İZMİR – İzmir Dayanışma Akademisi bünyesinde kurulan Monokritik isimli Youtube Kanalı, İzmir Kent Hakkı Merkezi ile işbirliği içerisinde hazırladıkları, Türkiye’de kentsel siyasetin 1980 sonrası dönüşümünü ve bir kamu toprağının özelleştirilme kıssasını anlatan “Basmane Çukuru” isimli belgeselini yayınladı. Belgesel, kısa müddette sırf İzmirlilerin değil, farklı kentler de yaşayanların da ağır ilgisi ile karşılaştı.
İzmir kent merkezindeki Basmane Meydanı’nda bulunan ve kamuoyu tarafından “Basmane Çukuru” olarak anılan kamu toprağının 1997 yılında yüzde 11’lik bir kısmı İzmir Büyükşehir Belediyesi mülkünde kalacak formda özelleştirilmesinin, özelleştirilme süreci öncesi ve sonrasında yaşananların öyküsünün anlatıldığı belgeselde, şu isimler yer isimli;
İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer, Mazhar Şiddetli Holding İdare Heyeti Lideri Kemal Kuvvetli, Dr. Öğretim Üyesi Gökhan Erkan, Doç. Dr. Ayşegül Altınörs Çırak, ŞPO İzmir Yürütme Heyeti Üyesi Yusuf Ekici ve Kent Plancısı Hasret Şenyol.
‘NEO-LİBERAL SİYASETLERİN KENTLER ÜZERİNDEKİ TESİRİNİN HİKAYESİ’
Belgeseli hazırlayan grup Basmane Çukuru’nu seçme nedenlerini “Basmane Çukuru’nun kıssası yalnızca İzmir’i, İzmirlileri etkileyen bir bahis değil. Bu kıssa tıpkı vakitte neo-liberal siyasetlerin kentler üzerindeki tesirinin, kamuya ilişkin olan varlıkların kamudan alınmasının öyküsü. Bu manada pek çoğumuz için tanıdık.” kelamlarıyla açıkladı.
‘HER VAKİT ÇUKUR DEĞİLDİ’
Karadeniz Teknik Üniversitesi Kent ve Bölge Planlama Bölümü’nde öğretim üyesi olan ve doktora tezini Basmane Çukuru üzerine tamamlayan Gökhan Erkan, Basmane bölgesinin İzmir için merkezi ehemmiyetinden kelam ederken buradaki alanın her vakit bir çukur olmadığını belirtti. Erkan, çukurlaşma sürecini şu sözlerle anlattı;
“İzmir kamuoyunun Basmane Çukuru olarak bildiği alan her vakit bir çukur değildi. Bu alan evvelce kentin çok değerli merkezî fonksiyonlarının sürdüğü alanlardan bir tanesiydi ve çukur haline gelmesi insan eliyle, insan tercihleriyle, yönetici kararlarıyla, kentteki aktüel süreçlerle oluşmuş bir sonuçtur.”
SOYER: GELDİĞİMİZ GÜNDEN BERİ ÇOK AĞIR BİR ÇALIŞMA SÜRDÜRÜYORUZ
Göreve geldiklerinden beri Basmane Çukuru konusunun gündemlerinde olduğunu ve kördüğüm olmuş bu sıkıntıyı bir tahlile kavuşturabilmek için ağır efor içerisinde olduklarını vurgulayan İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer ise “Aslında herkesin bir kesim içinde kendisinin sorumluluğunu bulabileceği, sorumluluğunu görebileceği bir çukur. Maalesef çok üzücü bir tablo. Lakin buradan bir fırsat doğurmak mümkün, o denli gözüküyor. Biz de o fırsatı yakalamanın peşindeyiz. Bu duruma kayıtsız kalmamak gerektiğini düşündük ve geldiğimiz günden beri de bununla ilgili çok ağır bir çalışma sürdürüyoruz” dedi.
ZORLU: UZLAŞMADAN YANAYIZ
Burhan Özfatura’nın 1994-99 yılları ortasında ikinci sefer İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı vazifesini yürüttüğü süreçte bir kamu toprağı olan alanın, ihale yoluyla satışa çıkarılmasındaki süreçte ihaleye katılan Mazhar Güçlü Holding’in İdare Heyeti Lideri Kemal Şiddetli ise sürecin kendileri açısından da zorluklarla dolu olduğunu ve artık tahlile kavuşturulmasını istediklerini söyledi. Şiddetli, “Maalesef bir uzlaşma sağlanamadı. Şayet sağlanabilseydi esasen biz de işi artık uzatmak niyetinde değiliz. Sonuç olarak bu duran varlık maddi bir kıymeti olan duran varlık. Bize getirebileceği kâr kadar ziyanı da var. Biz uzlaşmadan yanayız ancak hakkaniyetli, uygun bir uzlaşma olsun diyoruz” dedi.
‘1980 SONRASI NEO-LİBERAL SİYASETLER KENT SİYASETİ ÜZERİNDE ETKİLİ’
1980 sonrası yaşanan neoliberal siyasetlerin kent siyaseti üzerinde çok kıymetli tesirleri olduğunu belirten Doç. Dr. Ayşegül Altınörs Çırak ise “Yeni kutupların oluştuğu, güç odaklarının değiştiği, global ekonomik süreç içerisinde kentlerin rollerinin değişmeye-dönüşmeye başladığı bir periyottan kelam ediyoruz. Ancak bu yeni liberal sistem, liberal sistemden daha fazla tesir edecekti kentler üzerine. Yani yeri dönüştürme tesiri, yeri sermaye ve piyasa baskıları hasebiyle dönüştürme tesiri aslında bir evvelki periyottan frekans olarak daha fazla olacaktı.” diye konuştu.
Öte yandan belgeselde, İzmir merkezde bulunan ve kent için kıymetli yeşil alanlardan biri olan, Basmane Çukuru’nun da çabucak yanındaki Kültürpark’a da değinildi. Basmane Çukuru’nda yapılacak beton yüklü rastgele bir projenin Kültürpark üzerindeki tesirini anlatan kent plancısı Hasret Şenyol, “Kültürpark doğal niteliğiyle ön plana çıkan ve bugün aslında İzmir’in oksijeninin bu kadar korunuyor olması, bu kadar kirlilikle çevrili bir kentin nefes alınabilir bir halde olmasında kıymetli bir doğal alan olması Kültürpark’ı bu niteliği ile ön plana çıkartıyor. Münasebetiyle etrafındaki tüm yapı yoğunluğu, yapısal kullanım, insan yoğunluğu, araç kirliliği… Tüm bunların bu alana ziyan vermeyecek ve bu niteliği düşürmeyecek nitelikte olması önemli” tabirlerini kullandı.
