Tutuklu eski HDP Küme Başkanvekili ve Diyarbakır Milletvekili İdris Baluken, iktidarın çözülme sürecinde olduğunu belirterek, “Kürt problemini çözmeyen çözülür, gerçeğidir. Aktüelde AK Parti ve irili ufaklı ortaklarının yaşadığı akıbet de bundan ibarettir. Demokratik kıymetleri ve halkın iradesini çökertmeyi hedefleyenler, çöker” tabirlerini kullandı.
Mezopotamya Ajansı’ndan Berivan Altan’ın sorularını yanıtlayan Baluken, muhalefet partilerinin siyasetleri için, “Muhalefet kendisini Erdoğan ve Bahçeli’nin belirlediği dar sonlara hapsetmiş görüntüsündedir. Oyun kurma yeterliliği ve yeteneğinden yoksun üzere görünmekteler” dedi.
Sincan F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Baluken’in röportajı şöyle:
‘KÖKLÜ DEĞİŞİM OLMAZSA MEVCUT TABLO DAHA DA AĞIRLAŞACAK’
Çözüm sürecinin sonlandırılması ve çatışmaların tekrar başlamasının akabinde milletvekili olduğunuz devirde tutuklandınız ve yaklaşık beş buçuk yıldır cezaevinde tutuluyorsunuz. O günden bugüne neler değişti, değişim dinamiği ne istikamete evirildi?
Sorunuza olumlu manada karşılık vermeyi her şeyden çok isterdim. Maalesef, önümüze gelen gerçek, bu istencin tam aksi istikametinde şekillendi. İktidar imkanlarını ellerinde tutanlar ve bunlar tarafından beslenen irili ufaklı birtakım yapılanmalar dışında, işlerin uyguna gittiğini söyleyeni bulmak artık mümkün görünmüyor. Mevcut devletin ve idare anlayışının büyük çöküşüyle toplumsal ve siyasal alanda ortaya çıkan sefalet üzerinden, beş yıllık sürecin yıkıcı sonuçlarını özetleyebiliriz. İşin berbatı, kısa yahut orta vadede esaslı bir değişim dinamiği ortaya çıkarılamazsa, mevcut tablonun daha da ağırlaşacağı gerçeği önümüzde duruyor.
Bahsettiğiniz mevcut tablonun yükünden kim sorumlu?
Bu tablonun asıl sorumluğu, natürel ki, siyasi iktidarda ve devletin idare kademesindedir. Burası net ve tartışmasızdır. Fakat siyasi partiler başta olmak üzere tüm toplumsal muhalefet bileşenlerinin de toplumu koruyamama ve bu kıyıcı zulüm cenderesini kıramama sorumluğunu anımsatmamız gerekiyor. İktidarın yarattığı tahribatı, yıkımı, talanı uzun uzadıya ayrıntılandırmaya gerek yok. Herkes biliyor aslında.
Daha evvel bir röportajlarınızda iktidarın mevcut durumunu, “çılgınlık nöbeti geçiren bir Amok koşucusu”na benzetmiş, bu koşunun her şeyi tuzla buz etmesine seyirci kalınmaması ikazında bulunmuştunuz. Muhalefet sürece seyirci mi kalıyor?
Siyasal ve toplumsal muhalefetin içine düştüğü dağınıklığı, acziyeti, çaresizliği, çözümsüzlüğü haklı gösterecek hiçbir münasebetten bahsedilemez. Bir ülke ve bir toplum sicili ve pratiği ortada olan bir iktidarın insafına terk edilmemeli, bu seviyede sahipsiz bırakılmamalıdır. Toplumun neredeyse ezici bir çoğunluğunu, bu süreçte bu seviyede bir ümitsizlik, karamsarlık ve karamsarlık havasında tutmaya hiç kimsenin hakkı olmamalıydı. Maalesef muhalefetsizliğin konformizmini yaşayan siyasi iktidar, her şeyi tuz buz edip yıktıktan sonra takatten düştü, gücünü kaybetti. Bu saatten sonra iflah olması, belini doğrultması da mümkün görünmüyor. Hal böyleyken bile topluma inanç veren, barışçıl ve demokratik bir gelecek müjdeleyen, körelmiş umutları yenileyen, bütüncül bir seçeneğini şekillendiğini söyleyemeyiz. Bu kısır döngüyü kırmaya yönelik HDP’nin ortaya koyduğu efor ve çalışmalar istenen seviyede bir öncülük ve örgütlenmeye erişemedi. Ama bu kısır döngüyü kırmaya muktedir tek güç de HDP ve onun fikriyatıdır.
‘KÜRT PROBLEMİNİ ÇÖZMEYEN ÇÖZÜLÜR’
HDP’ye nasıl bir sorumluluk düşüyor?
HDP hala bu döngüyü kırmak, kararlı ve net tavırlarla topluma alternatif bir yolun, tahlile dair gerçek bir adresin sunulması sorumluluğuyla karşı karşıyadır. Bunun için seçim endeksli birtakım arayışlar ya da siyasetlerin yerine, siyasi maksadı muhakkak güçlü programlarla cevap olması gerekliliği açık ve nettir. Tüm topluma hatta iktidarı ve muhalefeti ile mevcut siyasi aktörlerin tümüne, mahallî ve üniversal ölçekte geçerliliği kanıtlanmış birkaç hususu hatırlatmakta yarar var.
İlkini Kırgız müellif Aytmatov’un söylemi üzerinden tabir edelim. Aytmatov, iktidarını kan ve ateş üzerine kurmaya yeltenenlerin tarih boyunca, tabiatın bu iki büyük gücüne kurban olmaktan kurtulamadığını söylerken haksız mıydı? İkincisi için, insanlık tarihinin uzun serüvenine bir göz atalım. Tarihi büyük acılar ve travmatik yaşantılarla dolu, insanlık, en berbat barışın bile en düzgün savaştan daha uygun olduğuna açık ve net bir biçimde şahit olmuştur. Aktüelde yaşanan çatışma ve savaş süreçlerinin ortaya çıkardığı görünümler bile tek başına bu kadim tecrübenin doğruluğunu onaylar niteliktedir. Savaş makinalarının harıl harıl çalıştığı yerlerde ne toplumsal uzlaşıya dayanan barışı yakalamak mümkündür ne de insan ve doğayı içeren yaşamsal pahaları korumak. Savaşın karadeliğinin yutup ortadan kaldıramadığı hiçbir yaşamsal yahut insani pahadan bahsedilemez.
Konuyu daha fazla dallanıp budaklandırmadan, bu bilgiler ışığında üçüncü hususu da kısaca vurgulayayım. Lokal bazda tekraren doğrulanmış bir tez olarak ülke ve bölge nezdinde Kürt problemini çözmeyen çözülür, gerçeğidir. Yenide AK Parti ve irili ufaklı ortaklarının yaşadığı akıbet de bundan ibarettir. Demokratik kıymetleri ve halkın iradesini çökertmeyi hedefleyenler, çöker. Günübirlik siyasetin içine saplandığı sığlıktan tarihî yaşanmışlıkların derinliklerine başvurarak kurtulmaya çalışmak öncelenmelidir. Israrlı anlatımlara karşın görmek istemeyen ve anlamaktan çekinenlere karşı siyasi ve insani haller geliştirmek değerli bir gerekliliktir.
‘BİR SAVAŞ AYGITI İLE TOPLUM BİREBİR ANDA DOYAMAZ’
Bugün ülkede iktisatta yaşanan krizlere dair itirazlar yükseliyor. İktisatta girilen çıkmazın temel sebebini neye bağlıyorsunuz?
Sosyal, siyasal, hukukî, ekonomik ve çabucak her alanda yaşanan krizlerin geldiği seviyeden ve bunların birey ya da toplum hayatını etkileme seviyesinden haberdarız. Hatta bu krizin dört duvar ortasındaki direkt şahitleri, mağdurları, sanıkları pozisyonundayız. Politik tutsaklar olarak derdest edilip zindan duvarları ortasına kapatılmadan evvel siyasi ve insani kimliklerimizle yaptığımız bütün ikazlar, bugünlerde ortaya çıkan ağır tablolara yönelik ön alma teşebbüsleriydi. Tıpkı eforları, zindandayken dışarıya iletimiz bildiriler üzerinden yinelemeye çalıştık. Maalesef dikkate alınmadı ve felaket göz nazaran göre gelen büyük bir pervasızlığın sonucu olarak kayda geçti. Yargının içine düştüğü durum, basına yönelik taarruzların vardığı seviyesi, temel hak ve özgürlüklere dair hukuksuzluklar beraberin ekonomik sefalet, açlık, yoksulluk ve işsizliği getirdi. Ekonomik felaketler, yolsuzluk, hırsızlık ve usulsüzlük üzerinden yaşanan yozlaşmalar ve gibisi her hususta bütün dünyaya ders olan trajik bir safhaya ulaşıldı.
Demokrasi, özgürlük, adalet başta olmak üzere bütün insani pahalarla ilgili milletlerarası karnelerde muz cumhuriyetlerinin dahi gerisine düşen bir aymazlığa varıldı. Olağan ki bu duruma üzülüyor ve çıkış için aklın, mantığın gerektirdiği rasyonel arayışlara girilmesini umuyoruz. Keşke toplumda direkt etkilendiği ekonomik kriz kapıya dayanmadan evvel başka alanlarla ilgili krizlere gereğince hassaslık geliştirseydi. Cüzdanı boşalmış insanların tepkilerindense, vicdani ayaklanmış hassaslıkları görmeyi herkesten çok bizler isterdik. Dileğimiz yaşananlardan gerçek dersler çıkarılması ve geleceğe dair akılcı muhakemelerin yapılmasıdır.
Kamuoyu araştırmalarında en önde gelen ekonomik sıkıntılarla demokrasi, barış, adalet, özgürlük kıymetlerinin geriye gitmesi ortasında yanlışsız temelde alakalar kurulması koşuldur. Temel kıymetlerde güzelleşmeler olmadan ekonomik göstergelerde düzelme olmaz. Keza devasa bir savaş aygıtının makinalarıyla kalabalık bir toplumun fertleri birebir anda doymaz, doyamaz. Birinin doyması oburunun açlığı demektir. Savaş zihniyeti ve siyasetleri her alanda felaket olduğu üzere ekonomik alanda da karşı konamaz bir sefalet demektir. Haksızlığı her kabullenişin daha büyüğünü doğuracağı gerçeği unutulmamalıdır. Tüm bu dramatik tablo içinde, iktidarda bulunanların açlıkla boğuşan insanlara ‘daha az yemelerini’ öğütlemesi ahlaksızlığı ve muhalefetin de birebir insanlara ‘seçime kadar dişinizi sıkın’ teklifinde bulunma aymazlığı hayli problemli ve ibretlik yaklaşımlar olarak belirtilebilir. Barış, ömürlerimizi, çocuklarımızı, doğayı, tıpkı dünyayı paylaştığımız can yoldaşlarımızı koruyacağı üzere sofralarımızı, lokmalarımızı, huzur içinde alınacak soluklarımızı da koruyacak en şifalı ilaçtır…
‘MUHALEFET KENDİNİ ERDOĞAN VE BAHÇELİ’NİN SONLARINA HAPSETMİŞ’
HDP’nin demokrasi ittifakı yanı sıra 6 muhalefet partisi de bir mutabakat metni imzaladı. Bir yandan yargı bağımsızlığı, demokrasi davetleri yapan muhalefetin birinci pratiği de bir kere daha dokunulmazlıklar konusunda iktidarın hudutlarına çekilme oldu. Muhalefetin bu durumuna dair tenkitleriniz var mı?
Muhalefet kendisini Erdoğan ve Bahçeli’nin belirlediği dar sonlara hapsetmiş görüntüsündedir. Oyun kurma yeterliliği ve yeteneğinden yoksun üzere görünmekteler. Türkiye’nin temel sorunlarına dair cesaretli tartışmalar yürütmekten ya da bunlara dair esaslı tahliller geliştirmekten ısrarla imtina etmekteler. İki adım geri, bir adım ileri sığlığından sıyrıldıklarını söylemek mümkün değil. Siyasal ve toplumsal beklentileri karşılamaktan çok uzaklar. HDP ile bağları bir kenara bırakırsak dahi, kendi ortalarında bile her açıdan topluma inanç ve umut verecek bir birlikteliği başardıkları söylenemez. Bilinen yumuşak karınlarını ve açıkta duran hudut uçlarını ortadan kaldırabilmiş değiller.
Oysaki bu zayıflıkları çoktan aşmış, HDP ile münasebetler dâhil olmak üzere tüm topluma ‘otoriter bir rejim mi, demokratik bir gelecek mi’ seçeneğini korkusuzca sunmuş olmaları gerekirdi. Yapmadılar. Böylelikle Erdoğan ve Bahçeli’nin oyun kurma iştahını, birlikteliği dağıtma hevesini canlı tuttular.
Muhalefet HDP ile nasıl bir bağ geliştiriyor?
Muhalefetin HDP’yle kurduğu münasebet usulü, ‘ölümü gösterip sıtmaya razı etme’ kısırlığını aşamadı. Bunu kapatma davası, hukuksuz kumpaslar, kayyum darbesi üzere çok sayıda hukuksuzluk üzerinden mevcut iktidar da yapıyor, aslında. Kendileri bilir. HDP her iki tarafa da pabuç bırakmayacak kadar kâfi politik birikim ve tecrübeye sahiptir. HDP, kasaba kurnazlığı ile kendisine vefat ve sıtma ortasında tercih yapma teklifini, bedel ödemeyi göze alarak ret eder ve gayretini yürütür. HDP ile ortak hareket etmek, HDP için hayati olmaktan çok muhatapları açısından hayatidir. Kaldı ki, mevcut siyasi aktörler içinde geçmişteki kusurlar, kabahatler, günahlar açısından HDP’ye parmak sallayacak, had bildirecek cüreti kendinde görecek tek bir özneden bahsedilemez.
Biliyoruz ki, kolektif umut, eski defterler ortasında gezinmeyi pek sevmez. O geleceğe dair vizyonun ışıltısıyla ilgilenmeyi tercih eder. Buna hürmetin gereği olarak biz de eski defterleri açıp kirli defterleri okumaktan çok, herkesi yeni sayfalarda pak ve aydınlık bir gelecek kurma aklına davet etmeyi uygun görüyoruz. Baldıran grup, buğday biçilemeyeceği gerçeğini bir defa daha herkese hatırlatıyorum. Yaklaşım bu olursa, ülkeyi demokratik ve barışçıl bir geleceğe taşımak mümkün olur. Birebir halde toplumun huzur içinde bir soluk nefes, bir lokma yemek hasretini sonlandırmak hiç de sıkıntı olmaz.
Muhataplarının tutumlarından bağımsız olarak HDP’nin bu itimadı, umudu, cüreti, rahatlığı, tüm topluma göstermesi, ulaştırması hayli değerlidir. Mevcut durumda, karanlık vaat etmenin ötesine geçemeyen iki yapı ortasında, HDP tahlil ışığı saçan bir kutup yıldızı üzere parlayabilir. Kâfi ki, özgüven içinde hareket edilsin. Muhataplarının sandık hesaplarından çok, toplumun tüm kısımlarının hürmeti önemsensin. Yüzde doksanı bir halde mağdur edilmiş, ezilen pozisyonunda olan bir toplumdan ve ezilenlerin partisi olduğunu tez eden bir gerçeklik üzerinden konuştuğumuz düşünülürse, HDP’nin mümkün gayelerini gerçekleştirme potansiyeli de açığa çıkar. HDP, hükmetme heveslisi olmayan bir idaresi topluma vaat edip, karar süreçlerinin her evresinde halkın dâhil olduğu, kendi kendini yöneten, iştirakçi ve kapsayıcı bir demokrasi modelini topluma kazandırmayı maksat edinirse bu potansiyeli hakkıyla yaşama geçirebilir.
Siyaseti çok konuştuk. Röportaj talebimiz sırasında “Sincan’dan Edirne’ye – Hasbıhal-Name” kitabınızda Dipnot yayınlarından çıktı. Kitabınızla ilgili yorumlarınızı alsak neler söylersiniz?
Yeni kitapla ilgili, en azından bu evrede, kelam söyleme, yorum yapma hakkını kendimde görmüyorum. Kelam, yorum ve tenkit hakkı, kitap yayınlandığı andan itibaren okuyucuya geçmiştir. Rastgele bir yönlendirme olmaksızın, okuyucudan gelen geri dönütlerin değerine inananlardanım. Onlardan öğrenecek çok şey var ve ben bu öğrencilikten yoksun kalmak istemem.
Hapishane hayatında yazının değeri, üretim ve yaratım süreçlerinin gücünü içselleştiren biri olarak, yeni bir çalışma sunmanın memnunluğunu paylaşabilirim. İki yılı aşkın bir müddettir dinlenmeyi bekleyen bir çalışmaydı. Kıvamını bulduğuna getirilen bir kanaatle, süt beyazı bir güvercinin iki kanadına sıkıştırıldı, bu notlar. Biri Edirne F Tipi Hapishanesinde hücresine sığmayan koca bir yüreğe, oburu de dışarıda bizlerle birlikte çarpan sevgi dolu binlerce- milyonlarca yüreğe ulaşacaktı. Güvercinimizin bir şey yapmasından mutluyum. Günün birinde ağzındaki zeytin kısmı ile gönül zenginliklerinde özgürce kanat çırptığını görmeyi ise her şeyden çok isterim.
Mart ayı birebir vakitte Newroz’un da kutlandığı bir ay. Newroz’a dair bir bildiriniz var mı?
Bu ay hem halkımız hem de bütün insanlık açısından muazzam bir geçmişi barındırıyor. Öncelikle 8 Mart vesilesiyle Dünya Bayanlar Gününü kutlarım. Bayan uğraşı ve bayan özgürlük bedelleri uğruna ömrünü yitirmiş bütün bayanların anısını hürmetle yâd ediyorum. Yeryüzünün rastgele bir yerinde, çabayı sürdüren bütün bayanlara en özel selam, sevgi ve hürmetlerimi göndermek istiyorum. Her gün büyük bir tasa ve öfke eşliğinde öğrenme durumunda kaldığımız bayan katliamlarını, bayana yönelik her türlü şiddeti, ayrımcılığı, ötekileştirici tavırları kınıyor, erkek hükümran zihniyetin sürdürdüğü katliamcı yaklaşımları lanetliyorum. Tarih boyunca, hayatı, doğayı, dünyayı kirleten, talan eden, yok etmeyi hedefleyen bütün savaşların, erkek eliyle yaratıldığını belirtmezsek eksik kalacak. Geçmişi erkekler mahvetti, geleceği bayanlar kurtaracak. İnsanlığı erkekler köleleştirdi, eninde sonunda kesinlikle bayanlar özgürleştirecek. Özgür dünyanın mukadderatı, özgür bayanların avuçlarındadır. Gecikmemesini diliyorum…
Mart ayı, tıpkı vakit vakitte Halepçe katliamı başta olmak üzere, Kürt halkı ve tüm halklarımız ile ezilen dünya halkları açısından büyük acıların, katliamların, yıkımların yaşandığı bir ay. Keza bu ayda büyük uğraşların, destansı direnişlerin, baş edilemez iradelerin de tarihe geçtiğini biliyoruz. Özgürlüğün ve barışın bayramını, yani. Baharın muştusunu, zulme karşı başkaldırıda ortaklaşan halkların kardeşliğini… Bu manada Halepçe ve Newroz başta olmak üzere, bu ay içinde yapılan bütün katliamlarda hayatını yitiren canları hürmetle anıyor, insanlık bedellerinin çiğnenmediği özgür ve barışçıl bir gelecek diliyorum.
Tüm halkımızın ve dünya halklarının Newroz bayramını kutluyor, 2022 Newroz’unun barış, demokrasi, özgürlük, adalet, kardeşlik, eşitlik başta olmak üzere tüm insani kıymetlere katkı sunmasını temenni ediyorum. Özgür Newroz’larda, barış halaylarında buluşma temennisiyle… (MA)