Jamie Priest
Gökbilimciler, helyum yanmasının külleriyle kaplı, yeni ve şaşırtan bir yıldız tipi keşfettiler. Bu tuhaf yeni gök cisimlerini birinci kere gözlemleyen ve bulgularını ‘Monthly Notices of the Royal Astronomical Society’ mecmuasında aktaran Alman gökbilimciler, bu yıldızların yüzeylerinin şu ana dek gözlemlenenlere benzemediğini belirtiyor.
İLK KERE GÖRÜLDÜ
Yeni keşfedilen bu lekeli yıldızlar, olağan yıldızlarda görülen hidrojen ve helyum yüzey yerine, karbon ve oksijenle kaplı; bunlar, helyumun yanmasıyla ortaya çıkan yan eserler. Bu astronomik bulmacaya ek olarak, yıldızlar, çoğunlukla yalnızca bunlardan çok daha gelişmiş bir evrimsel etapta bulunan yıldızlarda gözlemlenen bir özelliği sergileyerek, çekirdeklerinde hâlâ helyum yaktıklarını ortaya koyan bir boyut ve sıcaklığa sahipler.
Tübingen Üniversitesi’nde misyonlu araştırma başyazarı Profesör Klaus Werner, “Normal kurallar altında, bu yüzey bileşimlerine sahip olan yıldızların çekirdeklerindeki helyumu yakmayı çoktan bitirmiş olmalarını ve beyaz cüceler olma doğrultusunda ilerlemelerini bekleriz” diye izah ediyor: “Bu yeni yıldızlar, yıldızların evrimiyle ilgili anlayışımız karşısında aşılması güç bir meydan okuma niteliğinde.”
Bir sanatkarın, iki beyaz cüce yıldız ortasında seçkin görülen bir tıp yıldız birleşme olayına dair izlenimi. Görsel: Nicole Reindl İlkine eşlik eden bir öteki makalede, La Plata Üniversitesi ve Max Planck Enstitüsü’nden farklı gökbilim takımları, bunun üzere bir yıldızın nasıl oluşabileceğine ait birinci olası açıklamayı sunarak, bu zahmetin üstesinden geldiler ve ortaya konan şartlar en az yeni yıldızlar kadar heyecan verici.
CÜCE YILDIZLARIN BİRLEŞİMİYLE OLUŞMUŞ OLABİLİRLER
La Plata Astrofizik Enstitüsü’nde vazifeli ve ikinci makalenin başyazarı olan Dr. Marcelo Miller Bertolami, “Alman meslektaşlarımızın keşfettiği yıldızların, iki beyaz cüce yıldız ortasında ziyadesiyle nadir görülen bir çeşit yıldız birleşimi olayı sonucunda oluştuğunu düşünüyoruz” diyor.
Beyaz cüceler, nükleer yakıtlarının tamamını tüketerek dış katmanlarını uzaya saçan, birden fazla vakit kendi içine çökerek ziyadesiyle küçük ve ağır bir hale gelen yıldızlardır. Bu yıldızlardan ikisi, bir yıldız sisteminde birbirlerine yakın bir yörüngede döndüklerinde, karşılıklı yörüngeleri kütle çekimi dalgaları yayarken içe yanlışsız çökme eğilimi taşırlar ve birleşmeleri az görülen bir olay değildir. Ama şu ana dek, bildiğimiz bütün beyaz cüce birleşmeleri, öngörülebilir yıldız birleşmeleriyle neticelendi. Gökbilimciler artık bu şaşırtan yeni yüzeylerin, çok farklı kompozisyonlara sahip iki beyaz cücenin çarpışmasının bir eseri olabileceğini düşünüyorlar.
YENİ ARAŞTIRMALARA GEREKSİNİM VAR
Miller Bertolami, “Çoğu vakit, beyaz cüce birleşmeleri karbon ve oksijen bakımından varlıklı yıldızların meydana gelmesine neden olmaz; ne var ki, ziyadesiyle özel kütlelerle oluşan ikili sistemler kelam konusu olduğunda, karbon ve oksijen bakımından güçlü bir beyaz cüce bozunabilir ve helyum bakımından varlıklı bir beyaz cüce olmaktan uzaklaşarak bu yıldızların oluşumuna yol açabilir” diye açıklıyor.
Öte yandan, bu süreksiz açıklamaya rağmen, elimizdeki yıldız modellerinden hiçbiri bu yeni yıldızların yüzey özelliklerini tam manasıyla açıklayamıyor. Artık araştırma grubu, sadece bu tuhaf yeni yıldızları değil, tıpkı vakitte ikili yıldız sistemlerinin geç evrimsel kademelerinin detaylarını da öğrenmeyi umarak, öngörülen birleşim durumlarının mümkünlüğünü pahalandırmak emeliyle yıldız modelleri geliştirmeye çalışacak. Gökbilimciler bu cins daha açık modelleri geliştirene dek, yüzeyi helyumla kaplı olan yıldızların kökenleri tartışmaya açık kalacak.
Yazının yepyenisi Cosmos Magazine sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
