P24’ün UNESCO iştirakiyle medyada dezenformasyon ve yanlış bilgiye karşı hayata geçirdiği “Hakikat zamanı!” çalışmaları paneline, tecrübeli gazeteciler Carol Giacomo ve Susan Levine katıldı. Washington Post, Reuters ve New York Times üzere esaslı kurumlarda haberleri yayına hazırlama sürecinde çalışan iki gazeteci, kusur hissesinin minimuma indirilmesi için nasıl bir çalışma sistemi oluşturulduğunu anlattı. Dijital dünyada sürate yenik düşmeden, yayın öncesi doğrulama standartlarına nasıl bağlı kalınabileceğinin konuşulduğu çevrimiçi toplantının satır başları şöyle:
CAROL GİACOMO: Yayın öncesi standartlar ve etikler var. Bence bunun üzerinde durmak çok kıymetli. En azından temel medya kuruluşları için bir kadro denetimler var. Bilhassa belirlenmiş bu denetim düzenekleri, haberin standartlarının ve güvenilirliğinin üst seviyede olması için var. Birden fazla ABD’li okur bence bunu anlamıyor. Şu anda inanılmaz çok sayıda haber sitesi var. Sonuçta bunların pek birçoklarında yayın öncesi takip edilmesi gereken standartlar yok. Artık bugün bütün dünyada medyaya olan inancın azaldığını görüyorsak bu doğrulamaları yapıyor olmamız gerek. Mesela Bir 5 dakika daha beklesek tahminen ayrıntı daha hakikat olacak. Bunu yapmak lazım diye düşünüyorum. Çevrimiçi yayıncılıkta bir ismi yanlış yazmak o kadar değerli olmayabilir lakin bir kişi aleyhine “Şöyle bir kabahat duyurusunda bulunuldu” üzere çok daha önemli kusurlar da kelam konusu olabilir.
Carol Giacomo NEW YORK TİMES CALIPHATE ÖRNEĞİ
SUSAN LEVINE: Bugün kutuplaşmış dünyaya baktığımızda Washington Post, New York Times üzere kuruluşlar maksat haline gelmiş durumda, her şeye dikkat etmeleri gerekiyor. Birkaç yıl evvel “Caliphate” diye bir podcast başladı, 8- 9 kısım yayınlandı ve çok tanınan oldu. Sonra öykünün farklılıkları ortaya çıkmaya başladı ve anlaşıldı ki anlatılanlar yanlışsız değilmiş. New York Times, bu sıkıntıyla yüzleşmek durumunda kaldı ve bir araştırma yaptı. “Ne yanlış gitti, neden bu türlü oldu?” sorularının üzerinde durdu ve bunun üzerine bir haber yayınladı. Buradaki gazetecinin öteki bir yerde görevlendirilmesi kelam konusu oldu. New York Times, çok açık bir biçimde ortaya çıktı ve dedi ki kusur yaptık.”
‘RESMİ KAYNAKLARI DA DENETİM EDİN’
CAROL GİACOMO: İsim verme imkânımız olmayan durumlarda kaynakların açık bir biçimde belirtilmesi çok kıymetli. Birden çok kaynak kullanmak gerekiyor. Ne kadar çok kişi ve evrak ile çalışırsanız o kadar yararlı olur. Evrakların kaynağını da denetim edin. Mesela elimizdeki kaynak bir polis raporu olabilir lakin polis raporunu da denetim etmeniz gerek.
GAZETECİLER ENFLASYON SAYILARI ORTASINDAKİ UÇURUMU NASIL ELE ALMALI?
Oturumda, TÜİK ve ENAG tarafından açıklanan enflasyon sayıları ortasındaki uçuruma dikkat çekildi ve bu cins durumlarda gazetecilerin nasıl bir yol izleyebileceği soruldu.
Susan Levine SUSAN LEVINE: Ben ekonomist değilim, bilgileri topluyorum, anlaşılır hale getiriyorum ve yazıyorum. Fakat bunun bir hakikat karşılığı olsa gerek. Yanlışsız yanıtı ben söyleyemem. Lakin sonuçta bütün bu farklı sayılara bakıp neden bu kadar farklı sayılar olduğu üzerine bir yazı yazabilirim. Birinin başkasına nazaran neden daha inandırıcı olduğu üzerine de bir şey yazabilirim. “Şu malı aldım. Şu gün şu mal şu kadardı, şu kadar gün geçti, birebir mal bugün artık bu kadar” diye somut örnek vererek “Enflasyon şu mallar için bu kadar oldu” diyebilirim. Şunu da ekleyeyim, enflasyon alışılmış ki çok siyasi bir sorun. Şayet siyasi bir konu kelam husussa, hükümet en az göstermeye çalışıyorsa ona da dikkat çekmek gerekir olağan ki.
‘KAYNAKLAR AZALTILDI, OMBUSDMANLIK İKİNCİ PLANDA KALDI’
SUSAN LEVINE: Küçük ya da büyük pek çok gazetede yıllarca ombudsmanlar vardı. Beşerler telefon edip şikâyetlerini söyleyebiliyorlar ya da fikir belirtebiliyorlardı. Bu ombudsmanlar, spesifik olarak bu işi yapan şahıslardı, okur temsilcisi üzereydiler. Kaynaklar azaltılıp tasarruf başlayınca bu beşerler ikinci planda kaldılar. Bence değerliydi. Ombudsmanlık dediğimiz bu durum artık pek yok gazetelerde.
CAROL GİACOMO: Öncelikle kuşkucu olun, sorgulayıcı olun. Mümkün olduğunca çok kaynakla temasa geçin. Rastgele bir kuşkunuz varsa, o bilgiyi habere dâhil etmeyin. Yaptığımız işi şeffaf bir biçimde yapın. Okuyucuya neyi nasıl yaptığınızı anlatın. Kusur yaparsınız kusurunuzu kabul edin ve düzeltin. Okuyuculara karşılık verin. Bir de yanlış bilgiye her seferinde dikkat edin. Elinizde çok sansasyonel bir bilgi var ancak doğruluğundan çok emin değilsiniz, o vakit habere dahil etmeyin. Çöpe atın demiyorum lakin gerçek yahut yanlış olduğunu kanıtlamaya çalışın.
SUSAN LEVINE: “Trump yanlış beyanda bulundu” tabirini sık sık kullanıyorduk, okuyuculara bunu söylüyorduk. Birisi bir şey dedi diye bunu gerçek olarak ele almamız gerekmiyor. Fakat dediğim üzere şeffaf olmak gerekiyor. Şüphelendiğiniz bir mevzuda bir alıntı yapıyorsanız şeffaf olun “Şüpheli, kanıtlanmadı” deyin.
CAROL CİACOMO KİMDİR?
20 seneyi aşkın bir mühlet boyunca Reuters haber ajansının Washington ofisinde diplomasi temsilciliğini yaptıktan sonra 2007 ile 2020 ortasında mesleğine New York Times’ın yayın heyeti üyesi olarak devam etti. Indiana, Princeton ve Harvard üniversitelerinde gazetecilik alanında ders verdi. Giacomo, Punto24’ün davetlisi olarak 2017’de Türkiye’ye gelmiş her yıl 3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nde düzenlediği Mehmet Ali Birand Konuşmaları’nın dördüncüsünde bir konuşma yapmıştı.
SUSAN LEVINE KİMDİR?
1993 yılından bu yana Washington Post’un en değerli editörlük konumlarında çalıştı. 2018’den beri ise gazetenin itibarlı özgür muhabir ağı “Talent Network”ün yöneticiliğini yürütüyor. Washington Post, New York Times ile birlikte ABD’de editoryal standartları titizlikle uygulayan gazetelerin başında geliyor.
