Pera Palas’ta Gece Yarısı: Geççek Geççek!

Esra ülküsünü arayan bir gazetecidir. İdealist değildir ancak büyük şeyler başarmanın peşindedir, hayalperest karakterinden ötürü konsantre bir iş çıkaramıyordur. Haber konusu onun zihninde her daim dağınıktır. Vakit kavramıyla bir sıkıntısı olduğu daha en başta, mecmua toplantısına geç kaldığında anlaşılan Esra yayın direktörü tarafından Pera Palas’a dair magazin içerik hazırlamakla görevlendirilir. “Pera Palas’ta kalmak için 130 neden” yazacaktır.

Otelin müdürü Ahmet (Tansu Biçer) genç bayanı karşılar ve yapının tarihini anlatır, Agatha Christie’nin kaldığı odayı gezdirir. Esra işi bitip de ayrılacağı sıra olumsuz hava şartlarından ötürü otelde konuk edilir. Ahmet yönettiği işletmeye benzeyen, gizemli, görmüş geçirmiş centilmen bir beyefendidir, otelle o denli bütünleşmiştir ki üç haftalık müsaadeye çıkacağı için üzülmektedir. Bu sıra dışı adam konuk ettiği Esra ile barda bir içki içip son talimatları da vermenin rahatlığıyla ayrılır otelden. Lakin ne olursa o gece yarısı olur ve vaktin kapıları açılır. Yatağında bir parmağı morarmış halde uyanan Ahmet panikle otele döner. Esra 1919 İstanbul’una dönmüş, büyük büyük annesi Peride ile tıpkı vakte sıkışıp kalmıştır.

Peşinden giden Ahmet Esra’yı bulur. Artık tek bir gayeleri vardır: İşbirlikçi savaş tüccarı Halit (Selahattin Paşalı) ve İngiliz kumandan George ile çaba ederek işgal kuvvetlerinin Mustafa Kemal’e suikast düzenlemesini engellemek. Olağan öbür yandan Ahmet varoluşunu tehlikeye atan sorunu çözecek, vaktin akışına müdahale etmeksizin geri döneceklerdir.

WATTPAD HİKAYESİ TADINDA SENARYO

Pera Palas’a senaryosundan başlayacağım zira vakitler ortası seyahat ve siyasi nostalji temalarına ayrıyeten değinmek istiyorum. Elif Usman’ın kaleme aldığı uyarlama birinci sahnesinden son sahnesine klişelerden, şablonlardan bir kare ayrılmadığı üzere hikaye de açıkçası bir wattpad havası estirmekte…

“Modern İstanbul’un doğuşu” üzere tezli bir alt başlık taşıyan romanı okumadım ama olaylar uyarlandığı biçimde gelişiyorsa bestseller anlayışının esaretinde üretildiğini kestirmek güç değil. Tanıtımında Troçki’nin peşindeki ajanlarda bahsediliyor. İstanbul siyasi karmaşaya beşiklik ediyor hülasa. Bu husus seçimi anlaşılır, siyaset-kent münasebeti casusluk faaliyetlerine geniş bir alan açtığından her daim polisiye muharrirlerinin elinin altında olmuştur. Ne var ki beşiği sallayan el bu sefer biraz hoyrat davranmış! Hikaye tam da gelgitler üzerinden ilerliyor ve “saatlere bağlı” temasına ironik bir benzerlikle o denli mekanik kurulmuş, o kadar bölünmüş ki bütünlüğünü yitirmiş. Yanı sıra dizide birinci birkaç kısım öbür bir tarafa (siyasi gerilime) giderken polisiyede karar kılındığını görüyoruz. Lakin polisiye de büsbütün fantastik ve romantik bir yere oturtulunca ortaya vasat bir iş çıkıyor.

Evvela Pera Palas’ta Gece Yarısı’nın yetersiz bir polisiye olduğunu ve çeşidin gereksinimlerini karşılayamadığını söylemek lazım. Agatha Christie, isminin geçtiği bu diziyi izlese elbet kahrederdi! Zira dizide dişe dokunur daha doğrusu “çözüme hazırlanan” bir gizem ögesi yok, onun yerine seyircinin üzerine rastgele savrulmuş bir sis perdesi var. Hal bu türlü olunca beşik tıngırtısına ayrılmış, emelini yitirmiş bir olay örgüsüyle, bir bulamaçla başbaşa kalıyoruz. Aslında Pera Palas’ta bocalayış hali polisiye olmayı başaramadığında göze batmaya başlıyor. Polisiye o derece baskın bir çeşit ki ona ucundan kıyısından dokunan bir olay örgüsü çok geçmeden bağımsızlığını yitiriyor. Özetle dizinin geneline senaryodan kaynaklı bir düşüncenin hâkim olduğunu, sahneler ortası ahengin birçok defa yitirildiğini ve fabrikasyon bir hikaye transferinin yeğlendiğini söyleyebiliriz.

TARİHİ ELE ALIRKEN ROMANTİK BİR CİDDİYET TAKINMAK

Pera Palas’ta Gece Yarısı imal etabında nasıl bir yol izledi, bilemeyiz elbette fakat akla yatkını “hazır İstanbul’un tarihi bir yerinde geçen ve çetrefilli siyasi münasebetleri öne çıkaran bir roman bulmuşuz, birkaç dönem senaryolaştıralım, nasılsa seyirci bulur” görüşünü benimsedikleri…

Pera Palas bilhassa Agatha Christie’nin “Şark Ekspresinde Cinayet” romanını yazdığı yer olarak bilinmekte. Öbür yandan 1919’da, işgal altında İstanbul, ismi haritada sıkıntı bulunan ülkelerin dahi casuslarına cirit attırdığı bir siyasal ortam sunuyor. Günümüzde muadili Antep olabilir. İstanbul ve Antep’in ortak noktası ise elbet savaşın sürdüğü coğrafyalara yakın, stratejik bir pozisyonda bulunmaları ve rejim değişikliğinin veya güçlü bir siyasi buhranın emarelerini taşımaları diyebiliriz.

İşgal, direnişe hazırlık, Rusya’da rejim değişikliği… Ne ararsanız var! İşte bu şartlar Pera Palas’ta Gece Yarısı’na siyasi bir art plan kazandırıyor. Lakin Esra’nın çılgın tabiatına yorulan çok halleri dinamizmi ve gerçekçiliği zedelemiş. Esra İngiliz kumandan karşısına çıkıp nara atıyor, adeta Tarkan’ın “Geççek Geççek” müziğini seslendiriyor!

Veya toplumsal medyada gündeme geldiği üzere Mustafa Kemal’in yüzü kimi kısımlarda net gösterilmiyor. Çoğunlukla profilden ve yüzü gölgede bırakan çekimler tercih edilmiş. Bu vurgulara gerek var mıydı? Tartışılır… Dönüp dolaşıp tıpkı sonuca varıyoruz. Dizi polisiyesini güzel kuramadığı için bu üslup bir dayanağa gereksinim duyuyor ve sahicilikten (tutarlılıktan) giderek uzaklaşıyor.

Pera Palas’ta Gece Yarısı direniş-sömürge çatışmasını, işbirlikçilik aksiyonlarını ve karşı saflara sızma pratiğini öne çıkarırken apolitizme meyilli özünü de siyasi bir çıkmaza sürüklemiş. Halbuki bu dizinin bu kadar siyaset kaldırmayacağı gün üzere açık. Fazlasını yüklemek hem diziye hem seyirciye yazık değil mi?

ZAMAN VAKİT İÇİNDE, ANAHTAR KİMİN CEBİNDE?

Pera Palas’ta Gece Yarısı esasen bir vakitte seyahat kıssası… Birinci dönemin neredeyse tamamının eski İstanbul’da geçmesi diziyi bir periyot işine çeviriyor. Fakat devrinin altını siyasi tansiyon ve casusluğun alengirli dünyasıyla yeterli makûs doldurmaya çalışırken vakitler ortası seyahat fikrine tıpkı hassasiyetle eğilmiyor. Diziyi izlerken “bu sineması daha evvel görmüştük” hissine kapılıyoruz! Üstelik hangi diziden/filmden hangi sahneyi anımsamamız da detay… Hasebiyle bir şablonla karşı karşıya kalışımız biraz da seyircinin hafife alındığını göstermekte… “Ne versek yer, ne göstersek izler” üzere bir mantığa başvurulduğu ortada…

Anahtar sorununa değinmek istiyorum. Kahramanımız elindeki anahtarla geçmişe gidiyor. Vakitler ortası bir geçidin anahtarı bu… Sonra onlarca yeni anahtar ve geçit çıkıyor. Odalar bu geçitlere açılıyor. Saat gece yarısını vurduğunda “bir saat boyunca” vakitler ortası seyahate çıkılabiliyor. Kâğıt üzerinde, fantastik bir anlatı için son derece anlaşılır duran bu işleyiş pratiğe döküldüğünde, can sıkıcı bir çabukla özümsenmeden geçiliyor. Fantastik bir olay örgüsü her ne kadar kolay tüketilir bir formda sunulsa dahi belirli bir tutarlılık ve elbette bunu tamamlayacak ölçüde anlaşılırlık içermek durumunda… Yoksa dünya yıldızları da oynasa çarpıcı sahneler de izlesek bir şeyler eksik kalmaya mahkûm…

Pera Palas’ta Gece Yarısı’nda vakit seyahatine ait sahneler o denli süratli geçilmiş ki seyirci ile olayları ayıran bir çizgi olduğu unutulmuş! Seyirci “her şeyi bilmek” zorunda bırakılmış. Bu badireyi dizinin gizeme dayalı yapısı veyahut polisiyeye yakınlığıyla açıklayamayız. Zira seyirciye yaşatılan his meraktan fazla şaşkınlık… Diğer bir deyişle bizden her kareyi bir çırpıda geçip kahramanların gerisi sıra sürüklenmemiz isteniyor.

BU KARAKTERLERİ GÜZEL ÇİZİN, SONRA BAŞINIZA İŞ AÇAR BRE!

Dizide dikkat çeken bir öbür eksiklik ise karakterler… İki dönem daha çekilmesi mümkün dizide baş kahramanlar derinleşecektir lakin yan rollerde şahit olduğumuz sefalet için birebir iyimserliği taşımıyorum. Örneğin daima olarak etrafta “bre bre” diye dolanan felaket tellalı Dmitri (Ahmet Varlı)… “Onu yapmayın, şunu yapmayın” diye ortalığı velveleye vermek dışında vasfı bulunmayan bu adama sonraki dönemlerde kıssa yazsalar ne yarar, kartona çevirmişler bir defa… İşbirlikçi Naim Efendi (Osman Albayrak), aşkı uğruna bir anda çark etme kabiliyetine sahip Reşat (Engin Hepileri), hırsı ve imanı birebir vücutta buluşturan Osman (Murat Kılıç), randevu konutu işleten Madam Eleni (Nergis Öztürk) hatta Ekim ihtilalinden sonra Beyaz Rusya’dan kaçıp gelmiş devrik prenses Sonja (Yasemin Szawlowski)… Bu kompozisyonlardan kimilerinin önemli bir tartısı var. İşbirlikçilik, devriklik, savaş fırsatçılığı üzere sorunlar geçtiği anlatı hangi çeşitte ve tartıda olursa olsun ehemmiyet taşıyan problemler ancak dizide bir aşkın gölgesine terk edildiklerini görüyoruz. Üstelik o aşk da zayıf kalıyor!

AŞK, İHANET VE HAZAL KAYA OYUNCULUĞU

Siyaset, entrika, aşk, ihanet, casusluk, polisiye ne ararsanız Pera Palas’ta! Osmanlı’nın çöküşü ve bir ulusun küllerinden doğuşu, eski ile yeniye dair ne varsa Pera’da kesişmiş. Daha çok gayrimüslimler ve cümbüş hayatıyla anılan bu semtin dokusu dizide muvaffakiyetle aktarılmış ki Netflix’in periyot işlerinde bir standart tutturduğunu söyleyebiliriz. Bir pazarlama taktiği seziliyor. Her odanın balkonuna bir kahraman çıkardıkları afiş platformun nostaljik ögelere yaklaşımını da özetler nitelikte. Birbirine uzak olay ve bireyleri tıpkı çatı altında toplayarak belirli bir kesite seslenen platform siyasi ve tarihi olaylara yaklaşımında popülist, kolaycı bir telaffuz tutturuyor. Elbette bu popülist gemiyi karadan yürütürken aşkı kızak namına kullanmaları şaşırtan değil.

Pera Palas’ta Gece Yarısı da vatan haini görünümlü, “zor koşullarda pişmiş” genç ile tekrar kendisi üzere yaralı, kimsesiz büyümüş gazeteci Esra’yı buluşturuyor. Birkaç başka vakitte görüşüyor, türlü maceralara katılıyorlar falan fakat imkânsız aşklarının gücünden kelam edemeyiz. Veyahut o aşkı doldurabildiklerinden… Bir uyumsuzluk var ortalarında… Bu noktada Hazal Kaya’nın oyunculuğuna değinmeli… Ahmet Hakan yazısında nefret dolu sözler geçirdi. “Hazal Kaya oyunculuğundan nefret edişinin” nedenlerini sıraladı. Hiçbir oyuncunun oyunculuğunu sevmek zorunda değiliz ancak “profesyonel emeğe yönelik beğeni” hissinden uzaklaşıp işi düşmanlığa dökmek, eleştireceğim diye saldırmak oldukça nahoş… Kaya ise Ahmet Hakan’a karşılık vererek rolünün dezavantajlarından da bahsetti ve “zamanda seyahat yapıp yüz yıl öncesine giden bir bayan nasıl doğal olabilir” diye sordu. Haklı bir soru ancak Hazal Kaya’nın “geçmişe giden genç bayanın uyumu-uyumsuzluğu” noktasında da güzel bir performans sergilemediğini belirtmek gerekiyor. Onu aşan bir senaryo sorunu var, es geçmeyelim. Hazal Kaya değil diğeri olsa bile sonuç değişmeyebilirdi.

SANA FERDÂ VEDİADIR!*

Pera Palas’ta Gece Yarısı aslında beğenilen bir noktadan ilerliyor. Dizi ‘büyükler’in yazgısını ‘küçükler’e bırakan, istikbali gelecekte gören, nesiller ortası alakayı fantastik bir çizgide sorgulayan bir tabana basıyor. Nedir ki bu alan başta da belirtmeye çalıştığım wattpadvari bir senaryo ile heba edilmiş. Bir manada fırsat tepilmiş. Hani anlatı popülist aşırılıklarından az modül temizlense ve tüm çabalara karşın bir türlü beklenen etkiyi yaratamayan çift gücü doğal akışına bırakılsaydı daha sade, daha olgun bir dizi izlerdik. Bu haliyle maalesef janjanlı bir pakete sarılmış Hakan Muhafız’ı andırıyor.

* “Gelecek sana emanettir”. Saltanatın çözülüş yıllarına tanıklık eden şair Tevfik Fikret tıpkı vakitte çağının değerli aydınları ortasındadır. “Ferda” şiirinde geleceği gençliğe emanet ederken geleceğin her vakit geçmişe dönüşeceğini ve toplumsal muhasebenin sürekliliğini vurgulayarak “sana ferda vediadır, her şey vediadır sana, ey genç, unutma ki senden de bir hisab arar at-i müşteki” dizelerini kaleme almıştır.

Haydar Ali Albayrak