SpaceX ve Tesla’nın CEO’su Elon Musk’ın toplumsal medya platformu Twitter’ı 44 milyar dolara satın almak için mutabakata varması, kripto para piyasasında da yankılandı. Zira dünyanın en varlıklı insanı Musk, kripto para yatırımlarıyla da öne çıkan bir isim. Kimi vakit coin ismi vererek, bazen de bir coini ima ederek kripto para piyasasına taraf verebiliyor. Örnek vermek gerekirse, geçen yıl 7 Şubat’ta Dogecoin’i işaret ederek “Yani… Sonunda buraya kadar geldi” diye tek cümlelik bir tweet attı. Cümle kısaydı lakin tesiri büyük oldu, Dogecoin bir anda yüzde 64 kıymetlendi. Tekrar 24 Mart 2021’de Bitcoin ile Tesla alınabileceğini duyurdu. Bu açıklama öncesinde 50 bin dolar civarında olan Bitcoin, 65 bin dolar düzeyine gelerek rekor kırdı ve sonrasında süratle 40 bin dolar düzeylerine geriledi. Özetle, Elon Musk attığı kısacık tweetler ile yarattığı dalgalanmayla servetine servet kattı.
‘FİYATI SPEKÜLATİF HAREKETLER BELİRLİYOR’
“Kripto paraları nasıl bir seyir bekliyor?” sorusunun cevabı da, en azından şimdilik tam da bu iki tweet örneğinde yatıyor aslında. GazeteDuvar’a açıklama yapan ‘Sorularla Blockchain‘ ve ‘Sorularla DeFi – Merkeziyetsiz Finans‘ kitaplarının müellifi blokzincir (blockchain) uzmanı Turan Sert, şu basamakta kripto paralarda fiyatın, kısa periyotlu gidiş gelişlerden ve spekülatif hareketlerden çıktığına işaret etti. Bu durumun nedenini ise “Bu teknolojiler şimdi geniş bölümlerce kullanılmıyor. Bu nedenle de temel olarak paha yaratıp yaratmadığını şu etapta mutlaklaştırmak sıkıntı olduğu için daha çok spekülatif olarak gidiyor fiyat dalgalanmaları. O nedenle bunlar olacak. Kripto para onbinden fazla paradan oluşan bir dünya. Kitleler bunu daha fazla kullanmaya başlarsa bu alana ilgi artar, ha kullanmazlarsa artmaz. O büsbütün kitlelere kalmış bir durum, onu tespit edebilmek, şimdiden öngörmek zor” formunda özetledi.
Kripto para piyasasında günlük süreç hacmi 100 milyar dolara kadar yükselebiliyor. NASIL DENETLENECEK?
Kripto paralarla ilgili bir öteki tartışma konusu ise ‘nasıl denetlenecekleri ve ileride yasaklamalar olabilir mi” konusu. ABD ve Avrupa Birliği’nin bir yasaklamadan çok bilhassa ABD’nin stabil para denilen dolara endeksli kripto paraları daha denetlemek üzere bir niyeti olduğunu anlatan Sert “Şu anda o bahiste çalışıyorlar. ABD Lideri Biden’ın bir ay evvel çıkardığı bir kararname vardı, kamu kurumlarına ‘bu mevzuyu araştırın’ dedi, hem merkez bankasının dijital parasını hem de kripto paralarla ilgili nasıl bir kontrol olur diye. Zira hâlâ kripto paraların hangi kurum tarafından denetleneceği, dünya genelinde olduğu üzere muhakkak değil. O hususta çalışıyorlar” dedi.
ENERJİYİ YUTAN BITCOIN AVRUPA’DA YASAKLANIR MI?
AB’nin ise kripto para madenciliği konusunda hassasiyeti olduğunu vurgulayan Turan Sert, bu mevzudaki durumu şöyle aktardı: “Bitcoin madenciliğinin çok güç harcıyor olmasından ötürü Avrupa’da yasaklanması üzere tartışmalar var. Lakin kendi içlerinde, bahis hakkında gereğince bilgilendirilmediklerini gösteren bir emare de var, şöyle ki; en büyük kripto para üniteleri Bitcoin ve Ethereum madencilik üzerinden çalışıyor. Öbür blok zincirler madencilikle çalışmıyor, madenciliğin olmadığı güç sarfiyatının olmadığı bir sistemleri var yeni çıkanların.
Ethereum, madencilikten güç sarfetmeyen sisteme geçiyor. Ethereum da ona dönüyor, madencilikten güç sarfetmeyen bir sisteme geçiyor. AB, ‘madem Ethereum sistemi değiştiriyor, Bitcoin de madencilikten ona geçsin’ diyor. Bu, mevzuyu büsbütün anlamadıklarını gösteriyor zira Bitcoin’in madenciliği bırakması imkânsız, zira bu bir ideoloji; Bitcoin, madenciliğin kendi sistemlerini korumak için ve bir kıymet yaratması açısından elzem olduğunu düşünüyor. Hani derler ya ’21 milyon Bitcoin var, yarın bir gün bu sayı artar mı diye?’ Bütün Bitcoin topluluğu ‘evet artar’ derse artabilir ancak artmaz, artmayacağını biliyoruz, temel anayasası üzere bu. Madencilik de tıpkı biçimde bu topluluk için temel anayasa hususu üzere, değişmez.
KRİPTO PARALAR SÖYLENDİĞİ ÜZERE MERKEZİYETSİZ Mİ?
Yaptırımlar nedeniyle Rusya memleketler arası ticarette kripto para seçeneğini de gündemine alınca bilhassa ABD’den bu bahiste kripto para borsalarına baskı ve ihtarlar geldi. Bu tartışma ise toplumsal medyada, “Kripto para söylendiği üzere merkeziyetsiz değilmiş” tenkitlerine neden oldu. Blockchain uzmanı Turan Sert, bu mevzudaki ithamın yanlış olduğunu belirterek, şu açıklamayı yaptı:
“Kripto paraların kendisi merkeziyetsiz lakin kripto paralara ulaşmak için kullanılan borsalar merkezi borsalar. Bu borsaların bir merkezi olduğu durumda da, ABD ya da öteki kurumlar o borsalara aşikâr baskıları uygulayabiliyorlar. Uygulanan baskı ve borsaların bu süreçleri kabul etmemesi yahut Rusya vatandaşlarının kullanımına kapatması, borsaların kendilerinin aldığı karar, kripto paraların merkeziyetsiz olmasıyla ilgisi yok. O borsanın merkezinin olmasıyla ilgili. (Bu durum nasıl aşılabilir sorusu üzerine): Kullanıcılar kripto parayı kendi cüzdanlarına çekerse, borsa olmadan kullanabiliyor, merkeziyetsiz finansta da sonuçta borsalar yok. Onu kendi dijital cüzdanları üzerinden yapıyor kullanıcılar. Hasebiyle paranın merkeziyetsiz olmasıyla borsaların merkezi olmasını ayırt etmek lazım.
TOPLAMDA 7,8 MİLYAR DOLARLIK KRİPTO PARA DOLANDIRICILIĞI SAVI ABARTI MI?
Kripto para dolandırıcılığı haberleri de bilhassa son bir kaç yıldır haberlere mevzu oluyor. Emniyetli olmayan kimi kripto para borsaları eliyle yüzlerce milyon doların buharlaştırıldığı yazılıp çiziliyor. ABD merkezli Chainanalysis firması ise yaptığı araştırmaya nazaran dünya genelinde kripto para dolandırıcılığından kaybedilen para ölçüsünün 7,8 milyar dolar olduğunu öne sürüyor.
Turan Sert’e göreyse bahsedilen sayı abartı. 7,8 milyar doların 2,8 milyar dolarının Thodex’e dayandırıldığını belirten Sert, “Böyle bir sayı yok, aslında devlet resmi bir açıklama yapmadı. Bölümün içindekilerle konuştuğumuzda, Thodex kaynaklı 250-300 milyon dolar üzere bir sayıdan bahsediliyor. Dolayısıyla Thodex kısmı dışındaki sayının da doğru olup olmadığı bilinmiyor. Burada dikkat edilmesi gereken temel nokta, dolandırıcılığı borsaların yapıyor olması. Borsaların emniyetli olup olmadığını da devletlerin denetlemesi gerekiyor. Bu yapılmıyorsa, münasebetini yetkililere sormak gerekiyor. Bu olayları kripto paralara atmaktan çok, kripto para borsalarına bakmak lazım. Kara para aklama, dolandırıcılık üzere yaftalar kripto paranın değil, merkezi borsaların sorunu.
BITCOIN FONKSİYONSUZ BİR PARA MI?
Avrupa’da İslami bankacılık üzerine çalışan Alman ekonomist Michael Gassner, geçen günlerde Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada, “25 İslami kripto para ünitesinden yalnızca 5’i ayakta kaldı” dedi. Blok zinciri teknolojisinin, kripto paraya eğilimi yükselttiğini belirten Gassner, bununla birlikte fiyattaki sık değişkenlik nedeniyle Bitcoin ve öteki tanınan kripto paraların güvenilirliğinin tartışıldığını söyledi ve ekledi: “Bitcoin, günümüzde çok karlı bir yatırım olarak görülse de şu an uyuşturucu kaçakçıları bile sattıkları malın kıymetini Bitcoin’e nazaran belirlemiyor. Sonuç olarak bu, fonksiyonsuz bir para ünitesi. Bitcoin’i bir bireye taksitle otomobil satmak için kullanamıyoruz. Zira taksitle belirlenen ölçünün bedelinin ileride ne olacağını bilmiyoruz. Bu yüzden Türkiye, Mısır ve Endonezya başta olmak üzere birtakım alimler, değerli eşya tarafından desteklenmeyen sanal parayı caiz olarak görmüyor.”
Turan Sert ise hususa bu açıdan bakılacak olursa Türkiye üzere ülkelerde dövizle süreçler açısından da benzerliğin lisana getirilebileceğini belirterek, “Taksitlendirmeyi Bitcoin üzerinden yaparsanız, Bitcoin fiyatını bilmediğiniz için çok olağan. Lakin Türkiye’de dolarla otomobil satmak da tıpkı formda. Dolarla otomobil sattığınızda, örneğin ‘vadesini 3 ay boyunca bin dolar alacağım’ deseniz, o bin doların da TL olarak ne olacağını bilemiyorsunuz. O vakit birebir mantıkla dolarla otomobil satmak da birebir halde caiz olmaz. Yani birebir değişkenlik Türkiye üzere ülkelerde döviz kurları için de geçerli” dedi.
