Nur Kaplan
ANKARA – 25 Kasım Bayana Yönelik Şiddete Karşı Milletlerarası Uğraş Günü’nde bayanlar hayatın farklı alanlarında yaşadıkları şiddet cinslerine karşı yürüttükleri çabayı çeşitli aktiflik ve hareketlerle daha yüksek sesle lisana getiriyor. Bayanların maruz kaldığı şiddet biçimleri ortasında en fazla fizikî şiddet öne çıksa da, hukuksal davalara mevzu olan pek çok farklı şiddet tipi mevcut.
Türkiye’de bayan örgütlerinin uzun yıllar vermiş olduğu uğraş sonucu ‘ısrarlı takip’ geçtiğimiz mayıs ayında Türk Ceza Kanunu’na hata olarak girdi. Bu hata kapsamında faile 6 aydan 2 yıla kadar mahpus cezası verilebilecek.
Bir kişinin ısrarlı biçimde takip ediliyor olmasının kanunda tanımlanması, bayana yönelik şiddetin önlenebilmesi ismine kıymetli bir adım olarak yorumlanırken, maddede birtakım düzenlemelere gereksinim olduğu değerlendirmeleri de yapılıyor.
‘ISRARLI TAKİP İSTANBUL KONTRATI İLE HUKUK SİSTEMİMİZDE DAHA EVVEL YER ALDI’
Ankara Barosu Bayan Hakları Merkezi Lideri Avukat Sevil Ceylan Erkat ile mevzuata giren ısrarlı takip kabahatini, cezaların caydırıcılık tarafını ve maddede yapılması gereken değişiklikleri konuştuk.
Kadınların yıllardır verdiği çabanın sonucunda “Israrlı takip” TCK’ye girdi. Bu cürüm nasıl tanımlanıyor?
Türk Ceza Maddesi’nde, “Israrlı bir halde; fiziken takip etmek ya da haberleşme ve bağlantı araçlarını, bilişim sistemlerini yahut üçüncü bireyleri kullanarak temas kurmaya çalışmak suretiyle bir kimse üzerinde önemli bir huzursuzluk oluşmasına ya da kendisinin yahut yakınlarından birinin güvenliğinden kaygı duymasına neden olmaktır” biçiminde düzenlenmiştir. İstanbul Sözleşmesi’nin 34’üncü unsurundaki tarifi ise “Başka bir şahsa yönelik olarak gerçekleştirilen ve bu şahsın kendisini inançta hissetmesini önleyecek formda korkutacak, kasıtlı bir biçimde tekrarlanan tehditkâr davranışlar” halindedir. Her ne kadar İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararı verilmiş ise de aslında ısrarlı takibin İstanbul Kontratı ile hukuk sistemimizde daha evvel yer aldığını söz etmek yerinde olacaktır.
‘SİSTEMATİK AKSİYONLAR BÜTÜNÜ’
Israrlı takip; daima telefonla aramak, bildiri, e-mail göndermek, mağduru sokakta, caddede, dijital araçlarla takip etmek, toplumsal medya platformlarında daima takip isteği atmak üzere birçok aksiyonla meydana gelebilir. Kişinin kendini inançta hissetmesini engelleyen, hayatını endişe ve tehdit altında geçirmesine sebep olan sistematik hareketler bütünü olarak söz edebiliriz. Bu cürmün faili de mağduru da herkes olabilir. Fakat elbette, toplumsal cinsiyete dayalı şiddet nedeniyle bu cürmün mağduru daha çok bayanlar olmaktadır.
‘6 AY İÇİNDE HATA DUYURUSUNDA BULUNULABİLİR’
Israrlı takip kabahatinin oluşması için bu aksiyonun ne kadar mühletle devam ediyor olması gerekiyor? Buna maruz kalan kişi en geç ne vakit şikâyetçi olabilir?
Önemli olan failin aksiyonunu tekrarlayan halde en az iki kez yapmasıdır. Müddete ait maddede bir düzenleme bulunmamaktadır. Şikâyete bağlı bir kabahat olduğundan, son hareket tarihinden itibaren 6 ay içinde hata duyurusunda bulunulabilir.
‘FARKLI HAREKETLER, VAKİT VE YERLER ISRAR İRADESİ’
Israrlı takip hatasında daima tıpkı davranışın sergilenmesi mi gerekir yoksa takibin farklı hareket cinsleriyle devam ediyor olması da hata olarak kabul edilir mi?
Suçun oluşması için, unsurda belirtilen seçimlik hareketlerin ısrarlı halde yapılması gerekmektedir. Israr, fiilin haksızlık içeriği bakımından cezayı gerektirecek boyuta erişmesini söz eden bir ölçüttür. Fail, hususta belirtilen seçimlik hareketlerden birini ısrarla tekrarlayacağı üzere, farklı seçimlik hareketleri farklı yer ve vakitlerde tekrarlamak suretiyle de ısrar iradesini gösterebilir. Ayrıyeten, bu hatanın oluşabilmesi için ısrarlı takip fiilinin mağdurun üzerinde önemli bir huzursuzluk oluşturmasına ya da kendisinin yahut yakınlarından birinin güvenliğinden telaş duymasına neden olması gerekir.
‘ISRARLI TAKİBİN CEZASI CAYDIRICI NİTELİK TAŞIMASI AÇISINDAN KÂFİ DEĞİL’
Israrlı takip cürmünün cezası sizce kâfi mi?
Israrlı takibin kolay hali için 6 aydan 2 yıla kadar mahpus cezası kanunda düzenlenmiştir. Kabahatin nitelikli halinde ise faile 1 yıldan üç yıla kadar mahpus cezası verilir. Kabahatin, çocuğa ya da ayrılık kararı verilen yahut boşandığı eşe karşı işlenmesi, mağdurun okulunu, iş yerini, konutunu değiştirmesine ya da okulunu yahut işini bırakmasına neden olması, hakkında uzaklaştırma ya da konuta, okula yahut iş yerine yaklaşmama önlemine karar verilen fail tarafından işlenmesi hâlinde nitelikli hali kelam konusu olur. Israrlı takibin cezası caydırıcı nitelik taşıması açısından kâfi değildir. Türk Ceza Kanunu’nda bu cürmü işleyen faile verilecek olan ceza, iki yıl, daha az yahut isimli para cezası olursa sanığın da kabulüyle mahkemece Kararın Açıklanmasının Geri Bırakılmasına karar verilebilecektir. Bu nedenle, kararın açıklanmasının ertelenmesi kapsamında olmaması için ceza ölçüsünün artırılması gerekir. Aksi durumda verilen cezanın caydırıcı olma özelliği az olacaktır.
UZLAŞMA YOK, PARA CEZASI VE VAKİT AŞIMI VAR
Israrlı takip hatasında taraflar ortası uzlaşma olabilir mi?
Yasal düzenleme uyarınca, ısrarlı takip cürmü uzlaştırma kapsamında değildir.
Suç, para cezasına dönüşebilir mi?
Yargılama sonucunda verilecek ceza 1 yıl ve daha az periyodik bir ceza ise, cezanın isimli para cezasına dönüştürülerek infaz edilmesi mümkündür.
Israrlı takip davalarında vakit aşımı müddeti var mı?
Evet, 8 yıl…
27 Mayıs 2022 tarihinde yürürlüğe giren ısrarlı takip kabahatinden bugüne kadar kaç kişi ceza aldı?
Adalet Bakanlığı’nın yayınladığı en yeni “adalet istatistikleri raporu” 2021 yılına aittir. Hatanın TCK’ya girdiği tarih itibariyle şimdi bir bilgi bulunmamaktadır.
‘YAPTIRIM DAHA ÜST SONDAN DÜZENLENMELİ’
Türkiye’de bayana yönelik şiddetin önlenmesi ismine ısrarlı takip cürmünün yasalaşması değerli bir adım olarak bedellendiriliyor. Siz buna katılıyor musunuz?
Kadına Yönelik şiddeti tedbire kapsamında 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’na, 27/05/2022 tarihli 7406 sayılı kanun ile cürüm olarak düzenlenmiştir. Ceza yasasında yaptırıma bağlanan bir kabahat tipi olarak düzenlenmesi elbette olumludur. Kıymetli olan yasa kararlarının tesirli bir formda uygulanıp uygulanmadığı konusudur. İstanbul Sözleşmesi’nin kaldırılmasını takip eden süreçte ısrarlı takip cürmünün Türk Ceza Kanunu’nda yer alması, bayan çabasının kıymetli kazanımlarından biridir. Her ne kadar bayan haklarına yönelik ümitsizliğe yol açan gelişmeler yaşansa da; ısrarlı takibin TCK’da bir kabahat olarak yer alması gayretin kazanımlarına devam ettiğinin göstergesidir. Bayanın, bayan olması sebebiyle maruz kaldığı şiddetin görünümlerinden biri olan ısrarlı takibin bir yaptırımla düzenlenmesi olumlu bir gelişme olmakla birlikte yaptırımın daha üst bir sondan düzenlenmesi gereksinimi açıktır.
