Namık Alkan
CHP, YETERLİ Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, DEVA Partisi ve Gelecek Partisi başkanlarının katıldığı altılı masa toplantılarının üçüncüsü geçtiğimiz hafta sonu Demokrat Parti mesken sahipliğinde yapıldı. Siyaset Bilimci Prof. Dr. Tanju Tosun, hem altılı masa toplantılarını kıymetlendirdi, hem de muhalefetin önümüzdeki cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerini kazanmak için ne tıp stratejiler kullanması gerektiğini anlattı.
Muhalefet partilerinin altılı masası 3’üncü defa toplandı. Nasıl değerlendiriyorsunuz? Gelişmeler olumlu mu, yoksa partiler ortasında bir çatlak çıkması mümkün mı?
Muhalefetin altılı masa toplantılarının sonuncusu hafta sonu gerçekleşti. Kısa bir müddet evvel DP Genel Lideri Gültekin Uysal’ın toplumsal medya paylaşımında tanım ettiği cumhurbaşkanı adayı bilhassa bileşenlerden DEVA ve Gelecek Partisi’nde rahatsızlık yaratsa da toplantı sonunda yapılan ortak açıklamada iş birliğinin süreceği halindeki vurgu partiler ortasında bir çatlağın çıkmayacağının habercisi. Altılı masanın bileşenlerinin ortalarında ideolojik pozisyonlanma, ara açısından natürel ki farklılıklar mevcut. Bu farklılıklar her vakit taraflar ortasında potansiyel çatlakların oluşmasına yer hazırlayabilir. Lakin, bileşenlerin hedeflediği Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçiş ve yapısal değişim arayışı farklılık ve arayı daraltıyor, tek amaca kenetlenmelerine imkân sağlıyor. Hakikaten 3’üncü toplantının akabinde yapılan ortak açıklamanın satır ortaları okunduğunda, bu amaçtan en ufak bir sapmanın olmadığı anlaşılmakta. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçiş kararlılığından iktisat siyasetlerinin yol açtığı fakirleşmeye, hayat pahalılığına, ekonomik yıkım sürecine kadar uzanan iktisadi problemlere ait saptamalar birlikteliğin salt siyasi değil, iktisadi meselelere tahlil arayışı temelinde de sağlam bir altyapısı olduğunun delili. Öbür yandan, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçiş gayesinin somut adımlarla ilerleyeceği, geçiş sürecinin anayasal ve yasal çerçevesini belirlemek için oluşturulmasına karar verilen çalışma kümelerinden, vazife alanları ve çalışma sistemlerinin kararlaştırılmasından anlaşılıyor. Bilhassa seçim güvenliği ve iş birliklerinin temel unsur ve maksatları mevzularında çalışma kümelerinin oluşturulması bariz biçimde iş birliğinin çok boyutlu olacağının habercisi. Bu iş birliğinin Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçiş dışında, seçim iş birliği, ittifakına uzanacağı, açıklamada tanım edilen cumhurbaşkanı adayı profili de dikkate alındığında cumhurbaşkanı adayını birlikte belirleme ve seçimi örneğinde de iş birliğine gidileceği anlaşılıyor.
‘MUHALEFETİN İŞ BİRLİĞİ YAPMASI VE DAYANIŞMASI ŞART’
Size çok net bir soru sormak istiyorum; önümüzdeki Cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerini muhalefet nasıl kazanır, AK Parti hangi kaidelerde kaybeder? Bir siyaset bilimci olarak kazanmanın anahtarı sizce nedir?
Aslında önümüzdeki Cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerini muhalefetin kazanması için bütün şartlar mevcut. Yönetemeyen bir Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, ekonomik kriz, demokratik gerileme, otoriterleşme üzere. Ancak şartların varlığı direkt muhalefetin birinci seçimde kazanması, iktidarın kaybetmesi üzere bir sonuç üretmez. Zira, partilere yönelik toplumsal dayanak salt rasyonel iktisadi, politik şartlarla şekillenmiyor. Bunun yanı sıra ülkedeki siyasi iklim, hâkim olan siyaset yapma biçimi, iktidar ve muhalefetin seçim sürecinde kampanya idareleri, performansları, parti ve önderlerle duygusal referanslarla kurulan özdeşlik/karşıtlık bağları, negatif kimliklenme de tesirlidir. Bu çerçeveden bakıldığında, muhalefetin kazanabilmesinin temel şartı birlikte hareket etmektir. Seçimli otoriter rejimlerden demokrasiye geçişin muhalefetin kazanmasıyla gerçekleştiği dünya örnekleri göstermektedir ki muhalefetin iş birliği ve dayanışması olmadan iktidar karşısında seçim kazanılmıyor, demokratik rejime dönüş sağlanmıyor. ‘Muhalefet kazanamaz’ algısı lakin sıkı bir iş birliği ile yıkılabilir. Muhalefet partileri ortasında bugün prestijiyle iş birliği mevcut. İş birliğinin akabinde ikinci olmazsa olmaz şart Cumhurbaşkanlığı seçimi örneğinde tüm tarafların üzerinde tartışma yaşanmayacak ve toplumun ‘bizden biri, Cumhurbaşkanlığı makamında kendimin temsil edildiğini görüyorum’ inancı üretecek bir adayın belirlenmesidir. Aday gösterilecek cumhurbaşkanının ise kitleye yönelik iletilerinde geçiş sürecinde kendisini aday gösteren parlamenter dinamiklerle ahenk içinde çalışacağını ve amacının Türkiye’yi Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e taşımak olduğunun net olarak verilmesidir.
‘MESELE, OLUŞAN YANSIYI UYGUN YÖNETEBİLMEK’
Muhalefeti oluşturan partilerin ideolojik çeşitliliği Türkiye’nin meselelerini çözmeye yönelik siyasetlerinde farklılıklar doğursa da bunun uzlaşmazlığa yol açmaması seçmene yönelik dengeli, uyumlu, iş birliği içindeki muhalefet imajı yaratması ve algı üretmesi açısından gereklidir. Zira seçim sürecinde iktidar bileşenleri muhalefet bileşenlerinin ideolojik farklılıkları üzerinden seçmen devşirmeye çalışacaktır. Buna fırsat verilmemesi gerekir. Her iki seçimi de muhalefetin kazanması için bir öbür değerli konu; bilhassa kampanya sürecinde siyasi kutuplaşmayı tetikleyecek kimlik, bedeller referanslı bir politik telaffuz yerine sorun çözme tezli ve odaklı telaffuz, somut siyaset önermeleriyle seçmenin karşısına çıkmalılar diye düşünüyorum. Türkiye’nin mevut ekonomik problemleri, yaşanan politik kutuplaşma, iktidarın sosyolojik tabanını çözemese de, kademeli olarak küçültüyor. En azından genişleyemeyen bir iktidar sosyolojisi var. Bu saatten sonra genişlemesi mümkün olamayacağı üzere, Türkiye’nin yönetilememesinden ötürü daha da daralması mümkün. Bu manada koşullar AKP’nin seçim kaybetmesi için müsait. Doğal ki kesinlikle kaybedeceği manasına gelmiyor. Bundan sonra sıkıntı; oluşan yansıyı güzel yönetebilmek. Bunun yolu ise, üstte çerçevesini çizmeye çalıştığım tabloda muhalefetin toplumun kaybettiklerini asli sahiplerine hak, hukuk, adalet referanslarıyla geri vereceğine seçmeni ikna etmekten geçiyor.
‘KARŞILIKLI ÇEKİLME SİSTEMİ ‘KAZAN KAZAN’ SONUCUNU ÜRETEBİLİR’
Size nazaran altılı ittifak seçimlere hangi senaryo ile gitmeli. “Karşılıklı çekilme sistemi” en uygun senaryo mu?
Aritmetik olarak bakıldığında, CHP’nin ittifak senaryoları ortasında yer alan muhalefet bloğundaki tüm partilerin vilayetlerdeki oy potansiyellerine bakılarak “karşılıklı çekilme sistemi” ile parlamento seçimleri için aday listelerinin belirlenmesi. CHP bunu CHP ya da DÜZGÜN Parti’nin milletvekili çıkaramayacağı düşünülen bir vilayette daha fazla vekil çıkarması muhtemel parti ya da blok üzerinden liste oluşturulması halinde formüle ediyor. Ancak unutulmamalı ki, siyasetin sirayet edemeyeceği, teğet geçeceği çizgiler gerçek siyasette her vakit mevcuttur. Partilerin, adayların ferdî beklentileri, hırsları, çıkarları siyasette aritmetik manada da olsa kazanma mefkuresinin tercih edilmesine mani olabilmekte. Ama, bu seçimin bir baht seçimi olduğu, Türkiye’nin geleceğinin oylanacağı bir seçim olduğu da unutulmamalıdır. “Karşılıklı çekilme sistemi” uygulanması en güç, ancak muhalefet bileşenleri için ‘kazan, kazan’ sonucu üretecek bir seçim ittifakı senaryosudur. Zira, parti isimlerini, parti kimliklerini data almadan, yalnızca ilgili seçim etraflarında en fazla kazandıracak liste hazırlanması aslına nazaran işleyecek bir senaryodur. Uygulanması öteki senaryolara nazaran nispeten zordur olağan ki. Partilerin mahallî teşkilatlarındaki particilerin, seçmenlerin muhalefet bileşenlerine karşı yılların ürettiği önyargılarla dolu bir politik, toplumsal uzaklık mevcuttur. Altılı ittifak partilerinin üst idareleri mahallî teşkilatları ve seçmenleri ittifak kurumsal kimliği ve tercih edilecek senaryo konusunda ikna ettikleri takdirde, “karşılıklı çekilme sistemi”nin en fazla kazandıran senaryo olacağı öngörülebilir. Alışılmış ki muvaffakiyet şartı; parti tabanlarının ideolojik sadakatlerini en azından seçim sürecinde dondurup, parti tercihlerinde politik pragmatizmle hareket etmeleridir.
‘KILIÇDAROĞLU’NUN ADAYLIĞI GERÇEK SİYASETTE KARŞILIĞI OLAN BİR TERCİH’
Kılıçdaroğlu’nun verdiği iletilerle cumhurbaşkanlığı adaylığını düşündüğü gözleniyor. Sizce Kılıçdaroğlu aday olabilir mi?
Kemal Kılıçdaroğlu’nun cumhurbaşkanı adaylığını düşündüğünü, bilhassa son günlerde toplumsal medya, TV ekranları aracılığıyla verdiği bildiriler data alındığında anlaşılıyor. Ana Muhalefet Partisi Genel Lideri olarak cumhurbaşkanı adayı olmak kendisinin doğal hakkı ve gerçek siyasette karşılığı olan bir tercih. Aday olmalı mı sorusuna cevap vermek spekülatif bir kıymetlendirme olacağı için, bu mevzuya girmek istemiyorum. Ama şunun altını kıymetle çizmek gerekir ki, Kılıçdaroğlu’nun çizdiği politik önder profili AKP iktidarında yorgun ve yılgın düşürülmüş Türkiye’nin gereksinimi olan demokrat, yurtsever, mazlumdan yana Cumhurbaşkanı profiliyle örtüşüyor. Toplumda bu profilin tartışmasız kıymetli bir karşılığı olduğunu da belirtmek gerekir. Aday olmakla aday gösterilmenin şart ve süreçlerinin ise farklı olduğu kanaatindeyim. Adayın iştirakçi, aşağıdan üste talep istikametli bir süreçle belirlenmesi, adayın kim olacağı kadar, nasıl belirleneceği de çok değerli.
Altılı muhalefetin bugüne kadar uzlaştığı tek mevzu altılı masanın kurulması ile birlikte uzlaşıya varılan Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem. Derin bir ekonomik krizin yaşandığı bir ortamda bu uzlaşı seçimler için kâfi olur mu? Yoksa alınması gereken daha çok yol mu var?
Öncelikle belirtmek gerekir ki, Türkiye’nin içinde bulunduğu mevcut politik kutuplaşma şartlarında yarının Türkiye’sini inşa ismine ideolojik angajmanları, bagajları farklı olan partilerin bir ortaya gelmesi çok kıymetli. Zira bu partiler gelenekleri, dünyayı algılama, manaya ismine içselleştirdikleri politik kıymetler prestijiyle birbirlerinden bir epey farklı. Minimum müşterekleri ise işlemeyen sistemi değiştirerek, yönetemeyen Türkiye’yi Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ile tekrar yönetebilir hale getirmek. Önerilen sistemin kapsadığı mevzular, sıkıntıların tanımlanması, getirilmesi düşünülen kurumsal yapılar dikkate alındığında, ülke ismine yeni bir başlangıç için olmazsa olmaz yine yapılanma sistemleri halinde. Ama sistem önerisi görünür olanı prestijiyle politik olduğu için, mevcut ekonomik kriz şartlarında seçmenin bir kısmı için mana tabir etmiyor olabilir. Bana nazaran, dolaylı olarak ve üreteceği sonuçlar prestijiyle son analizde yurttaşlar faydasına ekonomik çıktıları da en az politik çıktıları kadar hayati. Burada kıymetli olan; sistem teklifinin tüm boyutları ve muhtemel müspet çıktılarının seçmenlere çok âlâ anlatılması. Anlatılamadığı takdirde, derin ekonomik krizin sürdüğü bu ortamda mevcut uzlaşı seçimler için tekrar de kâfi olacaktır. Şartı ise sistem teklifiyle birlikte ekonomik krizden çıkmanın yol ve tekniklerinin somut, özlü, sonuç odaklı siyaset önermeleriyle birlikte seçmenlere anlatılmasıdır. Muhalefet bu manada artık Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’in ekonomik krizden çıkış için neden mecburî olduğunu, nasıl önleyici sistemler getirdiğini, fakirleşmeyi, yozlaşmayı, yolsuzlukları nasıl önleyeceğini, hukuk devletini tesis etmeyi, demokratik gerilemeyi durdurmayı nasıl önleyeceğini seçmenlere anlayabilecekleri biçimde anlatmalıdır. Muhalefet önümüzdeki süreçte toplumsal adaleti öncülleyen siyasetleri, refahı merkez alan, eşitsizlikleri azaltmaya odaklanan mutabakata varılmış bir vizyonla süreci hızlandırarak yönetmelidir.
‘DEĞİŞİMİN UZUN VADELİ BİR SÜREÇ OLDUĞU AÇIK’
Altılı masaya soldan gelen onarım projesi tenkitlerine nasıl bakıyorsunuz? Bilhassa sosyalist sol bölümlerden 20 yıllık AK Parti rejiminin onarımın amaçlandığı, muhalefetin seçimi kazanması halinde bile değişen çok fazla bir olmayacağı savunuluyor. Ne dersiniz?
Türkiye’de muhafazakâr kıymetlerin baskın, milliyetçi, otoriter eğilimlere yatkın bir toplumun varlığını, altılı masadaki birden fazla muhalefet bileşenlerinin de emsal eğilimleri temsil ettiği bilgi alınırsa, soldan gelen onarım projesi tenkitlerine katılmamak mümkün değil. Ama, unutulmaması gereken sosyolojik gerçek; Türkiye’de bu standartlarla siyaset yapılıyor. Kelam konusu şartları radikal biçimde değiştirmeyi istemek öteki bir şey, sihirli bir siyaset aparatıyla değişeceğini ummak diğer bir şey. 1950’lerden bugüne birebir sosyolojik, politik materyalle toplum varlığını sürdürüyor. Hükümran olan siyaset üslubu, iktidar ve üretim ilgileri bu gelenek referanslarıyla yaşıyor. Hal bu türlü olunca değişimin tedrici, uzun vadeli bir süreç olduğu açık. Değerli olan, altı partinin değişim gereksinimi konusunda uzlaşmaları. Muhalefetin emelinin onarım olduğunu düşünmüyorum. Ancak iktidara gelmeleri halinde değişimin tedrici ve çıktılarının da onarım özellikli olacağını kanaatindeyim. Bunun nedeni, toplumsal gerecin kapasitesi ve niteliğiyle ilgili.
‘HDP’Lİ SOL BLOK KİLİT ROL OYNAYACAK’
HDP’nin ve etrafındaki sol bloklun bu seçimlerde nasıl bir rol oynayabileceğini öngörüyorsunuz?
HDP ve sol bloğun açıklamalarından eğilimlerinin Cumhurbaşkanlığı seçiminde kabul edebilecekleri bir profile sahip cumhurbaşkanı adayını desteklemek tarafında olacağı anlaşılıyor. Parlamento seçimlerinde ise HDP ve TİP’in, muhtemelen kimi öbür sol partilerin de birlikteliğiyle bir sol ittifak kurulacağı anlaşılıyor. Muhtemel bu türlü bir ittifakın parlamentoda bugünün seçmen eğilimleri dikkate alındığında 70-80 civarında milletvekili ile temsil edilmeleri sonucu çıkabilir. Cumhurbaşkanlığı seçiminde ise HDP’li mümkün sol bloğun dayanağıyla muhalefetin adayı cumhurbaşkanlığı seçimini kazanabilir. HDP ve sol bloğun dayanağını alamayan muhalefetin cumhurbaşkanı adayının seçimi kazanması ise riskli olabilir. Hasebiyle muhalefetin cumhurbaşkanı adayının seçim başarısı için HDP’li sol blok kilit rol oynayacak üzere görünüyor. Şunu da belirtmek gerekir ki, muhalefet ‘kimi aday gösterirsek gösterelim HDP’li sol blok dayanak verir’ biçiminde bir niyet içinde olmamalı. Aksi takdirde kendileri için tarihi bir yanılgı olur. Bunu kendi seçmenlerine dahi anlatamazlar. Kanımca son analizde seçim kazanmanın formülü; “Taban adayı, tek tıp, tek aday”dır.
