Orna Donath: Bütün kadınlar ‘annelik, her şeye rağmen verilen emeğe değer’ demiyor

Annelikten pişman olmak ne demek Kitabın kıymetli bir kısmında pişmanlık hissini açıklıyorsunuz fakat bu his annelik duygusu deneyimine dahil olduğunda ne oluyor

Annelikten pişman olmak çocuk doğurmaya evlat edinmeye ve onları büyütmeye karar vermekle kusur yaptığını bilmek ve hissetmek demek Aslında her anneye eşlik eden bütün o zorlukların senin için her şeye değer olmadığını bilmek ve hissetmek manasına geliyor Elbette birçok bayan anneliğe dair meçhul ve çelişkili hisler taşıyabiliyor Anneliğin onu elde etmek isteyen rastgele bir kişi açısından benimsenebilir ve münasebetiyle dokunulmaz olduğuna dair kültürel bağlamda beklenenlere dair değerlendirmeler var Pişmanlık bu değerlendirmelerden farklı bir yaklaşım sergileyen bayan kimliğini somutlaştırıyor

Fakat çalışmada görüştüğüm annelerin çoğunluğu anneliğe dair hisleriyle çocuklarına karşı hislerinin tıpkı olmadığını vurguladı Annelikten pişman olduklarını söylüyorlar çocuklarından değil Çocuklarını seviyorlar Buradaki fark görüştüğüm annelerin çocuklarıyla yaşama hakları olan farklı ve bağımsız canlılar olarak bağ kurduklarını gösteriyor Lakin anne olmaktan ve çocukların ömürlerinden sorumlu olmaktan pişmanlık duyuyorlar

Görüştüğünüz bayanların pişmanlıklarını fark etme anları birbirinden farklı Kimisi gebeyken kimisi ikinci üçüncü çocuğundan sonra bunu fark ediyor Bu duyguyu büyükanneyken lisana getirmeye başlayan bayanlar da var Bu durum toplumun annelikten beklentisine ve buna karşın pişmanlığını anlatabilmeye dair ne söylüyor

Anneliğin her bayan için farklı manaları olabilir Bayanları ikna etmek için yapılan ısrarın ve söylenenlerin tersine annelik bütün bayanlar tarafından her şeye karşın verilen emeğe değer biçiminde deneyimlenmiyor En başta pişmanlık hissini konuşmak bayanların anne olmak istemesinin anneliği takdir etmesinin ve bunu hayattaki tek öz leri olarak kabul etmesinin yalnızca bir vakit problemi olduğuna dair doğrusal bir öyküyü de kesintiye uğratıyor Mesela annelikten pişman olanlar ki birtakım anneler çoktan anneanne oldu mutlu son katarsisi sağlamıyor ve diyorlar ki Hayır vakit geçti ve biz hala annelik hakkında tıpkı hissediyoruz Bu bizim için bir yanılgıydı

Tam da bu pişmanlığı fark etmek bizi mitik bir krallık olarak anneliğe değil münasebet biçimi olarak anneliğe götürebilir Bu çoğumuzun dahil olduğu insan alakalarından biri ve başka rastgele bir özneler ortası alakada olana benzeri formda sevinç can derdi nefret kıskançlık aşk öfke ve evet pişmanlık üzere her türlü duyguyu içerebilir Pişmanlık özne olarak bayanların hatırlama kıymetlendirme hayal etme düşünme hissetme ve kendileri için karar verebilme yeterliliklerini topluma hatırlatıyor Meğer ataerkil toplum bütün bu yeterliliklerin sahibi olmayı tercih ediyor

Çalışmada bayanların bu hisle baş etme yöntemleri dikkatimi çekti Bunlardan biri ortadan kaybolma fantezisi Bu fantezi bayanların ömründe nasıl karşılık buluyor

Birçok anne anne olmadığı vakte geri dönemese yahut çocuklarıyla alakasını kesemese bile bazen çocukları ortada yokken bile akıllarında var olan alternatif gerçeklikler ve gidilmeyen patikalar hakkında fantezi kurabiliyor ve kuruyor da Çalışmamda bayanların tanımladığı bu fantezilerde bayanlar annelikten pişman olsun yahut olmasın ortaklaşıyorlardı ve bu fanteziler anneler tarafından farklı hallerde söz edilebiliyordu Lakin bir yandan da bu fanteziler imkânsız bir yerde Çocuklar zaten buradalar ve çocuklarını geride bıraksalar bile anne olmanın şuuru kalıyor Bazen her gün her saat bu varoluşsal farkındalık onlara birisinin annesi olduklarını hatırlatıyor Mesela anneler kendilerini aile denkleminden çıkarmak isteseler bile kendilerini anne olmaktan çıkaran hiçbir vakit aşımı imkânı yahut çıkış noktası görmüyorlar

TOPLUM BABANIN UZAKLAŞMASINA NİSPETEN SESSİZLİKLE KARŞILIK VERİYOR

Aynı durumdaki babalarla ilgili nasıl bir süreç işliyor

Babalara farklı davranılıyor Evet çocuklarından uzaklaşan babalar da küçümseniyorlar Lakin tıpkı durumdaki bayanların karşılaştığı yırtıcı kınamaya maruz kalmıyorlar Annelere kıyasla ayrılık ya da boşanma sonrası meskenden ayrılan çok daha fazla baba var ve birden fazla vakit toplum kadınlar erkekler akıl sıhhati uzmanları avukatlar vb babaları ebeveyn sorumluluğundan muaf tutarak onların uzaklaşmalarına nispeten sessizlikle karşılık veriyor

Çocuklarla ilgili kısımda yaşadıkları pişmanlık hissini çocuklarıyla onları müdafaa gayeli paylaşmayan bayanlar var Lakin yalnızca çocuklarını koruyabilmek için pişmanlığını paylaşan bayanları da görüyoruz Ne dersiniz

Çocukların birden fazla annelerinin annelikten pişman olduğunu söylediklerini hiç duymadı Çalışmaya kendilerinin hakikaten nasıl hissettiklerini çocuklarının bilmemeleri için bu sırrı mezara kadar saklayacaklarını söyleyen bayanlar katıldı Kimileri ise bunu yaşça büyük çocuklarıyla konuşmayı düşündüklerini söylediler Bunu düşünüyorlar zira birçok nedenin yanı sıra çocuklarını sevmekle annelikten pişman olmak ortasında ayrım yapıyorlar

Annelikten Pişman Olmak Orna Donath Mütercim Bilge Yalçın Bağlantı Yayıncılık 2022

Söylemeyi düşünenler için bu ayrım nasıl işliyor Kuşaklararası diyaloğun burada nasıl bir kıymeti var

Bu bütünleştirici duygusal yol haritasını sunmak istiyorlar ki suç çocukların omzuna kalmasın Öbür bir deyişle çocuklarla pişmanlık hakkında konuşmak çocuklarına çocukların yanlış bir şey yapmadıkları iletisini iletme fırsatı Bu durumu paylaşmak onları muhafaza isteğinden kaynaklanabiliyor Birebir vakitte ebeveynliğin anlatıldığı üzere tatmin edici olmama ihtimalini paylaşmanın manalı olabileceğini düşünüyorlar Bu bakış açısına nazaran güzel anne olmak tam da çocuklarının önüne mümkün olduğu kadar farklı rotalar açmak ve acı yaratabilen bir mitik imge ile iş birliği yapmamak manasına geliyor Ayrıyeten çocuklarının hayatındaki acıyı azaltmayı denemek onları müdafaaya çalışan düzgün bir anne olmakla eş paha

Birkaç sene evvel ders çıkışında bir öğrencim yanıma geldi ve annesinin anne olmaktan pişman olduğunu o anda anladığını söyledi Hayatında birinci kez annesinin evvel anne olmak istemeyen lakin sonra buna itilen toplumdaki bir bayan olduğunu fark ettiğini anlattı Annesini yalnızca annesi olarak değil bağımsız bir bayan olarak görmek ona karşı kızgınlık kınama ya da hayal kırıklığına sebep olmamış Tersine annesini özne olarak görmek ona empati duymasına imkan sağlamış Ki biz kızların annelerimize karşı neden öfke ve hayal kırıklığı hissedebileceğimizi çok âlâ anlıyorum ve bunu hissetmeye hakkımız var yeniden de annelerimizi sadece annelerimiz olarak değil kendi başlarına kadın özneler olarak görmemiz için de bir yer alan olmalı

PİŞMANLIK NORMLAR HAKKINDA TOPLUMU TEKRAR DÜŞÜNDÜRÜYOR

Kitabınızı politik bir iş olarak tanımlıyorsunuz Pişmanlık siyaseti tam olarak nedir

Çalışmamın maksatlarından birisi hislerin politik teamüllerine ışık tutmaktı Duygular bayanları doğru yola getirmek için nasıl kullanılıyor sorusu vardı Annelikten pişman olmayı ve buna yönelik toplumsal yansıyı ilişkilendirerek annelik bir tabiat olayı denilerek yaratılan toplumsal normu genişletip derinleştirdim zira bu norma nazaran bayanların anne olmayı istemesi bayan olmalarının doğal bir getirisi duygusal ve fizikî taraftan sağlıklı bir bayan çocuğunun doğumundan sonra ne yapacağını doğal olarak bilir doğal olarak bayan anneliği hem kendi hayatında değerli bir değişiklik olarak hem de toplumsal hayata kazandırdığı bir mutlu son olarak yorumlar ve bu kendi varlığının kesin özü dür zira o bir bayandır

Ancak bayanların pişmanlığa dair kendi kıssalarını anlatabilmeleri milletlere iktisada kapitalist mantığa din rejimlerine ve ataerkil heteronormatif çıkarlara yarayan bu normlar hakkında toplumları tekrar düşünmek zorunda bırakır Annelikte huzur bulmayan ve bundan pişman olan bayanların olduğunu kabul etmek bayanlara kendi vücutlarının kanılarının anılarının hislerinin istek ve muhtaçlıklarının sahibi olma özgürlüğü vermek demek ve bu bayanların sorgulamaksızın işlerini yapması iş birliğine dayanan toplumlar için açıkça tehlikeli dir

Ancak pişmanlık hissini anneliğe ahenk sağlayamama ve şahsî başarısızlık olarak değerlendirirsek ve bu annelerin daha fazla uğraş sarf etmesini önerirsek çok sayıda batılı toplulukların bayanları yalnızca zorla anneliğe itmesine değil birebir vakitte bu ikna etme durumunun sonuçlarıyla baş edemediklerinde yalnızlığa sürüklenmelerine karşı da kayıtsız kalmış oluruz

Kitabı şu formda bitiriyorsunuz Bazı yolların taşlarını döşemek zorundayız Mecburuz Kendi vücutlarına ve hayatlarına sahip çıkması gereken kadınlarız Kendi niyetlerine hislerine ve hayallerine de doğal Bu olmadan hiçbir şey kederimize deva olmayacak Kitabı okuduktan kısa müddet sonra 8 Mart gece yürüyüşünde şu pankarta rastladım Anneden kızına geçer dedikleri yazgısı bayanlar baştan yazacak Bu iki tabir birbirine çok yakın geliyor Bunlar size ne düşündürüyor

Bu bana Adrienne Rich in annelere davet da bulunduğu Of Woman Born kitabını hatırlattı Rich anneleri ataerkil toplumdan yara alacak olmalarına karşın kızlarının istedikleri yere kadar gitmelerine müsaade vermeye çağırıyor Bu bayanlar olarak bizi acıtan toplumsal rejimlere sadık olmamak yani sevgi hareketi demek Bu acıdan birbirimizi korurken bir oburu için yan yana olmak yani sevgi aksiyonu demek Kızlardan annelere Annelerden kızlara Ve alışılmış arkadaşlara

Kitabın Almanya da önemli tartışma yarattığını biliyorum Pekala 2022 de okuyuculardan nasıl geri dönüşler alıyorsunuz

Son yıllarda farklı ülkelerde yüzlerce tartışmanın olduğunu gördüm Bayanlar öfkeli saldırgan inkara dayalı yansılardan takdir ve iç rahatlamaya kadar değişen kapsamlı yansılarını lisana getirdiler Bu annelikten pişmanlık duymanın konuşulmadığı yahut neredeyse yalnızca kınandığı vakitten beri manalı bir değişiklik aslında

ÇALIŞMA KONUŞULMASI YASAK HİSLERE NASIL YATIRIM YAPILDIĞINI GÖZLEMLEMEYE MÜSAADE VERİYOR

Kitabın sonunda çalışmaya gelen tenkitlerin anne olmak istememe kararınıza yönelik suçlamalara dönüştüğünü anlatıyorsunuz Çalışmanın sizin için değeri neydi

Annelikten pişman olmak yalnızca annelikten pişman olmaya ses vermedi anneliğin kendisine ve bunu saran toplumsal tahakküme de ses verdi Çalışmam annelere bir çeşit trend olarak pişman olmadıklarında pişmanlık duymaları için ya da artık tüm anneler pişman olmalıymış üzere pişmanlığı yüceltme daveti değil

Beklentim annelikten pişman olmak hakkında daha fazla diyalogun devam etmesine ve seçilmeyen yol ağıtlarının tartışılmasına imkan sağlaması Öteki bir tabirle bu araştırmadan umudum anne olmama üzere bayanlar tarafından seçilen yolları engellemek için toplumun nasıl yatırım yaptığını hatta toplumun hissedilen ancak konuşulması yasak hislere nasıl derinden yatırım yaptığını gözlemlemeye müsaade vermesi Bu üslup diyaloglar bize bir adım sonrasında dileklerimizin hayallerimizin vücutlarımızın sahibinin tekrar biz bayanlar olduğumuz gerçeğini tartışma imkanı sağlayacak Anneliğin bizim için değerli olup olmadığına karar verme hakkına sahip olan yalnızca biziz

SÖZLERİMİN KORKUTUCU OLABİLECEĞİNİ BİLİYORUM

Son olarak Türkiye deki okuyucularınıza ne söylemek istersiniz

Bu söyleşiyi yahut kitabı okuyan Türkiye deki bayanların her birine derin şükranlarımı iletiyorum Söylediğim hiçbir kelamı hafife almıyorum zira bu kelamların ayaklarının altındaki yeri sallayabileceğini ve bunun korkutucu olabileceğini biliyorum Türkiye deki bayanların sözlerimin onlara âlâ bir yol arkadaşı olduğunu görmelerini umut ediyorum Anne olmak istemeyenlere anne olup olmak istemediklerinden emin olmayanlara yahut annelikten pişman olanlara ve olmayanlara