Romanya’nın Ankara Büyükelçisi Tinca: Montrö, 80 yılı aşkın süredir Karadeniz’de istikrarı sağlıyor

Beşinci röportaj, Romanya’nın Ankara Büyükelçisi Stefan Tinca ile gerçekleştirildi.

Tinca, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra bölgedeki son gelişmeleri ve ülkesinin mülteci akınını nasıl yönettiğini anlattı. Romanya Büyükelçisi, Türkiye ile Romanya ortasında süregelen ticaret, iş ve yatırım bağlarına de dikkat çekerek, şimdi kullanılmayan iş birliği yolları hakkında kimi tekliflerde bulundu.

Rusya’dan gelen güç kaynaklarına bağımlılığı azaltmak için kaynakların çeşitlendirilmesi gerektiğinin de altını çizen Büyükelçi, Türkiye’nin Romanya’ya LNG zincirinde doğal gaz tedarikinde de kıymetli bir rol oynayabileceğini kelamlarına ekledi.

Sayın Büyükelçi, kuşkusuz şu anda üzerinde en çok konuşulan bahis, Ukrayna’da süregiden insani kriz ve Romanya’ya gelen mülteci akını. Bunu yönetmek ismine ortak projeleriniz nedir ve önümüzdeki devirde neler bekleniyor?

Komşumuz Ukrayna’da bir insani kriz yaşanıyor ve sığınma talebinde bulunan insanların sistemli bir halde gelişini sağlamak ve gereksinimi olanlara insani yardım yapıp beşere yakışır ömür şartları sağlamak için üzerimize düşen sorumluluğu üstlenmemiz gerektiğinin farkındayız. Tıpkı vakitte, üçüncü ülke vatandaşlarının transit geçişini kolaylaştırmak için tedbirler aldık (örneğin charter uçuşları gerçekleştirmek, Moldova üzerinden ve Romanya’nın muhakkak başlı havalimanlarına transit kapasitelerini artırmak suretiyle). Şimdiye kadar, Romanya’ya giren Ukraynalı mültecilerin birçok akrabalarının yahut arkadaşlarının bulunduğu öteki Avrupa ülkelerine yanlışsız seyahatlerine devam etmeyi seçti. Hükümetimiz, Romanya’ya giriş yapan tüm Ukrayna vatandaşlarına ister transit yapsın ister ülkede kalsın, barınma, yemek, tıbbi hizmetler, eğitime erişim üzere bahislerde yardım sağlamak için süratli bir formda harekete geçti. Romanya vatandaşları, hükümet-dışı örgütler, sivil toplum ve devlet kurumlarının bu bahiste harekete geçmesi ve gösterdikleri dayanışma çarpıcı boyutlardaydı.

Romanya hükümeti tarafından insani yardım kuruluşları ve sivil toplum ile iş birliği içinde sunulan takviye ve insani yardımların daha uygun uyumu için “dopomoha.ro” isimli özel bir platform kuruldu. Ukrayna sonuna yakın Suceava’da, AB Kurulu ile iş birliği içinde ve AB Sivil Muhafaza Sistemi kapsamında insani yardımın depolanması ve dağıtımı için bir Lojistik Merkezi de açıldı. Ukrayna ve Moldova Cumhuriyeti’ndeki mültecilere yapılan insani yardımları toplayan ve dağıtan bu merkez, 9 Mart’ta faaliyete geçti. Birçok ülke bu tesisi çoktan kullanmaya başladı. Milletlerarası insani yardımın Ukrayna’ya dağıtımına yardımcı olmak için bu tıp iki insani lojistik merkezi daha açmayı planlıyoruz.

‘ROMANYA’DA KALANLARIN ÜÇTE BİRİNDEN FAZLASI ÇOCUK’

Şimdiye kadar, Romanya’ya giren 730 binden fazla Ukraynalı mülteci oldu ve bunların 100 binden fazlası ülkemizde kalmayı tercih etti. Mültecilerin birden fazla anne, çocuklardan oluşuyor ve Romanya’da kalanların üçte birinden fazlası çocuk.

Türkiye vatandaşları da dahil olmak üzere Romanya’ya giren üçüncü ülke vatandaşları da oldu (Mart ayı sonu itibariyle sayıları yaklaşık 8 bin kadardı). Bu üçüncü ülke vatandaşlarının 30 binden fazlasına Romanya makamları tarafından Romanya’ya gelmeleri ve akabinde menşe ülkelerine gitmeleri için yardım edildi. Kiev’de bulunan 20’den fazla diplomatik misyona Rumen makamları da yardım etti ve işçisi Romanya üzerinden inançlı bir halde tahliye edildi.

Romanya, Ukraynalı mültecilerin ve üçüncü ülke vatandaşlarının girişini kolaylaştırmak (örneğin vize muafiyeti, Covid’le çabaya dönük karantina önlemlerinden muafiyet), mülteciler için en uygun şartları sağlamak (örneğin, hudut bölgelerinde kurulan gezici kamplar) ve üçüncü ülke vatandaşlarının geçişini kolaylaştırmak (örneğin charter uçuşları, Moldova üzerinden ve Romanya’nın ana havaalanlarına transit kapasitesinin artırılması) üzere süratle idari önlemler aldı.

Ukrayna’ya yardım etmek üzere hükümet, Ukrayna (ve Moldova Cumhuriyeti) için değerli insani yardım paketlerini kabul etti ve Romanya’daki özel kuruluşlardan/STK’lardan gelen yardımları koordine etmek ve yönlendirmek için çevrimiçi bir platform oluşturdu.

Romanya ayrıyeten orta vadede Ukraynalı mültecilerin Romanya’daki hayat şartlarını sağlamak için (tıbbi yardım, Ukrayna’dan gelen öğrenciler için konaklama tesisleri, Romanya okullarına/üniversitelerine kaydolma, Romanya’da çalışma şartlarını kolaylaştırma gibi) kapsamlı bir dizi tedbir benimsedi.

Romanya da Ukrayna’dan yaralıları almaya karar verdi ve bu hedefle 11 askeri hastanede 3 binden fazla yatağımız bulunuyor.

Aynı vakitte, Ukrayna vatandaşları, 7/24 Ukrayna lisanında faydalı bilgiler alabilecekleri özel bir telefon numarasına erişebilirler. Romanya’ya sığınmak isteyenlere yardımcı olmak için rastgele bir aygıttan erişilebilen bir web platformu da oluşturuldu.

Romanya’nın Ankara Büyükelçisi Stefan Tinca

Uluslararası toplumun krizle ilgili reaksiyonunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu krizin Avrupa ve NATO ülkelerini gelecekteki krizlerde daha güçlü olmaları için daha da yakınlaştırmasını bekliyor musunuz?

Uluslararası demokratik toplumun Rusya’nın davranışını kınama ve yaptırım uygulama konusundaki yansısı şimdiye kadar sağlam ve birleşik olmuştur. AB ve NATO’nun yanı sıra öbür BM üyeleri de bu saldırganlığa karşı mümkün olan tek formda reaksiyon verdiler. Dünyanın dört bir yanındaki demokrasiler, Rusya’yı bu çeşit bir saldırganlığın beraberinde büyük maliyetler getireceği konusunda uyardı. Bugün, bu maliyetler somut ve acı verici seviyede. Geniş çaplı bir yaptırım rejimi uygulanıyor. Tıpkı derecede değerli olan Avrupa-Atlantik dayanışması, NATO müttefiklerini, Romanya üzere ülkelerde müttefiklerin askeri varlığını artırmak da dahil olmak üzere, Doğu Kanadı’nda güvenliği artıracak tedbirler almaya yönlendirdi.

Savunma gayeli bir İttifak’ın, yakın etrafındaki durum, savaşın patlak vereceği noktaya varana kadar önemli bir halde kötüleştiğinde yapması gereken de tam olarak budur. NATO, müttefikleri korumak için gerekli tüm tedbirleri almaya devam edecek.

Üçüncü olarak, Ukrayna’ya sağlanan yardım da kıymetli ve süratli olmuştur ve Moldova Cumhuriyeti ve Gürcistan üzere savaşa en fazla maruz kalan Doğu komşuları için olması gerektiği üzere devam etmeli.

Daha genel bir seviyeden bakıldığında, AB ve NATO’nun bu savaştan sonra güçlenmesi için ön şartlar olduğuna inanıyorum. AB, tarihindeki farklı krizlerden sonra her vakit güçlendi ve bugün hem NATO’nun hem de AB’nin süratli hareket ettiğini ve biz Rumenlerin uzun müddettir savunduğu sağlam tedbirleri aldığını görmekten memnunluk duyuyoruz.

‘TÜRKİYE ROMANYA’NIN DOĞAL GAZ TEDARİKİNDE DEĞERLİ BİR ROL OYNAYABİLİR’

Ülkenizin Rusya’ya olan güç bağımlılığını azaltmaya yönelik öngörüleri nelerdir? Üç Deniz Teşebbüsü (3 Seas Initiative), Rusya’nın güç silahlanmasına karşı bir panzehir olacak mı ve güç tedarik zincirlerini teminat altına alacak mı?

Romanya, tüketiminin üçte ikisinden fazlasını yerli üretimden sağladığı için, kendisini Rus gazına kritik bir bağımlılık içinde bulmuyor. Lakin haklısınız, artık gaz gereksinimimizin kalan kısmını öbür tedarikçilerden temin etmenin yollarını arıyoruz. 3 Deniz Teşebbüsü, bu sorunu çözmek için bir araçtır.

Karadeniz, kıymetli güç üreticileri ile arz güvenliği açısından kritik bir bölge olan Avrupa Birliği pazarı ortasında uzun müddettir bir köprü vazifesi görüyor. Romanya, kendisini Orta ve Güneydoğu Avrupa’da şeffaflık, öngörülebilirlik ve güvenilirlik temelinde bir istikrar faktörü olarak konumlandırırken, güç kaynaklarına manisiz erişim sağlama siyasetini faal olarak izliyor. Orta ve Güneydoğu Avrupa’nın güç güvenliğini sağlamaya yönelik makul ilerlemeler kaydedilmiş olsa bile, bölge hala büyük ölçüde tek bir dış güç tedarikçisi olan Rusya’ya bağımlı kalmaya devam ediyor ve orta temaslar da dahil olmak üzere değerli bir güç altyapısı açığı var.

Dolayısıyla, Romanya, mevcut gelişmelerin gösterdiği üzere, güç arzındaki kesintilere ve gücün bir siyasi baskı aracı olarak kullanılma riskine karşı savunmasız kalmaya devam ediyor. Rusya’ya olan güç bağımlılığını azaltmak için Güney Gaz Koridoru’nun kullanımını ve yaygınlaştırılmasını ve Dikey Koridor aracılığıyla gelecekte genişletilmesini savunuyoruz.

Romanya’nın bakış açısından, BRUA projesi, Orta Avrupa’yı Orta Asya, Azerbaycan ve hatta Doğu Akdeniz’dekiler üzere yeni güç kaynaklarıyla birbirine bağlamada tesirli olması gereken Dikey Koridor’un merkezi ögesidir. Romanya’nın bu alanda hudutlu bir seçenek alanı olmasına karşın, LNG’nin Avrupa’da güç güvenliğine getirebileceği katkının farkındayız ve ABD’nin bu bahisteki son taahhüdünü memnuniyetle karşılıyoruz.

İstanbul’da kısa müddet evvel (31 Mart) düzenlenen Karma Ekonomik Komisyonu’nda Türk ortaklarımızla güç hakkında çok fazla şey görüştük. LNG dalındaki yetenekler ve tecrübe göz önüne alındığında, Türkiye’nin Romanya’ya LNG zincirinde doğal gaz tedarikinde de değerli bir rol oynayabileceğine inanıyoruz. Gelecekte, güç, stratejik iştirakimizin temel bir ögesi haline gelebilir.

Peki, Montrö Sözleşmesi’nin mevcut biçiminin bölgesel istikrar için kâfi olduğunu düşünüyor musunuz? Karadeniz’i stratejik olarak bu kadar değerli kılan nedir?

Montrö Sözleşmesi’nin 1936’da kabul edilmesinden bu yana epey işe yaradığını düşünüyorum. Bir Dünya Savaşı ve bir Soğuk Savaş sırasında kıymetli bir imtihandan geçti. Mukavele, 80 yılı aşkın bir müddettir Karadeniz’de istikrarı sağlıyor.

Karadeniz, Avrupa ile Asya ortasında bir köprü olması nedeniyle muhakkak stratejik olarak değerli bir bölge. Tüm kıyı ülkelerinin Karadeniz’de
-birbirinin birebiri olmasa da- çıkarları kelam konusu. Bu farklı çıkarlardan, büyük ekonomik potansiyelden ve kendine mahsus coğrafyasından ötürü, bölgesel istikrarı korurken bu farklı çıkarları barındırmanın bir yolunu bulmanın gelecek için büyük bir vazife olacağına inanıyorum. Karadeniz’e hududu olan üç NATO müttefiki olduğu için, Romanya, Türkiye ve Bulgaristan ortasında daha yakın bir iş birliğinin, bu alandaki iş birliği fırsatlarından yararlanma ve güvenlik risklerini azaltma konusunda mantıklı bir birinci adım olması gerektiğini düşünüyorum.

Rusya’nın Euro 2028’e mesken sahipliği yapmasıyla ilgili ülkenizin planları nelerdir?

Romanya’nın ana planı elbette o final turnuvasında yer almak!

Şakayı bir kenara bırakırsak, mevcut ortamda, kimsenin Rusya’yı büyük bir spor turnuvasının mümkün bir mesken sahibi olarak gördüğünü hayal dahi edemiyorum. EURO 2028’in mesken sahibini belirlemek için devam eden bir süreç var ve Türkiye de dahil olmak üzere ortalarından seçim yapılabilecek güçlü teklifler var. Daha geniş bir bağlamdan bakıldığında, geçtiğimiz birkaç yılda memleketler arası spor topluluğu, Rusya’ya farklı final turnuvaları verme konusunda epeyce cömert davrandı ve tahminen de bundan çıkarılacak dersler var.

‘GENİŞLEME, KENDİNE HAS FAZİLETLERİNİ GÖZETEREK AVRUPA PAHALARINI PAYLAŞMAKLA İLGİLİ’

Ülkenizin Türkiye’nin AB üyelik gayesi konusundaki tavrı nedir?

Türkiye, AB’ye aday ülke pozisyonunda. Romanya da Türkiye ile Avrupa Birliği ortasında açık ve yapan bir diyaloğun sürdürülmesini ve bağların derinleşmesini destekliyor. Olumlu bir ivme kazanmanın ve AB-Türkiye bağlantısının tam potansiyelini geliştirmenin tek geçerli yolu olarak diyaloğu etkin olarak savunduk. Romanya bunu üç yıl evvel AB-Türkiye Paydaşlık Konseyi’nin yapıldığı Kurul Başkanlığı sırasında açıkça kanıtladı.

Türkiye ile diyalog ve iş birliğinin 2021’den bu yana artış eğiliminde olduğunu memnuniyetle belirtiyoruz. Bilhassa geçtiğimiz yıl haziran ayında Avrupalı ​​liderler AB’nin Türkiye ile karşılıklı faydaya dayalı bir iş birliği ilgisi geliştirmeye yönelik stratejik çıkarlarını anımsattı ve müspet gündemin yolunu açtı. Ekonomik iş birliğinin arttırılması, karşılıklı çıkar mevzularında üst seviye diyalogların sürdürülmesi yahut beşerler ortası temasların arttırılması- bunlar, yakın gelecekte olumlu sonuçlar elde etmeyi umduğumuz kilit alanlar olarak görülüyor.

2021’in ikinci yarısında bir dizi kilit bölümde birçok Üst Seviye Diyalog toplantısı gerçekleşti. Avrupa Kurulu seviyesinde kabul edilen yaklaşım doğrultusunda, Gümrük Birliği’nin modernizasyonuna dair tartışmaların artması da bir öncelik olarak kalmalı. Türkiye’den gelen olumlu sinyaller de gidişatın belirlenmesinde son derece kıymetli oldu. İtimat, adım adım yine tesis edilecek ve bunun için de sürdürülebilir yapan gayretlerin yanı sıra gerek AB gerekse üye ülkelerinin kararlılığı ve yapan angajmanı gerekecek.

Halihazırda Türkiye aday statüsünde. Bu statüyü değiştirmemeliyiz; lakin iştirak sürecinin olumlu dinamiklerini yine kazanabilmek için AB, üye ülkeler ve Türkiye olarak birlikte çalışmalıyız.

Sizce Ukrayna’nın AB üyeliği Türkiye’nin muhtemel üyeliği için yeni bir yol açar mı? Öbür bir deyişle, jeopolitik kart komşu ülkeler için yeni fırsatlar doğurdu mu?

Romanya’nın, Avrupa Birliği’nin temel siyaseti ve dönüştürücü gücünün en çarpıcı delili olmaya devam eden genişlemeyi ilerletme konusunda kararlı olduğu uygun biliniyor. Moldova, Ukrayna yahut Gürcistan üzere Doğu komşumuz olan ülkeler için bir iştirak perspektifini destekliyoruz. Lakin, sorunuzu biraz fazla spekülatif buluyorum. Jeopolitik tasaların genişleme sürecinde rol oynadığını inkâr etmiyorum; bu durum 2004-2007 genişleme dalgası için de geçerliydi. Lakin günün sonunda genişleme, üyelik kriterlerini karşılamak ve kendine has ‘erdemlerini’ gözeterek Avrupa pahalarını paylaşmakla ilgili.

Fransız askerlerinin, Avrupa ülkelerinden öbür askerlerle birlikte, NATO’nun Mukabele Gücü’nün (NRF) birinci üniteleri olan Çok Yüksek Hazırlıklı Müşterek Misyon Gücü (VJTF) kapsamında Romanya’da konuşlandırılması son haftalarda hızlandırıldı. Ülkenizin bu yeni Avrupa ve memleketler arası güvenlik mimarisine kritik katkısı ne olacak? Ülkenizin NATO’nun doğu kanadındaki kullanılmayan askeri potansiyelini değerlendirmenin bir dönüm noktası olacağını düşünüyor musunuz?

Hızlandırıldı, zira savunmaya yönelik bir ittifak olarak NATO’nun topraklarını ve nüfusunu korumak için tedbirler alması gerektiği açıktı. Komuta ve denetim zincirinin mevcut duruma uygun hale getirilmesi, NATO savunma planlarının ayarlanması, duruş ve ikaz düzeyleri üzere alınan bu kararlardan kimileri emsalsizdi.

Bahsettiğiniz üzere, NATO, İttifak’ın Kuzey-Doğu, Orta ve Güneydoğu bölgelerine binlerce daha fazla asker konuşlandırdı ve daha fazla asker (emredildiğinde konuşlandırılmaya hazır kuvvetler) hazır hale getirdi. Şu anda, Müttefik Yüksek Kumandanı /SACEUR komutasındaki birliklerin sayısı, on kat arttı.

Sonuç itibariyle, son haftalarda ülkem bu kıymetli kararların faydalanıcısı haline geldi. İttifak’ın Doğu Kanadı’nı savunma kapasitemizi güçlendiren tüm müttefik katkıları için minnettarız.

Bu vakte kadar, ABD’nin kayda kıymet bir varlığına sahiptik – Romanya’daki Hava Polisliği vazifelerini geliştirmek için Stryker Taburu, F-16, F-18 uçakları, Akdeniz’deki uçak gemisi USS Harry Truman (aynı vakitte Karadeniz’de gözetleme ve keşif misyonları gerçekleştiriyor); stratejik bombardıman uçakları buna yalnızca birkaç örnektir.

Ayrıca Fransa ve Belçika, NATO Mukabele Gücü’nün öncülüğünün (VJTF) bir kesimi olarak Mihail Kogălniceanu Hava Üssü’ne asker gönderdi. Bizim için Fransız katkısı özel bir değer taşıyor. Hollanda, çok uluslu bir tatbikata katılmak için bir birlik gönderdi. İtalyan, Alman, Birleşik Krallık ve ABD müfrezeleriyle konsolide bir hava varlığımız var. Uzun müddettir Polonyalı dostlarımızın Craiova’da MN BDE SE’ye (Multinational Brigade South-East – Çokuluslu Güneydoğu Tugayı) bağlı ve orada misyonunu sürdüren bir şirketi var.

Ülkemizdeki tüm bu müttefik konuşlandırmalarına ait kamuoyu algısı, varlıklarının bir garanti tesiri olması ve NATO’nun topraklarımızı savunabileceğine dair güçlü bir sinyal/mesaj vermesi nedeniyle son derece olumludur.

Rusya’nın uzun vadede İttifak için bir tehdit olmaya devam edeceğinden ötürü, bu tedbirlerin yürürlükte kalması ve çatışma sonrasında inşa etmemiz gereken sürdürülebilir bir Avrupa ve memleketler arası güvenlik mimarisinin birinci ögeleri olarak “yeni bir normalin” kesimi olması gerektiğini düşünüyoruz.

Bu nedenle, yeni gerçeklere karşılık verebilmek için uzun vadede kolektif halimizi yine gözden geçirmemiz ve uyarlamamız gerekiyor. Tüm Doğu Kanadı’nda hakikaten tesirli bir yaklaşıma sahip olma amacına ulaşmak için çalışmalarımızı sürdürmeliyiz.

Çok kısa vadede, bizim için öncelik, Romanya da dahil olmak üzere Orta ve Güneydoğu Avrupa’da muharebe kümelerinin (battle groups) kurulması ve konuşlandırılması… 24 Mart’taki NATO Harika Zirvesi’nde alınan kararı memnuniyetle karşılıyoruz.

Romanya bu yapıya konut sahipliği yapmaya hazır olduğunu söz etti. Mesken sahibi ülke perspektifinden, bu muharebe kümesi için IOC (İlk Operasyonel Yetenek – Initial Operational Capability) kriterlerinin karşılandığından emin olmak üzere gerekli adımları attık.

Romanya, AB’nin rastgele bir muharebe kümesine katıldı mı? Bu kavramın acil askeri akınlara süratli reaksiyon getireceğini düşünüyor musunuz?

Bildiğiniz üzere, AB muharebe kümeleri, çoklukla her biri yaklaşık 1500 çalışandan oluşan ve Avrupa Birliği’nin dünya çapındaki acil krizlere ve çatışmalara cevap vermek için askeri süratli reaksiyon kapasitesinin ayrılmaz bir modülünü oluşturan çok uluslu askeri ünitelerdir. AB’nin Ortak Güvenlik ve Savunma Siyaseti ile ilgili rastgele bir kararda olduğu üzere, bunların konuşlandırılması da Konsey’in oybirliğiyle aldığı karara tabi… Romanya, 2006 yılında kuruluşundan bu yana çerçeve ülke olarak Yunanistan ile Avrupa Birliği Muharebe Kümesi HELBROC’a katıldı (2023’ün birinci yarı yılından itibaren tahsis edilen Rumen kuvvetleri hazır olacaktır).

Stratejik Pusula’nın kabul edilmesi, Avrupa güvenlik ve savunma alanında ileriye gerçek atılmış değerli bir adım oldu. Euro-Atlantik güvenliği açısından daha fazla olumsuz sonuçlardan kaçınmak için hassas bölgelere göz kulak olmak değerli.

AB’nin dışarıdaki krizleri yönetmede harekete geçme kapasitesini artırması ve bilhassa NATO ve ABD ile olan iştiraklerini güçlendirmesi gerekiyor. Bu bağlamda, AB-NATO iş birliğine ait yeni bir deklarasyonun süratle kabul edilmesini umuyoruz.

Rusya ve Ukrayna ile ilgili gelişmeler ve daha genel olarak Avrupa güvenliği üzere en çetrefilli hususları ele almaksızın AB-NATO iş birliğini pekiştirmekten kelam edemeyiz. Yaklaşımımızda hem NATO hem de AB seviyesinde yakın uyum ve Rusya’ya karşı ortak bir tavır son derece kıymetli.

Giderek berbatlaşan güvenlik ortamı ve bilhassa Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik haksız ve sebepsiz saldırganlığı, AB güvenliğini ve savunmasını güçlendirme gereksiniminin altını çiziyor. Bu kriz, süratli ve birlik içinde hareket edebilmemiz gerektiğini açıkça ortaya koydu. Neyse ki bu kriz, harika zorluklarla karşılaştığımızda ortak bir duruş sergileyebileceğimizi de gösterdi.

Kısa mühlet evvel Türkiye’nin en büyük sanayi holdingi Koç Holding’in ortak teşebbüsü olan Ford Otosan ile ABD’li otomotiv devi Ford, Ford Romanya paylarının tamamını satın almak için kontrat imzaladı. Bu atılım otomotiv bölümünde üçlü iş birliğini tetikleyecek mi?

Doğru. Ford ve Koç Holding’in çoğunluk hissedarı olduğu Türk otomotiv dalının önde gelen şirketlerinden Ford Otosan, mart ayı ortasında Ford’un Romanya’daki Craiova fabrikasını satın almak için Ford ile muahedeye vardıklarını duyurdu. Ford Otosan, yasal onaylara tabi olarak ve istişarelerin akabinde Craiova fabrikasının ve Romanya imalat işinin mülkiyetini devralacak.

Ford Otosan, Türk şirketinin büyümesi ve AB tek pazarı içindeki genişleme doğrultusunda attığı bu stratejik atağın duyurusunun yanı sıra üretim kapasitesini 900 binin üzerine çıkarma maksadını de açıkladı.

Ford’un Craiova fabrikasını satın alma muahedesi, Ford Otosan’ın Romanya’daki muvaffakiyet hikayesinde yeni bir sayfa açarak Ford Otosan’ın Avrupa’nın en büyük ticari araç üreticisi pozisyonunu güçlendiriyor ve Craiova tesisinin global otomotiv sanayisinde değerli bir rol oynamasını sağlıyor. Bu, ülkemin bölgesel ekonomik kalkınma için daha geniş bir strateji çerçevesinde, büyük iş hacmi ve yatırımlar için sağladığı sağlam yerin tartışılmaz delili…

Yeşil iktisada geçiş perspektifinden bakıldığında dikkate paha bir konu ise, Ford Otosan’ın orta ve uzun vadede üretimin tam elektrikli araçlara kayacağını ve bunun Romanya’ya gelecekteki Avrupa endüstriyel haritasında rekabet avantajı sağlayacağını duyurması oldu.

‘ROMANYA’NIN İHRACATI TÜRKİYE PAZARINA GEREĞİNCE GİREMİYOR’

İkili ticaret ve yatırımla ilgili şimdiki istatistikler de verebilir misiniz? Birbirlerinin ülkesinde Rumen ve Türk tüccarlar ve yatırımcılar hangi kesimlere odaklanıyor? Kimi alanlarda hala kullanılmayan bir potansiyel olduğunu düşünüyor musunuz?

Romanya ve Türkiye ortasındaki ticari ve yatırım bağları epeyce sağlam ve son yıllarda daima olarak artıyor. İkili ticaret, ülkelerimiz ortasında Stratejik Paydaşlığın kuruluşunun 10. yılını kutladığımız 2021’de rekor düzeye ulaştı. 2021 yılındaki 8,3 milyar ABD Doları seviyesindeki ikili ticaret ölçüsü (Romanya istatistiklerine göre) Türkiye’yi Romanya’nın AB dışındaki en kıymetli ticaret ortağı pozisyonuna getirdi ve bizi ikili ticarette 10 milyar ABD Doları amacına ulaşmaya çok yaklaştırmış oldu.

Ancak, her ne kadar Romanya iktisadı en üst seviyede rekabetçi mallar üretse de, Romanya’nın ihracatı Türkiye pazarına gereğince giremiyor. Bu açıdan bakıldığında, bu mart ayı sonunda İstanbul’da düzenlenen Romanya-Türkiye Karma Ekonomik Komisyonu’nun (KEK) 27. toplantısı ve tarihi iştirak seviyelerinin kaydedildiği ikili İş Forumu, ikili ticareti 15 milyar dolara yükseltme doğrultusundaki irade ve kapasiteyi açıkça vurguladı.

Bu yeni düzey, ekonomilerimizin tamamlayıcılığına dayalı olarak Türkiye’ye yönelik olarak Romanya’nın ihracat sayılarını daha da artırarak, istikrarlı bir ticaret amacını tutturmayı içeriyor. Bunun çok daha fazlasını yapabiliriz, örneğin Romanya’nın 17. sıradan Türkiye’nin esas 10 ithalat pazarı içine girmesini sağlayabiliriz.

Türk şirketlerinin Romanya’daki güçlü varlığını hakikaten takdir ediyoruz. Romanya’da kayıtlı 16 bin 500’den fazla şirketle epey büyük olan Türk iş dünyası emniyetli bir ortak ve Romanya’nın ve bölgenin ekonomik kalkınmasına kıymetli katkı sağlayan taraftır. Türkiye’nin stratejik coğrafik pozisyonu, Karadeniz’e yakınlığı ve gibisi iş uygulamaları ve Balkanlardaki kültürel etik benzerliği de bu durumu destekliyor. Romanya makamlarının Türk yatırımlarına yönelik süregelen açıklığının ve bilhassa katma pahalı eserler üretmeyi amaçlayanlar için yeni yatırımlara ve mevcut yatırımların çoğaltılmasına verilen dayanağın delili olabilecek birçok muvaffakiyet hikayesi var.

Bence, şirketlerin üretim faaliyetlerinin Asya’dan Avrupa’ya taşınması için Romanya’nın sunduğu harika şartlardan yararlanmak için çok hakikat bir zamanlama kelam konusu. Ayrıyeten endüstriyel üretim, ziraî besin sanayisi, otomotiv ve tarım makineleri, petrol ve gaz, yenilenebilir güç, bilgi teknolojileri ve bağlantı üzere birçok alanda birlikte yeni kalkınma projeleri başlatacak kaynaklara sahip olduğumuza inanıyorum. Araştırma ve yenilik, ikili iş birliğini geliştirecek ilgi alanları olarak görülüyor.

Peki Sayın Büyükelçi, son yıllarda Romanya’ya kaç Suriyeli mülteci yerleştirildi ve onlar için geliştirilen entegrasyon projeleri nelerdi?

Romanya’da, çoğunluğu 30-40 yılı aşkın bir müddettir burada olan yaklaşık 4 bin 500 Suriyeli yaşıyor ve Romanya devletinin sunduğu burslar temelinde Romanya’da eğitim gördükten sonra buraya yerleşiyor. Bu süreç bugün de devam ediyor. Romanya’da mülteci statüsüne sahip Suriyelilerin sayısı ise Şubat 2022’de 2 bin 121 kadar. Sığınma müracaatında bulunan 207 Suriyeli daha var. Hükümet, ilgili bireylerin müdafaa ve tahlillerden yararlandığı ve mültecilerin entegrasyon imkanlarından ve toplum dayanağından faydalandığı elverişli bir müdafaa ortamını teşvik ediyor.

Romanya, 2021’de 2020’ye nazaran yüzde 59 oranda daha fazla sığınma başvurusu kaydetti ve mülteci nüfusunda yüzde 17’lik bir artış yaşadı. 2021’de Romanya Hükümeti, IOM (International Organization for Migration) ve UNHCR (Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği), Timisoara kentindeki Mültecilere Yönelik Acil Transit Merkezi için mültecilerin gereksinimlerine daha sıkıntısız ve daha verimli bir yaklaşım ve cevap verilmesini sağlayan yeni bir gayriresmi mutabakat imzaladı.

Entegrasyon açısından, Romanya’daki Türk toplumunun durumunu nasıl değerlendirirsiniz? En çok hangi alanlarda çalışıyorlar, kendileri için geliştirilen entegrasyon araçları neler?

Türkler ve Rumenler, yüzlerce yıllık birlikteliklerinde birbirlerinin kültürlerine, geleneklerine ve lisanlarına hürmet duydular. Romanya’daki Türk-Tatar topluluğu, Romanya ile Türkiye ortasında güçlü bir irtibat sağlıyor ve Romanya devleti onların tam özgürlük şartlarından yararlanmasını temin ediyor. Tarihî olarak, bu topluluk Güneydoğu’da, Karadeniz’in yakınında, Dobrogea bölgesinde yaşıyor. Romanya’nın büyükelçisi olarak, Türk yetkililerin ağzından, tüm toplum içinde bütünleşme ve bir ortada yaşama örneği manasına gelen ‘Dobrogea modeli’ terimine atıfta bulunulduğunu epey sık işitiyorum ve bundan gurur duyuyorum.

Not: Röportajlara hem Türkçe hem de İngilizce web sitemizden erişim mümkün.