Mustafa Zengin
Saddam Hüseyin liderliğindeki Irak rejimi, Ağustos 1990’da Kuveyt’e karşı Körfez Savaşı’nı başlatmıştı. Ocak 1991’de Amerika öncülüğündeki koalisyon güçlerinin savaşa dahil olması, Saddam Hüseyin rejiminin mağlubiyetini getirdi. Tıpkı yıl 28 Şubat’ta imzalanan ateşkes muahedesi ile mağlubiyet resmileşti. Saddam Hüseyin rejiminin zayıflaması sürecinde Kürtler ile Şiiler, ülkenin kuzeyinde ve güneyinde kitlesel ayaklanmalara hazırlanmıştı. Irak Kürdistan Bölgesi’nde Kürtler, “Raperîn” dedikleri ayaklanmayı 5 Mart 1991’de kitlesel olarak başlattı. Yaklaşık 1,5 ay üzere kısa bir müddette, Kerkük dahil neredeyse tüm Kürt kentleri Kürt güçlerinin denetimine geçti. Kürtlerin bu başarısı, askeri gücünü kısa müddette toparlayan Saddam Hüseyin’in başlattığı şiddetli ve ağır akınla sekteye uğrasa da, Kürtler için ehemmiyetini, bir dönüm noktası olma özelliğini daima korudu. 1991 ayaklanmasını ve sonrasında yaşananları, bunun Kürtler açısından ehemmiyetini, Irak Kürdistan İdaresi Parlamentosu’nda milletvekili olan Çiya Şerif ile konuştuk.
‘1991 AYAKLANMASI, ÖZGÜRLÜĞÜN PAHASINI ANLAMAMIZI SAĞLADI’
Çiya Şerif, Kürtlerin “Raperîn” diye isimlendirdikleri 1991 ayaklanmasını, “birbirinden farklı siyasi ve ideolojik görüşlerden tüm Kürtlerin birlik içinde elde ettiği büyük bir kazanım” olarak yorumladı. Bu kazanımın Saddam Hüseyin ve Baas rejimince Kürdistan Bölgesi’nde Kürtlere yönelik uygulanan onca baskı ve zulme karşı birlik içinde hareket etmelerine vesile olduğunu söyleyen Şerif, “Aynı vakitte bu ayaklanma süreci, özgürlüğün bedelini anlamamızı ve dünya devletlerinin biz Kürtlerin mazlum bir halk olduğumuzu, Halepçe ve Enfal üzere kimyasal akınlarla, Barzanilerden 8 bin kişinin katledilmesiyle, binlerce köyümüzün yakılmasıyla bize uygulanan baskı ve zulmü görmelerini sağladı. Ayaklanma, Saddam ve Baas diktatörlüğünün bu kadar zulmüne karşı büyük bir muvaffakiyet oldu” diye konuştu. Kürt probleminin ve Kürtlerin o süreçte yaşadığı trajedinin milletlerarası bir nitelik kazanmasında bu ayaklanma sürecinin değerli olduğuna dikkat çeken Şerif, bu süreçte bir milyondan fazla Kürt’ün İran ve Türkiye hududuna hakikat göç etmesinin birçok dünya devletini harekete geçirdiğine işaret etti. İlgili hudut bölgelerinin Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) aldığı 688 sayılı kararla Irak güçlerine karşı “Güvenli Bölge” olarak ilan edildiğini hatırlatan Şerif, “Bu hudut bölgelerinin inançlı bölge ilan edilmesi Kürtlerin Saddam rejiminin uyguladığı baskı ve zulümden kaçarak korunmasını sağladı” dedi.
Ayrıca o süreçte İran ve Türkiye’ye hakikat yaşanan Kürt göçünün Kürdistan Bölgesi Kürtleri ile Türkiye’deki Kürtler ortasında yakınlaşmayı da beraberinde getirdiğini kaydeden Çiya Şerif, “Özellikle hudut bölgelerinde akrabalık ve dostluk bağlantıları vardı, ancak var olan çatışma ve savaş ortamından ötürü münasebetler çok zayıflayabiliyordu. Göçten sonra, her ne kadar göç trajik bir durum olsa da, ortalarında hiçbir ilgi ve irtibatın olmadığı Kuzey ile Güney Kürtleri ortasında bile, örneğin, Mardin, Diyarbakır ve Muş kampları vardı, kültürel ve dilsel bir yakınlaşma oldu” sözlerini kullandı.
‘1991 AYAKLANMASI EYLÜL VE MAYIS İHTİLALLERİNİN TAMAMLAYICISIDIR’
Çiya Şerif, Kürtlerin 11 Eylül 1961’de Irak devletine karşı başlatıp 11 Mart 1970’de Irak hükümeti ile yapılan Özerklik Muahedesi ile sonlandırdığı “Eylül Devrimi” ile 26 Mayıs 1976’da başlatılan “Mayıs Devrimi”ne değinerek, “1991 Ayaklanması da, Kürtlerin başlattığı Eylül ve Mayıs ihtilallerinin devamı ve tamamlayıcısı olmuştur” vurgusunu yaptı. Şerif bu mevzuda şunları lisana getirdi: “Eylül ve Mayıs ihtilalinin dayanışma, birlik, uğraş ve peşmergelik ruhu olmasaydı, halk birlik ve beraberlik içinde kentlerde başlayan 1991 ayaklanmasını gerçekleştirmeyebilirdi. Toplumun farklı siyasi kesitleri ortasındaki birlik ve beraberlik bu ayaklanmanın muvaffakiyete ulaşmasında değerli bir faktör olmuştur.”
‘KÜRTLER BİRLİK OLDUKLARI HER DEVİRDE BAŞARILI OLMUŞTUR’
1991 ayaklanmasının halkın “spontane” bir halde başlattığı bir süreç olmadığını söz eden Çiya Şerif, o devrin tüm Kürt siyasi partilerinin kendi kent teşkilatlarını örgütleyerek birlikte başlattıkları bir süreç olduğunu belirtti. Şerif kelamlarına şöyle devam etti: “En değerlisi de o devir sayın Mesud Barzani ile Mam Celal’ın (Talabani) birlikte yaptıkları ve yürüttükleri birlik temelli plan ve program bu muvaffakiyetin sebebi olmuştur. Burada Kürtlerin birlikte hareket etmelerinin getirdiği muvaffakiyete iki örnek vermek istiyorum. Birincisi, işte 1991 ayaklanmasıdır. Bu ayaklanma başladığında Kürtlerden hiç kimse, ‘bu KDP’dir, şu YNK’dir, o İslamcı partidir’ demeden birlikte uğraş etti ve başardı. İkincisi ise, Eylül 2017’de yapılan Bağımsızlık Referandumu’dur. Milletlerarası güçler her ne kadar karşı çıktıysa da, ki bölgedeki birçok komşu devlet bize büyük bir baskı uyguladı ve tehditlerde bulundu, referandum sürecinde de Kürdistan Bölgesi’ndeki tüm siyasi partiler birlikte hareket etti ve büyük bir oy oranıyla referandumda başarılı bir sonuç aldı. Bunların yanında Kürtler içerisindeki birebir birlik ve dayanışmayı ve bunun getirdiği başarıyı IŞİD’e karşı verilen çabada de gördük. Münasebetiyle Kürtler birlik oldukları her devirde başarılı olmuştur.”
‘TÜRKİYE’DEKİ KÜRT SORUNUNUN EN UYGUN TAHLİL YOLU DİYALOG VE MÜZAKEREDİR’
Etnik ve ulusal bir yapı olarak Kürtlerin temel haklarını elde etmesi için çalışan ve çabalayan her Kürt siyasi partiyi, ayrım yapmaksızın desteklediğini belirten Şerif, Türkiye’de Kürt probleminin tahlili konusunda da en uygun yolun diyalog ve müzakere olduğunu kaydetti. Şerif, “Mevcut durumda diyalog ve müzakere yoluyla Kürtler ile Türkiye hükümeti ortasında başlatılacak bir ‘Barış Süreci’ en yeterli tahlil yoludur. Biz kendimiz yaşayıp gördük bunu. Yıllarca silahlı olarak çaba edip savaştık. Fakat yeniden de 1991 sonrasında heyetlerimiz, Saddam Hüseyin o kadar kanımızı dökmüş olmasına karşın, Kürdistan Bölgesi’nin ve buradaki Kürtlerin temel haklarını elde etmek için onunla görüşmeye gitti, müzakerelerde bulundu. Tekrar Saddam’ın idam edilmesinden sonra da, 2005 (anayasa) sürecinin başlatılması için sayın Mesud Barzani ile Mam Celal, Kürtlerin hakları için 40-50 gün Bağdat’ta kalıp müzakereler yürüttü. Şu an Türkiye için de en âlâ tahlilin, oradaki Kürt siyasi partilerinin birlik olmaları ve hükümetle müzakereye dayalı bir barış sürecini başlatmaları olduğunu görüyorum. Hendek siyaseti, meskenleri ve mahalleleri yıkma siyaseti desteklenmedi. Zira bu siyaset barış sürecine büyük bir ziyan verdi. O süreçte Türkiye parlamentosunda 80’den fazla Kürt milletvekili olmasına karşın, maalesef yeterli bir diplomatik münasebet yürütemediler ve kültürel ve dilsel haklar başta olmak üzere, Kürtlerin temel haklarını anayasal garantiye almak için hükümete ortak olamadılar. Çünkü biz de Kürdistan hükümeti olarak barış sürecini destekledik.”
‘KENDİ TECRÜBEMİZİ ÖTEKİ KÜRTLERE ULAŞTIRMAK İÇİN HER ALANDA BAĞLANTILARIMIZI GÜÇLENDİRMELİYİZ’
Şerif, Türkiye’deki Kürtlerin talep ettiği ulusal ve siyasal haklar bağlamında Kürdistan Bölgesi’nin geçmişinden ve tecrübesinden faydalanabilmesi, o tecrübenin ve hafızanın Türkiye Kürtlerine ihraç edilmesi için neler yapılması gerektiği hakkında da şunları söyledi: “Ulusal ve siyasal alandaki inancımızın, tecrübemizin ve uğraşımızın, başta Kuzey Kürdistan modülündeki Kürtler olmak üzere, tüm Kürdistan modüllerindeki Kürtlere aktarılması, bizim ile o modüllerdeki Kürt siyasi partileri ortasındaki bağlantıları güçlendirmek için gereklidir. Çünkü Kuzey Kürdistan’da birçok Kürt siyasi partisi olduğunu biliyoruz. Hasebiyle öncelikle bu siyasi partilerle bağlarımızı güçlendirmemiz gerekiyor. İkinci olarak, medya alanında münasebetler güçlendirilmeli. Bildiğiniz üzere, burada Kürdistan Bölgesi’nde K24, Rûdaw TV, Kürdistan TV, Waar TV, Kurdsat üzere Kürtçe’nin Kurmancî lehçesinde de yayın yapan televizyon kanallarımız var. Böylelikle medya yoluyla da ilgilerimizi güçlendiriyoruz. En kıymetlisi de, siyasetçilerimizin, okuyan eğitimli insanlarımızın bir ortaya gelerek müzakerelerde bulunduğu konferanslar yapılmalı. Üniversite gençlerimiz ortasında karşılıklı ziyaretler, bilgi alışverişleri olmalı. Başka bir şey de, düzenlenmesi gereken Kürt Ulusal Kongresi’dir. Çünkü ulusal kongre tüm kesimlerdeki Kürt siyasi partilerinin yakınlaşmasını sağlayacak kıymetli bir problemdir. Her ne kadar bu kongre vaktinde yapıldıysa da, başta çok yeterli gittiyse de, maalesef siyasi taraflar bu kongrenin sekteye uğramasına yol açtı. Fakat bu kongrenin yavaş yavaş başlayacağı görülüyor. Çünkü birkaç ay evvel sayın Mesud Barzani’nin öncülüğünde Erbil’de hem Kürdistan’ın öteki kesimlerinden hem de Avrupa, Amerika, Avustralya üzere yerlerden birçok Kürt’ün katıldığı Kürt Diasporası Kongresi düzenlenmişti. Bu stil kongrelerin artmasıyla birlikte ulusal kongrenin düzenlenmesinin de mümkün olacağını söyleyebilirim. Elhasıl, siyaset ve eğitim alanlarıyla birlikte kültür, sanat ve spor alanlarında da bağlarımızı güçlendirmeliyiz. Bu halde de kendi deneyimimizi başka Kürtlere de ulaştırma imkânımız olur.”
‘KÜRDİSTAN BÖLGESİ’NDEKİ DEMOKRASİ ÇOK AZ ÜLKEDE VAR’
Son olarak demokrasi ile fikir ve tabir özgürlüğünün Kürdistan Bölgesi’ndeki durumu hakkındaki soruya karşılık veren Çiya Şerif, Kürdistan Bölgesi’nde olan demokrasinin, fikir ve söz özgürlüğünün çok az ülkede olduğunu savunarak şunları tabir etti: “Biz Kürdistan Bölgesi Parlamentosu’nda demokrasi, basın özgürlüğü, fikir ve söz özgürlüğü ile ilgili anayasal süreci, birçok Avrupa devleti ile müzakere ederek yürüttük. Ayrıyeten şu an en âlâ basın kanunlarından biri Kürdistan Bölgesi’nde bulunmaktadır. Özgürlük, olağan ki her hududu aşmak demek değildir. Kürdistan yöneticilerine, bayrağına, ulusal marşına, Kürt ulusal sembollerine ve kıymetlerine saygısızlık yapmak değildir. Bu özgürlük değildir. Kürt ulusal bedelleri ve kutsallarına saygısızlık kabul edilemez. Zira demokrasi, hürmet duymaktır. Dünyanın hiçbir yerinde, hiçbir demokrasisinde saygısızlık yapılması, yöneticilere iftira atılması kabul edilmez. Hollanda’da okudum ve orada da böyledir. Müsaadesiz şov ve hareketlerde bulunursan şayet, orada da seni gözaltına alıp götürürler. Gerekirse zorla da götürürler. Kürdistan Bölgesi’nde de birebir sistem var. Yapılmış yasalar var, şov ve aksiyonlar de onlara nazaran yapılır. Kürdistan Bölgesi’nde var olan demokrasiyi, fikir ve söz özgürlüğünü çok az ülkede gördüm. Evet, eksiklerimiz var, tenkitleri kabul ediyoruz, lakin maddelere nazaran demokratik bir idareyiz. Bu hususta onur duyduğumuz en büyük başarımız da, Hıristiyanlar, Ermeniler, Ezidiler, Türkmenler üzere tüm etnik ve dini yapıların birlikte yaşayabiliyor olmasıdır.”
Çiya Şerif kimdir?
1975’te Irak Kürdistanı’nda, Zaho kentinde doğdu. 6 aylık iken ailesi Irak’ın güneyine sürüldü ve orada yaklaşık 2 yıl cezaevinde tutuldular. Daha sonra İran ve Türkiye’ye mülteci olarak gelen Şerif, 1991’de üniversite eğitimi için Hollanda’ya gitti ve yüksek lisans ile doktorasını orada tamamladı. 2004’te ülkesine dönen Şerif, burada KDP’nin seçim sorumlusu olarak çalışmaya başladı. Yaklaşık on yıl Zaho bölgesinde bu vazifesi yürüten ve 6 lisan bilen Şerif, 2014’ten beri iki periyottur Kürdistan Parlamentosu’nda KDP milletvekili olarak bulunuyor.
