fazla etkilenecek ülkelerin başında Türkiye geliyor. Hem Rusya hem de Ukrayna ile stratejik ekonomik bağlantıları bulunan Türkiye, buğday, mısır, arpa, ayçiçeği üzere hububat alımının tamamına yakınını bu iki ülkeden sağlıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) bilgilerine nazaran 2021 yılında Türkiye’nin ihracatında Rusya 5 milyar 800 milyon dolarlık hisse ile 10’uncu sırada yer alırken, Ukrayna 2 milyar 900 bin dolarla 20’inci sırada bulunuyor.
İthalatta ise Rusya 29 milyar dolarla ikinci, Ukrayna da 4 milyar 500 milyon dolarla 12’nci sırada. Toplam dış ticaret hacmi Rusya’yla 34 milyar 700 milyon dolarken Ukrayna’yla 7 milyar 400 milyon dolar üzere önemli sayılara denk düşüyor.
Rusya ile Ukrayna ortasındaki krizin boyutu büyüdükçe Türkiye’de ekmek ve yağ fiyatlarında önemli artışlar yaşanacağını tabir eden uzmanlara nazaran; bu durumun tek tahlili ‘kendine yetebilen’ tarım siyasetlerine dönüş.
‘TARIMSAL ÜRETİM MALİYETLERİ DAHA DA ARTACAK’
Türkiye’de son yıllarda ziraî üretimde büyük kayıplar yaşandığına dikkat çekerek, buğday, arpa, mısır, ayçiçeği üzere hububat ithalatında rekor düzeylere ulaşıldığına vurgu yapan Ziraat Mühendisleri Odası Lideri Baki Remzi Suiçmez, Rusya ve Ukrayna’nın bu rekordaki rolünü şu biçimde açıkladı:
“Rusya ve Ukrayna, buğdayın yanı sıra arpa, ayçiçeği ve mısır konusunda da en büyük üretici ülkelerin başında geliyor. Dünya ticaretinde de yüzde 30’ların üzerinde hisseleri var. Artık Ukrayna-Rusya krizinin hem dünyaya hem de Türkiye’ye yansıyacak birkaç ekonomik boyutu olacak. Petrol, doğalgaz, elektrik fiyatlarındaki artış, ziraî üretim maliyetlerini etkileyecek. Yani sulama maliyetleri ve mazot fiyatlarında artış demek bu. Bu bir boyutuydu. Bu savaştan tüm dünya ticareti etkilenecek ancak Türkiye daha fazla etkilenecek. Bizim ülkemizde 20 milyon tonlardan 17 milyon tona düşen bir buğday üretimi var. Arpa üretiminde de önemli bir azalış var. Ve biz bu eserleri yurt dışından alarak besin arz açığımızı kapatmaya çalışıyoruz. Bugün de buğdayda global manada yüzde 6’lık bir fiyat artışı var. Ya bu iki ülkeden aldığımız eserlerin fiyatı daha da artar ya da savaş şartlarına nazaran ihracat kısıtlamalarına gidilirse biz bu iki ülkeden arpa, mısır, ay çiçeği, buğday alamayabiliriz.”
Baki Remzi Suiçmez ‘ARTAN MALİYETLER VE SAVAŞIN DA TESİRİYLE EKMEK FİYATLARINDAKİ ARTIŞ GÜNDEMDE’
Bu kriz etabında tek tahlilin üretim maliyetlerinin düşürülüp yerli üretimle iç arzın gereksinimlerinin karşılanması olacağına dikkat çeken Suiçmez, bunun yapılamaması durumunda ekmek fiyatlarındaki artışın kaçınılmaz olacağı görüşünde.
Suiçmez, “Eğer Rusya ve Ukrayna ortasındaki savaş şartları olmasa dahi yüksek üretim maliyetleri ve yurt dışına bağımlılık nedeniyle maliyet artışları üstünden ekmek fiyatlarındaki kısa vadede artış kaçınılmaz. Gerek yurt içinde üretimdeki yüksek maliyet, gerekse yurt dışındaki alımda yüksek maliyet bir biçimde fiyatlara yansıyacaktır. Burada üretim maliyetlerini düşürüp çok daha fazla yerli üretimle kendi iç arzımızın gereksinimini karşılamak temel tahlil olur. Devletin çiftçiye alım garantisi vermesi ve üretim maliyetini düşürülmesiyle yeni periyotta 20 milyon tonların üzerinde buğday üretimi yapmamız halinde ekmek fiyatlarında uzun vadede artış beklememiz gündemden düşer. Lakin bu kademede artan maliyetler ve savaşın da tesiriyle ekmek fiyatlarındaki artış gündemde” diye konuştu.
‘RUSYA -UKRAYNA SAVAŞI EKMEKTEN ÇOK AYÇİÇEĞİ YAĞ FİYATLARINI ARTIRACAK’
Tarım müellifi Ali Ekber Yıldırım’a nazaran Rusya -Ukrayna savaşı ekmekten çok ayçiçeği yağ fiyatlarını artıracak.
Ayçiçek üretiminde Rusya ve Ukrayna’nın dünyada neredeyse inhisar duruma geldiğini söyleyen Ali Ekber Yıldırım, “Bu iki ülkeden ithalat yapmak zorundasınız. Türkiye, ayçiçeğinde 2021 yılında 739 bin tonluk bir ithalat gerçekleştirdi. Bunun yüzde 56’sını Rusya’dan, yüzde 14’ünü de Ukrayna’dan aldı. Yani ithalatın yüzde 70’ini biz bu iki ülkeden yaptık. Hasebiyle asıl fiyat artışı ayçiçek yağında gerçekleşecek. Ham ayçiçek yağının tonu bin 400 düzeylerindeyken bu krizle birlikte yine yükselişe geçti ve bin 500 dolara çıktı. Bunun önümüzdeki devirde bin 800 dolara kadar çıkabileceği tasayla izleniyor” dedi.
Ali Ekber Yıldırım
‘YAĞ KUYRUKLARI GÖREBİLİRİZ’
Ayçiçek yağına alternatif olarak gösterilen soya ve mısır yağı üzere eserlerde de önemli kasvetler olduğunun altını çizen Yıldırım, bilhassa Arjantin ve Brezilya’da kuraklık nedeniyle soya üretiminde önemli bir düşüş beklendiğini kaydetti. Yıldırım, “Buradaki düşüşle birlikte de ayçiçek yağının fiyatının daha da artması beklenebilir. Bakıldığında alternatif yağlardan soya üretiminde, yalnızca Brezilya’da 5 milyon tonluk bir düşüş bekleniyor. Memleketler arası Hububat Konseyi’nin 2021-2022 üretim kestirimlerini açıkladığı bilgilere nazaran soyada toplamda 15 milyon tonluk bir düşüşü öngörüyor. Dünyadaki bu fiyat hareketliliği ayçiçek yağındaki fiyat artışlarına işaret ediyor. Uzun vadede yağ kuyrukları görebiliriz” tabirlerini kullandı.
‘UKRAYNA KRİZİNİ FIRSATA ÇEVİRMEK MÜMKÜN’
İYİ Parti Kalkınma Siyasetleri Başkanlığı Tarım ve Kırsal Kalkınmadan Sorumlu Lider Yardımcısı Ergin Kahveci’ye nazaran ise Rusya-Ukrayna krizini fırsata çevirmek mümkün.
Rusya ve Ukrayna’nın dünyadaki tahıl ve yağlı tohumlar üretiminin merkez çizgisi olduğuna işaret eden Kahveci, Türkiye ve Latin Amerika ülkelerinin de ‘potansiyel’ olarak bu sınırın içerisinde olduğuna dikkat çekti.
Türkiye’nin bilhassa son yıllarda uyguladığı yanlış tarım siyasetleri nedeniyle tarım eserlerinde dışa bağımlığın arttığını belirten Kahveci, “Bu bağımlılık bizim yetersizliklerimiz üzerinden yürüyor. Bu da kısa vadede bize buğday temininde ve bilhassa ay çiçeği tohumu ile ham ayçiçeği yağı temininde kriz olarak gelecek” dedi. Kahveci’ye nazaran bu krizi fırsata çevirmek ise mümkün.
Türkiye’nin bir an evvel Ukrayna ile ayçiçeği ile buğday üzere eserler noktasında muahede sağlaması gerektiğine vurgu yapan Kahveci, “Doğru bir siyaset yürütebilirsek Ukrayna’nın kendi kalan üretimlerini dışarıya satabilmesinin yolu yakın devirde ya Avrupa ya da Türkiye üzerinden geçecektir. Sonuçta Ruslar, Kırım ve birçok limanda hâkimiyeti kurduktan sonra kalan küçük limanlarda küçük tonajlı gemilerle nakliye talihi olacaktır Ukrayna’nın. Ukrayna’nın kesinlikle bir sonraki yıl üretimlerinin fiyatları düşecektir. Lakin eserleri Rusya mı Türkiye mi yoksa Avrupa mı alacak? Bence bizim burada düşünmemiz gereken temel nokta burası” diye konuştu.
Ergin Kahveci ‘TÜRKİYE’NİN TEZ ELDEN UKRAYNA’NIN TARLASINDAKİ ESERİ SATIN ALMAYI DENEMESİ LAZIM’
Kahveci, bu noktada ise nasıl bir yol izlenmesini gerektiğini şu formda açıkladı:
“Ukrayna yılda 20 milyon ton civarında buğday ihraç ediyor. Bu ihraç ettiği buğdayın bu yılki üretiminde bir sorun olmayacaktır. Zati kışlık ekilişler yapıldı. Hasatta bu eserlerin ihracatını Ukrayna, özgür iradesiyle yapabilecek mi, Ruslar Ukrayna’ya bu yolu kapatıp bir rekabet ortamı mı oluşturacak. Şayet Ukrayna, bağımsız bir biçimde ihracat gerçekleştirirse eserleri, bugünkü piyasa kıymetinden ucuza satmak durumunda kalacak. Bu da bu yılki fiyatlardan 5-10 dolar düşük olmak durumunda kalacak. Bu duruma ek olarak da Ukrayna’nın şimdiden eser temasları yapmaya gereksinimi var. Bu nedenle de bizim şimdiden Ukrayna’nın nakit gereksinimini karşılayarak ayçiçeği, buğday üzere eserlerde ürün pazarlığına girmemiz lazım. Türkiye’nin tez elden Ukrayna’nın tarlasındaki eseri satın almayı denemesi lazım. Şayet bu fırsatı değerlendiremezsek o vakit gelecek sene daha yüksek fiyatlarla eser satın almak zorunda kalacağız.”
‘BU SÜRECİ GÜZEL YÖNETEMEZSEK EKMEK FİYATLARI BIRAKIN 5 TL’Yİ 11 TL’Yİ BİLE GÖRÜR’
“Diğer yandan da bizim ekilmeyen alanlar üzerinde yoğunlaşmamız gerekiyor. Önümüzdeki yıl şayet yeniden bizim yüzde 20 civarında toplam tahıl üretiminde açığımız olursa bu zati bugünkü kuraklıktan daha büyük bir felaket daveti demektir. Şayet Türkiye’de gübre kullanımına dayanak sağlayamazsak ve ekim alanlarındaki eksikliği bugünden tespit edemezsek, Ukrayna ile mutabakat sağlansa dahi besin fiyatlarında yeniden yüksek fiyatlarla karşılaşacağız. Ukrayna muahedesini yeterli yönetebilirsek bir açığı kapatabiliriz. Uygun yönetemezsek işte o vakit ekmek fiyatları bırakın 5 TL’yi 10-11 TL’yi bile görür. Rekor düzeye ulaşır.”
‘TARIMDA ACİL TEDBİRLER ALINMALI’
HDP Tarım Komitesi Sözcüsü Rıdvan Turan da, Rusya-Ukrayna krizinden en çok etkilenecek ülke pozisyonunda olduğunu söylediği Türkiye’de fiyat artışları, kıtlık ve daha da derinleşen yoksullukla karşılaşılacağını kaydetti.
Söz konusu krize karşı Türkiye’nin tarımda acil tedbirler alması gerekliliğine vurgu yapan Turan, “Rusya-Ukrayna savaşından Türkiye’nin etkilenmemesi için öncelikli olarak çiftçilerin bütün borçları kamu borcu olarak üstlenilmeli, üretimden düşen çiftçilerin üretime dönmesi sağlanmalı ve âtıl kalan yaklaşık 3,5 milyon hektar tarım alanı ekilerek Rusya ve Ukrayna’dan ithal edilen tarım eserleri bu tedbirlerle telafi edilmelidir” teklifinde bulundu.
Rıdvan Turan
YAŞ ZERZEVAT MEYVE İHRACATI DA TEHLİKEDE: YÜZDE 50’NİN ÜZERİNDE KAYIP YAŞANIR
Bir yandan Rusya’dan ziraî eser ithalatı artarken, başka yandan da Türkiye’den Rusya ve Ukrayna’ya yaş zerzevat meyve ihracatı yapıyor. Bu ihracatta en büyük hisseye sahip olan Antalya’da ise ihracatçıların telaşlı bekleyişleri sürüyor.
Batı İhracatçılar Birliği (BAİB) Lideri Ümit Mirza Çavuşoğlu, bu savaştan olumsuz etkileneceklerini tabir ederek, şu ana kadar Rusya ve Ukrayna’dan ihracat mutabakat iptali gelmediğini açıkladı. Çavuşoğlu, bu sürecin çok sancılı geçeceğini söz ederek, şöyle konuştu:
“Şu an hudutta bekleyen tırlarımız var. Savaştan ötürü giriş yapamıyor. Rusya’da meseleler hali hazırda var; üstüne Ukrayna da gelirse çok önemli dert yaşanacak. Bilhassa meyve ve sebzede çok önemli kayıplar yaşarız. Ukrayna ihracatında yüzde 50’nin üzerinde kayıp yaşanır.”
