Meral Candan
“2019 yılında O.T. ile imam nikahı kıydım, o evliliğimden kız çocuğum oldu. O.T, tekraren bana şiddet uyguladı ancak şikâyetçi olmadım. Aileme söylediğimde de bana, buna razı olmam gerektiğini ve konuta dönemeyeceğimi söylediler. İki yıl sonra O.T’den ayrılarak çocuğumla baba konutuna döndüm. Babam çocuğu istemeyince, O.T. gelip çocuğu aldı. Konutta üzerimde baskı vardı. Ailem tekrar istemediğim biri ile evlendirmeye çalıştı. Bu sırada toplumsal medya aracılığıyla M.Ç. ile tanıştım ve onunla görüşmeye başladım. Ondan gebe kaldım. Çocuğu aldırmamı isteyip elime bir tane kurşun sıkıştırdı. Daha sonra numarasını değiştirdi ve ona ulaşamadım. 2021 yılının temmuz ayında meskenden kaçarak İstanbul’a geldim. Taksim’deki karakoldan yardım istedim beni Bahçelievler’deki bayan sığınma meskenine yerleştirdiler. İki ay burada kaldım. Sonra beni Maltepe Bayan Sığınma Konutu’na naklettiler. Bebek denetimlerimi Lütfi Kırdar Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde yaptırdım. Çocuğu da yeniden tıpkı hastanede 5 Ocak 2022 tarihinde doğurdum.”
Bu cümleler, medyada “Nisa bebek” olarak bilinen ve 29 Mart tarihinde Pendik’te terk edilmiş olarak bulunan bebeğin annesi E.S’ye ilişkin. Bebeğin beyin vefat gerçekleştiğine dair medyaya yansıyan haberler sonrası Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi bir açıklamaya yaptı ve bebeğin çocuk ağır bakım kliniğinde aygıta bağlı tedavisinin devam ettiği belirtildi. Nisa bebek, hastanede hayata tutunmaya çalışırken ana akım medyanın bir kısmı da anneyle ilgili haberleri “cani anne” tarifleriyle verdi. Hakikaten o denli mi? Kimi haberlerde 20, kimilerinde ise 21 yaşında olduğu yazılan bir bayanın üç aylık bebeğini bırakmasının gerisinde yatan sebepler yalnızca “canilikle” açıklanabilir mi? Bu mevzuyu psikiyatrist Gökçen Yılmaz Karaman, Hacettepe Üniversitesi Toplumsal Hizmetler Bölümü’nden Doç. Dr. Burcu Hatiboğlu Kısat ve Evvel Çocuklar ve Bayanlar Derneği’nden avukat İkram Gökçe Baykal ile konuştuk.
‘KADINLAR DOĞUM SONRASI DAYANAĞA GEREKSİNİM DUYUYOR’
Kadınları, duygusuzluğa, mutsuzluğa ve ruhsal çöküntüye hatta kendine ziyan vermeye götürebilecek bir süreç var, doğum sonrası depresyon… Neredeyse her beş bayandan birinde görülüyor. Mühleti ve tesirleri bireyden bireye nazaran değişiyor. Ayrıyeten doğum sonrası ruhsal bozukluklar ile alakalı farkındalık az. Psikiyatrist Gökçen Yılmaz Karaman, E.S’nin de emsal bir süreçte olup olmadığı sorusuna temkinli yaklaşarak karşılık veriyor. Yılmaz Karaman, “Lohusalık periyodunda depresyon, dert bozukluğu üzere durumlar sık görülüyor. Bununla birlikte annelik hüznü denilen bir kavram var. Doğumla birlikte kişinin hayatında çok fazla şey değişiyor. Rol ya da sorumluluk değişimlerinin yanı sıra biyolojik riskler de çok fazla. Hatta ‘lohusa bayanı yalnız bırakmamak gerek makûs ruhlar gelir’ denir toplumumuzda. Bunun sebebi, kişinin bu devirde çok fazla dayanağa gereksinim duyması” diye anlatıyor.
Gökçen Yılmaz Karaman Böyle bir periyot geçiren bayanların profesyonel takviyeye ulaşsa bile ilaç kullanımın kısıtlı olduğunu vurguluyor. “Kişi emzirdiği için ilaç vermekle ilgili çekinceler olabiliyor. İlaç tedavisi çok ön planda bu tıp durumlarda. Bu nedenle ilaç kullanımı olmayabiliyor. Psikoterapi formülleri uygulanması gerekiyor fakat ülkemizde de bu çok yetersiz” diyen Yılmaz Karaman, hususla ilgili uzman sayısının zati az olduğunu, kamu hizmetlerinde bu alanda çalışan sayısının daha da az olduğunu tabir ediyor. Bu nedenle Yılmaz öteki depresyonlarla doğum sonrası depresyonun farkına işaret ediyor: “Hem tedavisi güçlü hem de etkilediği kişi sayısı fazla oluyor. Kendisi, çocuğu, aile bireyleri üzere bir zincir var.” Bunu yaşayan bir bayan için aile takviyesinin hayati değere sahip olduğunu şöyle anlatıyor Yılmaz: “O devirde kişi hakikat düzgün uyuyamıyor. Kendinden diğer düşünmesi gereken bir canlı var. Münasebetiyle gücünü oraya akıtıyor. Bu noktada kendini ihmal edebilir ve içinde bulunduğu durumun farkında dahi olmayabilir. Şu anda bize önerilen şey, hamile kalan ve doğum yapmış bütün bayanların en az bir sefer ruhsal açından taranması. Biz Osmangazi Üniversitesi’nde şöyle yapıyoruz. Anket yapıyoruz ve bu durumda olduğunu düşündüğümüz bayanları kısmımıza davet ediyoruz.”
‘DENEYİM, BİLGİ EKSİKLİĞİ VE İMKÂNSIZLIKLAR VAR’
E.S, özelinde bir kıymetlendirme yapan Gökçen Yılmaz Karaman, “Kadın lohusalık periyodunda lakin bayanın gerilim faktörleri çok fazla. Öne çıkan durum bu aslında. Ruhsal bir hastalıktan çok çevresel faktörler kelam konusu” diyor. Şayet tabip olarak bu türlü bir bayanla karşılaşsaydı yorumu ne olurdu? Yılmaz, kişiyi muayene etmediğini vurguluyor öncelikle ve medyaya yansıyan sözlerden yola çıkarak bir yorum yaptığını söylüyor. Yılmaz Karaman “Gördüğüm kadarıyla göze çarpan psikopatolojik bir durum yok. Daha çok tecrübe eksikliği, bilgi eksikliği ve imkânsızlıklar var. Devlet muhafazası yerine sokağa bırakma konusunda ise şunu diyebilirim. Sanki zekâsı kâfi mi, sokağa bırakmanın inançlı olmayabileceğini muhakeme edemedi mi? Dünya Sıhhat Örgütü’nün de gençlik tarifine giriyor kişi yaşı itibariyle. Gençlik devrinde bir bayan ve geçmişinde de güç şeyler yaşamış. Münasebetiyle bazen bu bireylerde durumun ciddiyetini inkâr etme de görülebiliyor. Mesela kişi bebeği bıraktıktan sonra biriyle cinsel münasebete girdiğini de söylüyor. Alışılmış ki ne olduğunu bilmiyoruz lakin bu bir baş etme tekniği de olabilir. Hayatımızda çok ağır çok üzücü kararlar vermek zorunda kaldığımızda bazen hiçbir şey olmamış üzere davranmak baş etme metodu de olabilir” yorumunu yapıyor.
‘ANORMAL DURUMLARA VERİLEN OLAĞAN REAKSİYON DE OLABİLİR’
Yılmaz Karaman ayrıyeten Amerikalı psikolog Abraham Maslow tarafından 1943 yılında yayınlanmış bir çalışmada ortaya atılmış Muhtaçlıklar Pirami teorisinden yola çıkarak değerlendirmede bulunuyor. Piramide nazaran, en alttaki birinci iki basamakta yemek yemek ve barınmak bulunuyor. Yılmaz da “Barınacak yeri yok bu bayanın, muhtemelen parası ve yiyecek bir şeyi de yok. Hasebiyle hayatta kalmaya çalışan birini görüyorum ben bunlara baktığım vakit. Bazen travmatik durumlarda şöyle tanımlarız biz: Olağandışı durumlara verilen olağan reaksiyon de olabilir. Durum o kadar olağandışı ki, onun verdiği reaksiyonlar tahminen de o şartlarda normaldi” diye anlatıyor. Yılmaz, bayanın bebeği bırakmak yerine devlete teslim edebileceğini söylerken öteki bir noktaya dikkat çekiyor. “Bir kahramanlık öyküsü de olabilirdi” diyen Yılmaz “Belki çocuğunu yanında tutarak, iş ve kalacak yer bularak bir kahramanlık öyküsü yaratabilirdi. Lakin kimse de kahraman olmak zorunda kalmamalı bu dünyada” sözlerini kullandı.
Böyle bir periyot geçiren bayanların profesyonel dayanağa ulaşsa bile ilaç kullanımın kâfi seviyede olmadığını vurguluyor. “Kişi emzirdiği için ilaç almakla ilgili çekinceleri olabiliyor. İlaç tedavisinin yararlı olduğu rahatsızlıklar bunlar, ancak bu nedenle ilaç kullanımı olmayabiliyor. Psikoterapi yani konuşma tedavileri uygulanması gerekiyor ancak ülkemizde de bu çok yetersiz” diyen Yılmaz Karaman, bahisle ilgili uzman sayısının zati az olduğunu, kamu hizmetlerinde bu alanda çalışan sayısının daha da az olduğunu tabir ediyor. Yılmaz başka depresyonlarla doğum sonrası depresyonun farkına işaret ediyor: “Hem tedavisi kuvvetli hem de etkilediği kişi sayısı fazla oluyor. Kendisi, çocuğu, aile bireyleri üzere bir zincir var.” Bunu yaşayan bir bayan için aile dayanağının hayati ehemmiyete sahip olduğunu şöyle anlatıyor Yılmaz: “O periyotta kişi yeteri kadar uyuyamıyor. Kendinden öteki düşünmesi gereken bir canlı var. Hasebiyle gücünü oraya akıtıyor. Bu noktada kendini ihmal edebilir ve içinde bulunduğu durumun farkında dahi olmayabilir. Şu anda bize önerilen şey, hamile kalan ve doğum yapmış bütün bayanların en az bir defa ruhsal açından taranması. Biz Osmangazi Üniversitesi’nde yürüttüğümüz bir araştırma kapsamında hamile bayanlara anket yapıyoruz ve ruhsal zorluk yaşadığını düşündüğümüz bayanları psikiyatri kısmımıza davet ediyoruz.”
‘DENEYİM, BİLGİ EKSİKLİĞİ VE İMKANSIZLIKLAR VAR’
E.S, özelinde bir kıymetlendirme yapan Yılmaz Karaman “Kendisi lohusalık periyodunda ve gerilim faktörleri çok fazla. Öne çıkan durum bu aslında. Ruhsal bir hastalıktan çok çevresel faktörler kelam konusu” diyor. Şayet doktor olarak bu türlü bir bayanla karşılaşsaydı yorumu ne olurdu? Yılmaz, kişiyi muayene etmediğini vurguluyor öncelikle ve medyaya yansıyan tabirlerden yola çıkarak bir yorum yaptığını söylüyor: “Gördüğüm kadarıyla göze çarpan psikopatolojik bir durum yok. Daha çok tecrübe eksikliği, bilgi eksikliği ve imkânsızlıklar var. Dünya Sıhhat Örgütü’nün de gençlik tarifine giriyor kişi yaşı itibariyle. Gençlik devrinde bir bayan ve geçmişinde de sıkıntı şeyler yaşamış. Münasebetiyle bazen buna benzeri durumlarda şahısta durumun ciddiyetini inkâr etme de görülebiliyor. Kişinin hiçbir şey olmamış üzere davrandığını eleştiren haberler okudum. Biz dışarıdan bakanlar olarak gerçekte ne olduğunu bilmiyoruz, bununla birlikte hiçbir şey olmamış üzere davranmak kimi vakit bir baş etme yolu de olabilir. Hayatımızda çok ağır çok üzücü kararlar vermek zorunda kaldığımızda zihnimiz bu halde kendini savunabilir.”
‘ANORMAL DURUMLARA VERİLEN OLAĞAN REAKSİYON DE OLABİLİR’
Yılmaz Karaman ayrıyeten Amerikalı psikolog Abraham Maslow tarafından 1943 yılında yayınlanmış bir çalışmada ortaya atılmış Gereksinimler Piramidi teorisinden yola çıkarak değerlendirmede bulunuyor. Piramide nazaran, en alttaki birinci iki basamakta yemek yemek ve barınmak bulunuyor. Yılmaz da “Barınacak yeri olmayan, muhtemelen parası ve yiyecek bir şeyi de olmayan, münasebetiyle hayatta kalmaya çalışan birini görüyorum ben bu yaşananlara baktığım vakit. Bazen travmatik durumlarda dışarıdan anlaşılmaz görülenler olağandışı durumlara verilen olağan reaksiyonlar de olabilir” diye anlatıyor. Yılmaz Karaman, E.S’nin bebeği terk etmesi konusundaki tenkitler hakkında şöyle diyor: “Elbette bu büyük bedellerin ödendiği kutsal anne mitini destekleyen bir kahramanlık öyküsü de olabilirdi. Ancak kimse kahraman olmak zorunda kalmamalı bu dünyada” diye konuşuyor. İstenmeyen gebeliklerin ruhsal ve toplumsal ziyanları olduğunu, tesirli doğum denetim formüllerin ve kürtajın ulaşılabilir olmasının değerini vurguluyor.
Sıhhat vazifelisi Büşra Durmaz’ın Nisa bebeği emzirdiği ve onunla ilgilendiğine dair anlar medyada sıkça paylaşıldı. Medyada anne ile ilgili tariflerden da bahseden Yılmaz Karaman, anneliğin idealize edildiğini, kutsallaştırıldığını anlatıyor. Annelikten hasebiyle anneden yüksek, hatta bazen imkânsız beklentiler olduğunu, bunun da bayanların ruh sıhhatini olumsuz etkilediğini söylüyor. Bu bağlamda bebeği bırakan ve bebeği bulduktan sonra onu emziren iki bayan figürünün medyada birbirinin zıttı halinde, keskin sonlarla siyah ve beyaz olarak verilmesini eleştiriyor. Yılmaz Karaman “E.S. tümden berbat, bebeği emziren sıhhat vazifelisi ise tümden güzel olarak yer aldı. Lakin bu öykü, gri bir öykü. Ataerkil kültür bayanları yeterli bayan ve berbat bayan olarak ayırma eğiliminde, bu üzere olguların yorumlanmasında bu düşünme biçimi öne çıkıyor” diyor. Gökçen Yılmaz Karaman ayrıyeten “Bebeğin bir de babası olduğu gerçeğinin gündeme gelmemesi ayrıyeten kültürümüzde ebeveynlik değerlendirmesindeki ikili standardı gösteren kıymetli bir durum” diye konuşuyor.
‘SIĞINMA MESKENLERİNİN KAPASİTESİ YETERSİZ’
E.S’nin medyaya yansıyan sözlerinden bayan sığınma konutuna yerleştirildiğini ve altı ay sonunda çıkmak zorunda kaldığını görüyoruz. Gitmesi tavsiye edilen meskende bebeğin istenmeyeceği niyetiyle bebeği Pendik’te bir apartmanın yanına bıraktığını tekrar kendi tabirinden öğreniyoruz. Gebe olan, sığınma meskeninde de kalmış lakin yeniden kalacak yer arayışında olan E.S’nin bebeği bırakmasıyla sonuçlanan olaylar zincirinde tartışılan mevzulardan biri de toplumsal hizmetlerin yeterliliği oldu. Hacettepe Üniversitesi Toplumsal Hizmetler Bölümü’nden Doç. Dr. Burcu Hatiboğlu Kısat, toplumsal hizmetlerin çok kapsamlı bir alan olduğunu ve bayanın gebelik öncesi sürecinden başlayarak içerisinde yer aldığı baskı şartlarının ve dayanak sistemlerinin bu kapsamda kıymetlendirilmesi gerektiğini belirtiyor. Sığınma konutlarının sayısının ve burada çalışan işçinin eksikliğinin ise bu sistemin sağlıklı çalışması önünde mahzur olduğunu söylüyor.
Doç. Dr. Burcu Hatiboğlu Kısat 2021 yılı datalarına nazaran, Türkiye’de 145 bayan sığınma konutu var. Bu sığınma konutlarının kapasiteleri ise 3 bin 482. Türkiye’nin nüfusuna kıyasla sayısının epeyce yetersiz olduğunu söz eden Doç. Dr. Hatiboğlu Kısat, “100 bin nüfusa sığınma meskeni açma sorumluluğu esasen yerine getirilmiyorken kelam konusu kapasite hayli yetersiz” diyor. Hatiboğlu Kısat, bu noktada 6284 sayılı kanunun tanımladığı esirgeyici önlem kararları gereği, çocuğuyla birlikte bayana bir barınağın tahsis edilmesi konusunda devletin de sorumluluğuna dikkat çekiyor. Doç. Dr. Hatiboğlu Kısat’ın dikkat çektiği bir başka nokta da erken yaşta evliliklerin çoğunlukla şiddetle sonuçlanması… Aile hekimliği sisteminin bayana yönelik şiddetin tespiti ve önlenmesinde aktif olarak kullanılabilecek bir yapısı olmasına karşın, bu sistemin çocuk müdafaa kanunu ya da Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun gerekleriyle ilişkilendirilmediğini tabir eden Doç. Dr. Hatiboğlu Kısat “Bunun içine siz cinsel haklar konusunda yaygın farkındalık çalışmalarını ve cinsel sıhhat hizmetlerini dahil etmezseniz, manası kalmaz. Zira cinsel haklara dair farkındalık ve cinsel sıhhat hizmetleri çocuk evliliklerinin önüne geçebilmek, istenmeyen gebelikleri önlemek, şiddeti tespit etmek ve ortadan kaldırmak ya da ebeveynlik sorumlulukları açısından epeyce değerli. Aslında insan odaklı bir hizmet sistemi geliştirmesi gerekiyordu. Lakin burada aile odaklı ve ailenin her ne olursa olsun korunmasına yönelik bir bakış açısının hâkim olduğunu görüyoruz. Hasebiyle aile içindeki güçsüz, şiddetle müsabaka riski altındaki üyelerin sıhhatleri göz arkası edildi ya da bu bahiste kâfi hizmetler geliştirilemedi ne yazık ki… Sonunda olan da çocuklara ve bayanlara oluyor” diyor.
‘SIĞINMA KONUTUNDAN ÇIKARKEN HİÇBİR SEÇENEK SUNULMADI MI BAYANA?’
Gebelik sürecindeki bayanların takibinin çok değerli olduğunu söyleyen Doç. Dr. Hatiboğlu Kısat, gebelik periyodunda bayana şiddetin çok yaygın lakin görünmez olduğu bilgisini veriyor: “Bu süreci takip etmezseniz toplumsal hizmetler de geliştiremezsiniz.” E.S’nin de bu türlü bir takip sistemi içine dahil olması gerekliliğini belirten Doç. Dr. Hatiboğlu Kısat, bu alandaki toplumsal hizmetlerdeki yetersizlik nedeniyle hem bayanın hem de çocuğun hayat hakkının da ihlal edildiği görüşünde. Takip sisteminin neden değerli olduğunu da şu sözlerle anlatıyor: “İstenmeyen gebelik de olabilir. Toplumsal hizmet sistemi içine o an girebilmesi gerekir bayanın. Ben E.S’nin durumunda şunu sorguluyorum. Sanki gebelik istenmeyen bir gebelik miydi? Bu süreçte bayanın dayanak, bilgi alabileceği bir toplumsal hizmet sistemi var mıydı? Bayan sonraki süreçte de yaşadığı şiddetten kaçarken nelerle karşılaştı? Karşılaştıkları onu çaresizliğe mi itti? Yoksa deva seçeneklerini görebileceği toplumsal hizmetlerle buluşabildi mi? Sonra sığınma konutuna yerleştirilmesi süreci nasıl olabildi? Sığınma konutundan çıkarken hiçbir seçenek sunulmadı mı bayana? Bu sorular çoğalabilir. Lakin şu da bir gerçektir: Hizmet ve işçi yetersizse, seçenek sunacak düzenek yoktur”. Yurt dışında sığınma konutlarının farklı basamaklarda hizmet verdiğini lisana getiren Doç. Dr. Hatiboğlu Kısat, bu barınma imkanlarının burada da sunulabileceğini söylüyor: “Şiddetten kaçanlar için birinci basamak sığınaklar örneğin, bugün sığınma meskenlerine geçiş sürecinde kıymetli fonksiyon sunan barınaklar olarak görülüyor. Aslında bayanların şiddetten kaçtığı anda aslında evsizlikle müsabakası nedeniyle geliştirilmiş kriz anındaki gereksinime yanıt verecek bir hizmet modeli. Bu ünitelere geldikten sonra 15 gün içerisinde bayanın sığınma konutuna yerleştirilmesi sağlanıyor. Sığınma meskenlerinde kalışların esnetilebilmesi bu noktada önemseniyor. Ayrıyeten sığınma meskeni hizmeti bu iki basamaktan ibaret değil. Sığınma konutundan çıkışta bayanlara toplumsal konut imkanlarının sunulması ve kalacak bir konutun tahsisi üzere uzun vadeli konut seçenekleri sunuluyor. Bu modeller değerli ve temel maksadı, bayana hakikaten barınma gereksinimini karşılayabilecek alternatif tahliller bulmak.”
Doç. Dr. Hatiboğlu-Kısat, Türkiye’de problemin 6284 sayılı kanunun aktif uygulanmamasında olduğunu ve denetlemede önemli sorunlar yaşandığını anlatarak İstanbul Sözleşmesi’ne işaret ediyor: “6284 sayılı kanunun faal uygulanması bu noktada çok kıymetli ve bu kanunun alt yapısının İstanbul Mukavelesi olduğunu unutmamalıyız. Bu kapsamda ‘kadınlara şiddeti önleyici, kollayıcı ve rehabilite edici hizmet modellerinin sürdürülebilir olması için sığınma konutu sonrasında da hizmet imkanlarının geliştirilmesi vardır. Bu süreçte sığınma konutundan çıkanlar için toplumsal konut imkanları bir seçenek olarak karşımıza çıkıyor.”
‘SIĞINMA MESKENLERİ BAYANLARIN VE ÇOCUKLARIN ÇEŞİTLENEN GEREKSİNİMLERİNE YANIT SUNMALI’
Sığınma meskenlerinin niteliklerinden bahsederken Doç. Dr. Hatiboğlu Kısat, sığınma meskenlerinin niteliklerinden de bahsederek “Zaten sığınma meskenlerine 55 yaş üstü bayanlar alınmıyor, neden? Bu 12 yaşından büyük erkek çocuğu olan bayanların sığınma konutlarına kabul edilmemesi ile birlikte de düşünülebilir. Bu ne demek? 55 yaş üstü bayan şiddete uğramıyor mu? 12 yaşındaki erkek çocuk bu şiddetten etkilenmiyor mu? Bayan çocuğunu bırakıp, şiddetten nasıl kaçabilir? Aslında bu türlü yaparak bayanları evsizliğe ve şiddete açık halde yaşamaya bırakıyoruz. Yalnızca muhakkak özelliklerdeki bayan kümesine bu hizmeti sunuyorsunuz. İşin berbatı, Nisa bebeğin annesi de bu kümeye dahil olmasına karşın yeniden de yaptıklarınızın işe yaramadığını görüyorsunuz. Zira bayanların gereksinimlerini ve yanlarındaki çocukların muhtaçlıklarını görmüyoruz” diye konuşuyor.
Sığınma meskenlerinin çocuk haklarını da kapsaması gerektiğini söyleyen Doç. Dr. Kısat “Kadınların birden fazla çocuklu halde geliyor oraya. Lakin birden fazla sığınma konutunda çocukların yaşlarına uygun ya da muhtaçlıklarını karşılayacakları biçimde şartlar yok. Bu düşünülmüyor. Bu bu türlü olamaz. Sığınma meskenleri, bayan ve çocuk haklarının hayat bulduğu yerler olmalı” diyor. Ayrıyeten Doç. Dr. Hatiboğlu Kısat, “Şiddetten kaçıp sığınma konutuna gelmiş bayanlar için doğum sonrası depresyon ya da şiddetten kaynaklı travma ile tesirli bir halde ilgilenilmesi gerekir ve bu da fakat meslek profesyonellerinin varlığıyla mümkündür. Nisa bebeğin vefatıyla tüm bu sistem sorgulanmalı” diye konuşuyor.
‘TOPLUMSAL CİNSİYET SORUMLULUKLARIMIZ EŞİT OLMADIĞI ÜZERE CEZALANDIRILMAMIZ DA EŞİT DEĞİL’
Sığınma konutundaki sürecin de belirleyici olduğunu lisana getiren Doç. Dr. Hatiboğlu Kısat, bayanlara öbür seçenekler sunulup sunulmadığı konusunda soru işaretleri taşıyor ve bu noktada da önemli eksikler olduğunu kelamlarına ekliyor. “Nisa bebeğin annesine de sanki sığınma konutundan çıkarken seçenek sunuldu mu? Ya da seçenekleri hakkında bilgilendirildi mi? Çocuğun süreksiz ya da kalıcı olarak korunma altına alınması, aile yanında desteklenebilme, kurum bakımına alınma seçenekleri değerlendirildi mi? Ya da çocuğunun kabul edilmediği şartların değişimi için profesyonel müdahalelerde bulunuldu mu?” diye soran Doç. Dr. Hatiboğlu Kısat, “Kadın talep etmese dahi bilgilendirilmesi gerekirdi. Çocuğun yüksek faydasının bir toplumsal hizmet kurumundan çıkışta kıymetlendirilmesi gerekirdi. Şayet bunlar yapılmadıysa, bayanı çaresizlik içerisinde bırakan bir sistem olduğunu görmek zorundayız” diyor.
E.S’nin tek hatalı olarak gösterilmesinin de bu çerçevede problemli olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Hatiboğlu Kısat, “Toplumsal cinsiyet rollerimiz gereği toplumsal sorumluluklarımız eşit olmadığı üzere bu sorumlulukları gerçekleştiremediğimizde cezalandırılmamız da eşit değil. Bu adaletsizlik değil de nedir?” diye soruyor. E.S’nin tabirlerinde şiddet gördüğüne yönelik ve bebeğin babasının bebeği istemediğine yönelik sözleri yer alıyor. Bunlardan referans alarak Doç. Dr. Hatiboğlu Kısat, bebeğin babasının da çocuğa bakmakla yükümlü olduğunu lakin bunu gerçekleştirmediğini, yalnızca bayanın hatalı ilan edildiğinin altını çiziyor. Ayrıyeten TCK’nin 233. unsurunu hatırlatarak devletin de sorumluluğuna dikkat çekiyor. Hususta, “Gebe olduğunu bildiği halde, bayanı çaresiz durumda terk eden kimse hatalı pozisyondadır. Bu noktada hem erkek ebeveyn hem de bayanı çaresizliğe terk eden ailesi bu süreçte hatalı kabul edilebilir” diyor. Ayrıyeten İstanbul Sözleşmesi’nden referans veriyor ve ekliyor: “Sözleşmede der ki, bayanların eşitsizliğini destekleyen örf, adet, gelenek, töre üzere toplumsal şartlar dönüştürülmelidir. Nisa bebeğin annesinin ailesini de bu çerçevede konuşmak lazım. Sonuçta bayan bebeği ile sığınma konutundan çıktıktan sonra dönemeyeceği bir aile meskenine sahip. Ailenin de çocuğun yüksek faydası kapsamındaki sorumluluğunun tüm bu tartışmaya dahil edilmesi gerektiğini düşünüyorum.”
‘KADINI BU DURUMA NELERİN İTTİĞİNE BAKMAK GEREKİYOR’
E.S’nin bebeğinin bulunması ve devlet müdafaası altına alınması sonrası başsavcılık tarafından bir soruşturma başlatıldı. E.S. de tutuklanarak cezaevine gönderildi. “Kastan öldürmeye teşebbüs” ve “terk” cürümlerini işlemekle suçlanıyor Bebeğin, yaralanması yahut hayatını kaybetmesi durumunda kabahatin niteliği de değişiyor. Bu nedenle E.S, müebbet mahpus cezasıyla da karşı karşıya kalabilir.
Armağan Gökçe Baykal Önce Çocuklar ve Bayanlar Derneği’nden avukat İkram Gökçe Baykal, ceza tekniğinin bir tahlil olmadığını savunuyor. Bayanın bu duruma nelerin ittiğine bakmak gerektiğini tabir eden Baykal, “Ceza sonrası bir ıslah hedefleniyor ancak bu toplumumuzun genel bir sorunu. Bu bayanı buna iten süreçleri de sorgulamamız gerekiyor. Mesela bu bayana sığınma meskeninde bir barınma ve iş imkânı sağlansaydı, toplumsal ve ekonomik durumunu geliştirecek istikamette bir adım atılsaydı sanmıyorum ki bir anne çocuğunu sokağa bıraksın. Genel bir düzenleme yapılmadığı sürece bu türlü münferit cezaların işe yaramayacağını düşünüyorum” diyor.
‘BABANIN İHMALİNDEN BAHSEDİLMİYOR’
Davanın ilerleyişinde toplumsal bir çıkarım yapılacağını düşünmediğini söyleyen Baykal, “Buradaki ihmal yalnızca annenin ihmali mi onu da pahalandırmak lazım. Burada bir ihmal kelam konusu ise babanın da ihmalinden bahsetmek gerek. Sonuçta çocuklara bakma misyonu yalnızca anneye yüklenmiş değil. Hem annenin hem de babanın sorumluluğunda. Lakin babanın da sahip çıkması gerekiyordu çocuğa” değerlendirmesini yapıyor. Devletin de sorumluluğuna dikkat çeken Baykal, “Bir de belirli ki, bayan bir çıkmaz içinde ve kesinlikle ki devletin de sorumluluğu var. Bayanlarımızı koruyamıyoruz, bu bir gerçek. Bayanı koruyamadığımız için buna bağlı olarak çocuğu da koruyamıyoruz. Bunlar bir silsile halinde devam ediyor” diyor. Türkiye’de gereğince mevzuat ve kanun olduğunu lakin uygulamada zahmetler olduğunu anlatarak 6284 No’lu maddeyi tesirli halde uygulama daveti yapıyor.
