Latin Amerika’nın en değerli muharrirleri ortasında anılan Adolfo Bioy Casares, namıdiğer ABC ile birinci tanışmamız doksanlı yıllardaki ‘Morel’in Buluşu’na kadar uzanıyor. O günden bugüne Casares’in pek çok kitabı pek çok yayınevince basıldı. Şimdilerde yayın hakları Everest’te ve Everest, H. Bustos Domecq’in kitaplarını da yayınladı. (H. Bustos Domecq, Casares ile Borges’in bir arada yazdıkları kitaplarda kullandıkları bir mahlas.)
Borges’le bir arada Arjantin’in iki ölümsüz müellifinden biri olan Casares, 1914’te Buenos Aires’te dünyaya geldi. Varlıklı bir aileye mensuptu. Küçük yaşlardan itibaren edebiyatla ilgilenmeye başladı. Birinci hikayesi kabul edilen Iris y Margarita’yı yazdığında on bir yaşındaydı.
Üniversiteye girdiğinde edebiyata, ideolojiye ilgisi hayli yüksekti lakin yaşadığı hayal kırıklıkları nedeniyle üniversiteden uzaklaşıp kabuğuna çekilmeyi daha yanlışsız buldu. Ailesine ilişkin bir çiftliğe yerleşti ve bütün vaktini okuyup yazmaya ayırdı.
İlk kitabını 1945’te çıkardı. Yazdıklarıyla Latin Amerika’nın pek çok ülkesinde sevilen bir muharrir olarak anılan Casares, Cervantes Mükafatı başta olmak üzere onlarca mükafata layık görüldü.
UMULMADIK BİR DÖNÜŞÜM
“Bu size üçüncü yazışım. Olur da tamamlamama müsaade verirseniz diye birinci müsveddeyi bildiğim bir yere koydum. Yarın, istersem oradan geri alabilirim. O kadar kısa ve o denli süratle yazdım ki kendim dahi anlamadım.”
Geçtiğimiz günlerde Casares’in bir romanı daha Türkçeye çevrildi. ‘Güneşte Uyumak’ ismini taşıyan, kitap Everest Yayınları etiketine sahip. Mütercimi ise Bengi Kıraçoğlu Paixao.
‘Güneşte Uyumak’, sondaki birkaç sayfayı saymazsak, mektuplardan oluşan bir kitap. Tam da bu yüzden iç kapakta “Yazan: Lucio Bordenave” ibaresi yer alır. Evet, mektupları yazan Bordenave’dir. Sonraki birkaç sayfa ise ikinci kısım diye geçer ve o kısımda da mektupların iletildiği kişi olan Félix Ramos’un halini görürüz.
Güneşte Uyumak, Adolfo Bioy Casares, Tercüman: Bengi Kıraçoğlu Paixao, 264 syf., Everest Yayınları, 2021.
Bordenave evvelden bankacılık yapan, işinden olduktan sonra da, saat tamir ederek hayatını sürdüren kendi halinde bir kimsedir. Eşi Diana ve neredeyse annesiyle bir tuttuğu dadısı Ceferina’yla birlikte yaşamaktadır.
Bordenave ve Diana birbirlerini severek evlenseler de olur olmaz sebeplerle daima tartışmaktadırlar fakat Bordenave alttan almayı, uzlaşmayı bilir. Eşinin evlenmeden evvel iki defa akıl hastanesinde tedavi gördüğünü aklında fiyat.
Süregiden hayatlarını darmaduman eden o birinci domino taşı, Bordenave’nin doğum gününe katılan Bay Standle’nin, Diana’yı köpek sahiplenmesi konusunda desteklemesiyle devrilir. Bugünden sonra Diana kendini kaybedercesine köpek arar lakin çok geç saatlere kadar uğraşmasına kadar bir türlü bir köpekte karar kılamaz. Standle’ın talebi, Bordenave’nın boyun eğişi sonrasındaysa Diana öbür bir akıl hastanesine götürülür ve bu ikinci adım hepsinin hayatını farklı bir yola sokuverir.
BELİRSİZLİĞİN GÜCÜ
Casares’ın fantastik olarak da bedellendirilen bu romanı kısa kısımlardan oluşan akışkan bir anlatıya sahip. Bordenave’nın yazdığı mektuplar her ne kadar olayı anlatsa da, ortada muhatabına yönelik çeşitli ricaları, iç dökümleri de içerir, tansiyonu, merakı besleyen etmenlerden biri de budur.
Kabaca değerlendirirsek metni üçe bölebiliriz; birinci kısımda süregiden bir rutinle karşılaşırız, ikinci kısımda Diana’nın hastane sürecini, üçüncü kısımda da hastaneden çıktıktan sonraki vakti okuruz, ki temel giz, Casares’in işi fantastikleştirdiği yer de buradadır: Diana değişmiş midir, yoksa vücut mi değiştirmiştir?
“Kitaplarım ortasında okuması en keyifli olanın Güneşte Uyumak olduğunu düşünüyorum. Romanların bütünlüğünü sağlayan başlangıç ve sonun bu kitapta birbiriyle pek de örtüşmediğini düşünüyorum, lakin bu durum onu daha da keyifli hale getiriyor. Bir müellifin, kitaplarından daha fazlasını isteyebileceğini düşünmüyorum. Bazen tüm çalışmalarımı yadırgadığım olur, lakin bunun nedeni tahminen de onu haklı çıkaran Güneşte Uyumak’ı unutuyor olmamdır.”
Casares’in bu samimi açıklaması, ‘Güneşte Uyumak’ı kendi yazını içerisinde kolaylıkla değerlendirmemize imkan tanır. Belirli ki muharririn en sevdiği romanı budur. Şayet kitaplar mesken olsaydı, ‘Güneşte Uyumak’ta yaşamak isterdim,” demesi de bunu takviyeler.
Romanı belirsizlik üzerine inşa ettiğini söyleyen Casares, insanların birbirleriyle kurudukları ilgilerde, bireylerin bazen bilerek bazen de hayatın akışında zaten değişmelerinin yarattığı üzüntüyü farklı taraflarıyla irdeler. Tabiri caizse, Bordenave ile Diana’nın ilgisi okurun gözünde bir kerteriz, bir terazi, dahası bir ayna fonksiyonu görür. Böylelikle birini hakikaten tanımanın mümkün olup olmadığını, hatta tanımanın da değişim üzere süreklilik arz eden bir devinim içerisinde bulunduğunu ister istemez düşünmeye başlarız.
Peki önemli olan değişim midir, yoksa değişimin yarattığı tesir midir?
