Pandemi sürecinde geçen 2 yılın mercek altına alındığı, ‘Değişen Hayat; Pandemi ve Türkiye 2020-2022 Araştırma Raporu’nun sonuçları kamuoyu ile paylaşıldı. Şahsî sıhhat eserleri üreticisi Evony ve Konda Araştırma&Danışmanlık tarafından hazırlanan rapora nazaran, toplum, tedbirlerle kademeli olağanlaşma başlasa da salgının bitmediği; uzaklık ve maske alışkanlıklarına meçhul bir müddet daha devam edeceği kanısında. Araştırmaya katılanlar, endişenin vakitle azaldığını hem şahsî ömürlerinde hem de toplum olarak virüsle yaşamaya alıştıklarını söylediler.
‘TOPLUMSAL SIHHAT GÜVENLİĞİNİN DEĞERİNİ KAVRADIK’
Konda Araştırma&Danışmanlık Şirketi Genel Müdürü Bekir Ağırdır, pandeminin dünü, bugünü ve yarını üzerine Türkiye’de gerçekleştiren en kapsamlı araştırmaya imza attıklarını belirtti. Ağırdır, şunları söyledi:
“Değişen Hayat: Pandemi ve Türkiye 2020-2022 raporunu, hem Konda Araştırma& Danışmanlık şirketinin tertipli olarak yaptığı Konda Barometresi hem de Evony’e özel olarak şubat ayında gerçekleştirilen derinlemesine görüşmelerle oluşturduk. Bu rapor, 2 yıllık geniş bir araştırma verisi üzerine zihin haritalarımızda neler değişti üzere değerli bilgilerle harmanlanmış, pandeminin hayatlarımızı nasıl etkilediğine dair Türkiye’deki en kapsamlı araştırmaya ilişkin. Raporun sonuçları da doğrultusunda pandeminin öğrettiği birçok şey olduğu kesinlikle. Bunlardan birincisi ve tahminen de en değerlisi global sorunlara karşı global tahlil üretecek kurumlara gereksinimimiz olduğu. Ayrıyeten insanlık olarak bilgiye ve inanca çok gereksinim duyuyoruz. Bununla birlikte hepimiz hayatımıza ihtimam göstermeyi öğrendik. Tıpkı vakitte da empati kurmayı ve dayanışmayı da öğrendik. Sıhhat konusundaki duyarlılığımız artı. Ve bir öteki değerli öğreti de güvenlik denen şeyin yalnızca askeri bir şey olmadığını yaşayarak gördük. Toplumsal sıhhat güvenliğinin kıymetini kavradık.”
‘TOPLUMUN 3’TE 2’SİNDEN FAZLASI, BİLİME, AŞILARA GÜVENEN MAKUL İNSANLARDAN OLUŞUYOR’
İstanbul Üniversitesi öğretim vazifelisi Prof. Dr. Veysel Bozkurt, muteber kurumların yaptığı nitelikli araştırmaların toplumun başındaki belirsizliğin azaltılmasına katkı sağladığını belirtti. Veysel Bozkurt şunları söyledi:
“Başlangıçta bilim insanları dahil kimsenin elinde kâfi bilgi olmadığından eksik bilgiyle çelişkili yorumlar yapıldı. ‘Hakikat-sonrası çağ’ olarak söz edilen bir periyotta infodemi (kirli haber), dünyanın en değerli sıkıntılarından birisi oldu. Pandemi öncesinde artış trendinde olan komplo teorileri, pandemiyle birlikte hiç görülmediği ölçüde arttı. Toplumun 3’te 2’sinden fazlası bilime, aşılara güvenen makul insanlardan oluşmaktadır. Bu kitle maske, uzaklık ve hijyen üzere tedbirlere başından itibaren takviye oldu. Hala da tedbirlerini almaya devam etmektedir. Lakin toplumda inanç duygusu sarsılmış, infodeminin tesirinde bulunan bir kitle de var. Toplumda bu meçhullüğü yıkmanın en kıymetli kriteri ise emniyetli kurumlardan şeffaf bilgi akışının devam etmesidir.”
‘Değişen Hayat; Pandemi ve Türkiye 2020-2022 Araştırma Raporu’nda öne çıkan sonuçlar şöyle:
22 FARKLI SAHA ÇALIŞMASININ BİLGİLERİ KULLANILDI: Raporda 22 farklı saha çalışmasının dataları kullanıldı. Ve araştırmaların her biri, Türkiye yetişkin nüfusunu temsil eden bir örneklem vasıtasıyla belirlenen mahalle ve köylerde 3bin 600 kişi ile hanelerinde yüz yüze görüşülerek yapıldı.
PANDEMİ PERİYODU DEĞİŞEN ZİHİN HARİTALARI ÇALIŞMASI YAPILDI: Niceliksel dataları niteliksel bilgilerle desteklemek ve pandemi devri insanların tecrübelerini daha kapsamlı anlayabilmek emeliyle ‘Pandemi Periyodu Değişen Zihin Haritaları’ çalışması yapıldı. Ayrıyeten Şubat 2022’de de 26 farklı profilden vatandaşla derin görüşmeler yapılarak topluma dair sayısal bulgular ferdi telaffuzlarla desteklendi.
ÖNLEMLER TAM GAZ DEVAM EDİYOR: Araştırmada ortaya çıkan en değerli bilgilerden biri, son periyotta esnetilen önlemlere karşın insanların virüse karşı tedbir almaktan vazgeçmedikleri. Maske kullanmaya ve ellerini sıklıkla yıkamaya devam eden, mecbur kalmadıkça dışarı çıkmayan ve toplu taşıma kullanmayanların oranı yüzde 88’i bulurken ‘hiçbir tedbir almıyorum’ diyenlerin oranı ise yalnızca yüzde 12’de kalıyor.
Aralık ‘21 bilgilerine nazaran toplum, korona virüsünün hâlâ tehlikeli olduğunda hemfikir. Yüzde 48’i Covid-19’a yakalanma riskinin hâlâ çok yüksek olduğunu söz ederken, yüzde 19’u riskli bulduğunu söylüyor. Toplumun sadece yüzde 5’i tehlikenin geçtiği görüşünde. Beşerler hâlâ tokalaşmaktan, sarılmaktan çekiniyor.
HASTALIK BİTENE KADAR MASKEYE MUHTACIZ: Araştırması bilgileri ve derin birebir görüşmeler, salgın müddetince toplum genelinin maske kullanma eğilimini neredeyse hiç terk etmediğini gösteriyor. Bu süreç boyunca toplumun yüzde 95’inden fazlası korona virüsünden korunmak için maske kullandı. Pazar ve marketlerde maske takma zorunluluğunu ise araştırmaya katılanların yüzde 99’u onaylıyor.
Geçtiğimiz yaz aylarından bu yana ise maske kullanımı, toplumun genel olarak salgın şartlarında rahatlama evresine geçişinin bir kesimi haline geldi. Ekim ayındaki ölçüm kendisi korona virüsüne yakalanan şahısların daha çok maske kullandıklarını gösteriyor, şubat ayına gelindiğinde ise her iki durumda da emsal oranda maske kullanıldığı görülüyor. İnsanların maske konusundaki tavırları genel olarak hassas. Zira aşıyla ilgili bilgi kirliliğinden ötürü aşıya temkinli yaklaşanlar da maskenin koruyuculuğuna güveniyor. Aşıya karşın maske takılması gerektiği algısı, zihinlere yerleşmiş durumda. Toplum, maske kullanımını artık zarurî bir alışkanlık olarak görüyor. Salgın boyunca sokakla daha çok teması olanların daha çok maske kullanma eğiliminde olduğu görülüyor. Bununla birlikte yeniden de maske kullanımı en süratli düşen yaş kümesi 15-17 yaş kümesi oldu. Başka yaş kümeleri neredeyse birebir oranda maske kullanıyor. Öte yandan maske, test, karantina, HES kodu üzere bahislerdeki yeni kararların açıklandığı 2 Mart’tan bugüne kadar maske satışlarının yalnızca yüzde 20 oranında azaldığı görülüyor.
TOPLUMUN YÜZDE 57’Sİ VİRÜSLE TANIŞTI: Toplum genelinde ailesinde, yakın yahut uzak bir akrabasında korona virüsünden hastalanan kişi oranı giderek artan bir eğilim sergiledi. Bugün, toplumun yüzde 57’si ailesinde, yakınında korona virüsünden hastalanan en az birisinin olduğunu söylüyor. Ayrıyeten konutunda korona virüsü olayı görülen kişi sayısının en çok tam kapanma devri öncesi olan Mart-Mayıs 2021 ortası ile Ekim 2021 sonrasında arttığı görülüyor. Bugün her 2 şahıstan 1’i konutunda korona virüsünden hastalanan en az birinin olduğunu söylüyor.
TOPLUMUN YÜZDE 70’İ ‘ŞANSA’ COVİD-19’A YAKALANMADIĞINI SÖYLÜYOR: Aralık ‘21 bilgilerine nazaran toplumun yüzde 70’i Covid-19’a yakalanmadığını söylüyor. Derin görüşmeler de bu bilgiyi destekliyor. Hastalığa bugüne dek yakalanmamayı aldığı tedbirlerle açıklayanlar olduğu kadar talihle, bahtla açıklayanlar da var.
KADINLAR ERKEKLERDEN DAHA TEMKİNLİ: Salgın müddetince bayanlar, erkeklere nazaran salgın öncesinde olduğundan daha az sokağa çıkma eğiliminde oldu. Toplumun her rahatlama evresine geçtiği devirde erkekler daha çok sokağa çıkmaya başladı. Salgın müddetince bayanlar, erkeklere nazaran korona virüsüne karşı daha temkinli davrandılar. Hala bayanların yüzde 36’sı, erkeklerin yüzde 23’ü gerekmedikçe sokağa çıkmadığını söylüyor. Gençler ise her vakit daha çok sokağa çıkma eğiliminde oldular. 15-17 yaş kümesinde yer alanlar, kendileri özelinde uygulanan sokağa çıkma yasağının kaldırılmasından sonra daha süratli rahatlama ve olağanlaşma eğilimi gösterdi. Bununla birlikte korona virüsü tedbirlerinin de tesiriyle gerekmedikçe sokağa çıkmayanlar en çok 65 yaş ve üzerindekiler oldu. Hala 65 yaş ve üzerindekilerin yüzde 45’i gerekmedikçe sokağa çıkmıyor.
AŞILAMA ORANLARI YÜKSELİYOR: 2020’nin sonunda korona virüsü aşısına yönelik isteyen kişinin aşı yaptırabilmesi, aşının mecburî olmaması istikametindeydi. Her 100 şahıstan 27’si aşının zarurî tutulması gerektiğini düşünüyordu. Aşı yaptırma fikrine sıcak bakanların artmasıyla birlikte, vakti geldiğinde aşısını yaptıranların oranı da yükseldi. Kendi isteğiyle aşı olanlar olduğu kadar; HES kodu zorunluluğuyla birlikte maçları izleyebilmek, alışveriş merkezlerine girebilmek için aşı olanlar da oldu. Görüşmelerde ülkelere itimat bağlamında bir transfer olarak “Sadece Türk aşısı olurum” diyenlerin oranı da epey yüksek. Her 5 bireyden 2’si seçme bahtı olması durumunda Türkiye’de geliştirilen aşıyı yaptırmayı tercih etmiş, her 4 şahıstan 1’i de Almanya’da geliştirilen aşıyı tercih edeceğini belirtmişti. Eylül 2021’deki datalara nazaran toplumun yüzde 66’sı sırası gelen tüm aşılarını olduğunu ve gerektiğinde başkalarını de olacağını söyledi. Aşılamanın başladığı periyotta aşı yaptıranlar da yaptırmayanlar da misal oranlarda maske kullanmaya devam etti. Eylül 2021’den bu yana ise aşı yaptıranlarda maske kullanma eğilimi aşı yaptırmayanlara nazaran daha yüksek seyrediyor. Ayrıyeten korona virüsü aşısı yaptıranların korona virüsüne karşı daha çok tedbir alma davranışı, el dezenfektanı ve gibisi sıvıların kullanımında da görülüyor. Son aylardaki düşme eğilimine rağmen, aşı yaptıranların yarısından fazlası, aşı yaptırmayanların da beşte ikisinden fazlası el dezenfektanı kullanıyor.
EN SÜRATLİ OLAĞANLAŞMA TOPLU TAŞIMADA: Toplumun bir gereklilik sonucu kademeli olarak en süratli olağanlaştırdığı korona virüsü tedbiri toplu taşıma kullanımı oldu. Ocak 2022’ye kadar erkekler daha çok toplu taşıma kullanma eğilimine sahipken, Şubat 2022’de bayan ve erkeklerin toplu taşıma kullanım oranları eşitlendi. Korona virüsü tedbiri olarak toplu taşıma kullanmadığını söyleyenler, ikinci yıla girildiğinde bayanlar ve erkeklerde yüzde 17 oranında eşitledi. Lakin hala 49 yaş ve üzerindeki her 5 bireyden 1’i toplu taşıma kullanmaktan kaçınıyor.
SALGIN SONRASI OLAĞANA DÖNÜŞ ALGISI: Salgın sonrası olağana dönüş konusunda beşerler hemfikir olsa da hepsinin buna biçtiği vakit dilimi farklı. Bir yıl içerisinde diyen de iki-üç yıl içerisinde olağan ömürlerimize dönebiliriz, diyen de var. Bununla birlikte global salgınların gelip süreksiz olmadığı ve artık daima bu minvalde salgınlar yaşayacağımızı düşünenler de ‘hayat zati olağan akıyor’ diyenler de mevcut. Korona virüsünün etkilediklerinden biri de beslenme alışkanlıkları. Beşerler artık beslenmelerine daha çok dikkat ediyorlar ve destek besinler, ek besinlerden daha fazla yararlanıyorlar. Bitkisel yüklü beslenme, çeşitli vitamin ve yağların kullanımı, bilhassa çocuklu bayanların gündemine ve bütçesine girmiş durumda.
ÇOCUKLARIN EĞİTİMİ KONUSUNDA ZORLUK YAŞADIK: Salgın sürecinde toplumsal manada topum en çok çocukların eğitimi konusunda zorlandı. Tolumun büyük bir kesiti salgın müddetince çocuklarının eğitimi konusunda sorun yaşadığını ve mesken işlerinin arttığını belirtti.
TOPUMUN BÜYÜK KISMI BUNALMIŞ VE MECALSİZ HİSSETTİ: Salgın sürecinde toplumun büyük bir kısmı kendisini bunalmış ve mecalsiz hissetti. Depresyon endeksinin ölçümünü sağlayan datalara nazaran toplum genelinde bunalmış hissetme ve mecalsiz kalma halinin öbür ruh hallerine nazaran daha sıklıkla görüldü. Her 10 bireyden 3’ü her şeyin kendisine yük olduğunu söyledi. Ağırdır bu sayılar hakkında, “Bu bilgiler yaklaşık 24-25 milyon insanımızın kendini bunalmış ya da mecalsiz hissettiğini ortaya koyuyor. Yani nüfusun yüzde 40’lik bir kısmı. Karar vericiler, kamu siyasetleri yapanlar için bu değerli bir veri” dedi.
Ağırdır, toplantı sonrasında ANKA Haber Ajansı’na şu değerlendirmeyi yaptı:
TOPLUMUNUN BELİRSİZLİKLE GAYRET ETMEYE YATKINLIĞI VAR: Bu rapor 24 ay boyunca, ay ay toplumun bu süreci nasıl yaşadığını gösteriyor. Asıl gösterdiği şey, bir yandan bilgiye ve bilime ne kadar muhtaçlığımız olduğu. Zira kamuda bile bu kadar kapsamlı bilgi olduğunu sanmıyorum. İkincisi bütün bu bilgiler art planda Türkiye’de toplumun sıkıntılara çok çabuk adapte olduğunu gösteriyor. Türkiye toplumunun en kıymetli özelliklerinden birisi belirsizlikle çaba etmek konusundaki yatkınlığı, her birimizde var. Ekonomik krizlerde, siyasi tansiyonlarda lakin kadim yüz yıllık sürende birtakım toplumsal sorunlar nedeniyle esasen belirsizlik altında yaşamaya yatkın bir toplumuz biz. Onun için bi yandan çok çabuk adapte olduk.
TEMKİNİ DE ELDEN BIRAKMAK İSTEMİYORUZ: Artık de temkinli bir telaş içindeyiz ki bir an evvel olağana dönelim diye fakat temkini de elden bırakmak istemiyoruz. Şu kısmını ıskalamamak lazım ki pandemi evet 24 aylık bir kıssa bir melanet yaşanıyor lakin unutmayalım ki pandemiden evvel başlamış ve pandeminin son 6 aylık periyodumda çok yüksek bir ritme ulaşmış ekonomik buhranla birlikte yaşıyor Türkiye Onun için tek başına pandeminin ürettiği sonuçlar mı? Kimileri ekonomik oranın ürettiği sonuçlar mı diye tekrar düşünmemiz ve tekrar yorumlamaya çabalamamız lazım.
TOPLUM DAYANIŞMAYI VE EMPATİYİ KEŞFETTİ: Bir yandan da öğrendiklerimiz var bence. Bilhassa de bu türlü bir melanet karşısında toplum bir ortada durmanın hayata itina göstermenin, dayanışmayı ve empatiyi keşfetti. Bu araştırma setinde yayınlanan dataların dışında kalan o 24 ayda her araştırmanın başka teması vardı. Öteki bulgular hakkında şunu söyleyebilirim ki Türkiye toplumu pandemi müddetince de çok önemli bir zihni değişim geçirdi. Ancak ömür pratikleri konusunda ancak bedel setleri konusunda ancak kadim bir ekip kültürel sıkıntıları, siyasal problemleri konusunda çok önemli bir makul alanda çoğalma, büyüme, toplumun birbiriyle hemhal olma dileğinde bir değişim var. Bunu şimdi sokağa yansıtamıyor olabilirler. Ve bizler konuşurken hala toplum kutuplaştı, toplum ayrıştı, gettolaştı, bir sürü cümle kuruyoruz. Ancak olağana döndüğümüzde göreceğiz ki Türkiye toplumu da bu sürecin içinde çok önemli de bir zihni evrim geçirdi. O evrime dair birtakım raporları da kesim parça yakın vakitte yayınlayacağız esasen. (ANKA)
