Fransa’da seçmenler 10 ve 24 Nisan tarihlerinde cumhurbaşkanlığı seçimlerinin birinci ve ikinci tipi için sandık başına gidecekler.
2017 yılından beri cumhurbaşkanlığı koltuğunda oturan Emmanuel Macron’un karşısında Marine Le Pen’den (aşırı sağ) Valérie Pécresse’ye (sağ / muhafazakâr), Eric Zemmour’dan (aşırı sağ) Jean-Luc Mélenchon’a (aşırı sol), Yannick Jadot’tan (yeşiller) Fabien Roussel (aşırı sol) ve Anne Hidalgo’ya (sol / sosyalist parti) dek Fransa’da kamusal ömürde tartısı olan birçok eğilim ve akımın temsilcileri rakip olarak yarışacak.
Ukrayna krizinin akabinde Macron’un oy oranı yüzde 30 bandına ulaşmış durumda.
Beş yıllık misyon müddetinde işsizliği azaltıp hayat kalitesini artırdığını, orduyu güçlendirdiğini açıklayan Macron, tekrar seçilmesi durumunda petrol ve doğalgazda Rusya’ya olan bağımlılığı azaltıp emek ve güç üzerindeki vergileri düzeltmeyi, nükleer güç ve yenilenebilir güçte yeniliklere gitmeyi, adalet sisteminde iyileştirmelerde bulunmayı vaat ediyor.
Paris/Sorbonne Üniversitesi’nden sosyolog-akademisyen Pınar Kılavuz, ikinci tıbbın Macron ve Marine Le Pen ortasında yapılacağını belirtiyor.
Gazete Duvar’a konuşan Kılavuz, “Macron’un ikinci çeşitte seçilmesine kesin gözüyle bakılıyor. Bu, Macron başarılı bir süreç geçirdiği için değil, Marine Le Pen başa gelmesin diye uygulanan bir strateji” diyor ve alım gücü düşerken, bilhassa güç fiyatlarındaki artış karşısında Fransız halkının akaryakıt fiyatları ve hayat pahalılığına karşı aksiyonlar yaptığını ve bunların seçimlerden sonra devam edeceğini kaydediyor.
Son kamuoyu yoklamalarına nazaran, Macron ikinci cinste oyların yaklaşık yüzde 53’ünü alarak, yüzde 47’lik bir oy potansiyeline sahip olacağı öngörülen Le Pen’i geride bırakıyor.
Fransa’nın Ukrayna krizi sırasında AB devir başkanlığını altı aylığına yürütüyor olması, krizin dindirilmesi istikametinde Macron’a arabulucu rolü atfedilmesinde bir etken oldu.
Kılavuz, “Macron bu rolü oynadı. Diplomatik lisanı tercih etti. Putin için ‘diktatör’ üzere sözler kullanmadı. Doğal olarak NATO çizgisinde ilerledi. Örneğin çok solcu aday Mélenchon, işgalden evvel ‘agresif olan taraf NATO, Putin kışkırtıldı’ demiş, daha öncesinde ise NATO’dan çıkmak istediğini söylemişti. Roussel, Le Pen ve Mélenchon’un programlarının ortak noktası NATO’dan çıkmak olsa da ve hatta Le Pen seçim kampanya broşürüne Putin ile fotoğrafını koysa da, Ukrayna işgali sonrası bu bahisten süreksiz müddetliğine uzaklaşıldı” diyor.
Benzer formda, Alman Marshall Fonu Paris ofisi yönetici yardımcısı Martin Quencez de; Macron’un dış siyaset vizyonunun, 2017’den bu yana öne sürdükleri ile büyük ölçüde uyumlu olduğunu kaydediyor: Fransa’nın çıkarlarını ve dünyadaki egemenliğini savunmanın en yeterli yolu olarak Avrupa’ya güçlü bir biçimde odaklanmak.
“Macron, Fransa-Almanya ortasındaki ikili münasebetlerine çok yatırım yaptı ve AB içinde kıymetli ıslahatlar (maliye, Schengen bölgesi, savunma birliği, nitelikli oy çoğunluğu gibi) için bastırmaya devam ediyor. Anketlerdeki en önemli rakipleri – Marine Le Pen, Jean-Luc Mélenchon ve Eric Zemmour – ise AB hakkında çok daha eleştirel bir görüşü paylaşıyor. Hiçbiri bir ‘Frexit’i savunmasa da, onların durumu, Fransa’nın beğenmedikleri rastgele bir AB siyaseti için ‘devre dışı bırakma’ hususlarını kullanmaya hazır olması gerektiği tarafında. Ayrıyeten NATO Askeri Komutanlığından ve hatta tüm ittifaktan çekilmeyi savunuyorlar” diye açıklıyor Quencez.
UKRAYNA İŞGALİ VE NATO
Öte yandan, uzmanlar, Rusya’nın Ukrayna işgali sürecinde arabuluculuk rolüne soyunan Macron’un popülaritesinin artmasıyla birlikte yine seçilme bahtının güçlendiğini düşünüyor. Bu, bir vakitler “NATO’nun beyin mevti gerçekleşti” diyen Macron’dan, “Ukrayna’daki gelişmelerin İttifak için bir elektroşok” olduğunu söyleyen bir Macron’a gerçek evrilme manasına geliyor.
Zira Macron’un rakipleri ortasında ikinci sırada gelen Marine Le Pen ve ardından Jean-Luc Mélenchon ve Eric Zemmour üzere uzunca bir mühlet Putin’e hayranlıklarını gizlememiş isimler de var ve bu durum kelam konusu isimlerin popülaritesini zedeliyor.
Hatta 2017 yılında bir evvelki cumhurbaşkanlığı seçim kampanyasında Kremlin’de Rusya devlet lideri Vladimir Putin’i ziyaret etmiş olan Marine Le Pen, seçilmesi durumunda Fransa’yı NATO’nun askeri kanadından çıkarma kelamı vermişti. Ukrayna krizinden sonra ise, Le Pen, Putin’in “eski Putin” olmadığını ileri sürerek bu bahisteki kamuoyu tenkitlerinden kurtulmaya çalıştı
Dolayısıyla, bütçe ve ulusal savunma harcamaları açısından NATO’ya en büyük katkı sağlayan dördüncü ülke olan Fransa’nın cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, adayların NATO ve Ukrayna’nın işgali karşısındaki tavrı, kamuoyunun oy tercihlerinin şekillenmesinde belirleyici olmasa da işgal başladığından bu yana yaklaşık 5 puana tekabül eden bir güç oluyor.
2021 yılı Haziran ayında Alman Marshall Fonu tarafından yapılan bir araştırmada Fransızların yüzde 52’si NATO’yu Fransa’nın güvenliği açısından kıymetli ve gerekli bir yapı olarak görürken, Ukrayna krizi bu sayıları da üst çekmişe benziyor.
“Macron’un en önemli rakipleri, Rusya-yanlısı tavırlarını gerekçelendirmek zorunda kaldılar ve Zemmour’un durumunda Ukrayna’da yaşananlar karşısında rastgele bir takviye göstermemesi, ona oy kaybına yol açabilir. NATO Fransız halkı için giderek daha manalı hale geldi, fakat oy tercihlerini belirleyen temel dinamik değil” diye düşünüyor Quencez.
Araştırmacı Mehmet Baran Kılıç ise, “Macron her ne kadar savaşı durduramamış olsa da durdurmak için tahminen de en fazla çabayı veren dünya başkanıydı. Başka önderlere göre da daha makul bir yol izledi” diyor.
Dolayısıyla, Kılıç’a nazaran, Macron, en azından Fransızların gözünde savaşı durdurmayı denedi ki anketlere nazaran seçmenin yüzde 60’tan fazlası Macron’u bu süreçte başarılı buldu. “Diğer adayların da tutarsızlıkları eklenince Macron oyunu yüzde 24-25’ten yüzde 30-31’e çıkardı. Şimdiyse yüzde 28’lerde ilerliyor. Öteki adayların güvenirlikleriyse kıymetli ölçüde ziyan gördü. Oy kayıpları yaşayanlar yahut oylarını bir mühlet boyunca artıramayanlar oldu.”
Araştırmacı Kılıç, Fransa’nın AB Devir Başkanlığı için hazırladığı yol haritasında ve Fransız yetkililerin söylemlerinde AB’nin daha bağımsız hareket etmesinin, NATO üzere oluşumlarla AB’nin bağımsızlığına gölge düşürmeyecek formda işbirliği yapmasının ve AB’nin milletlerarası arenada değerli bir aktör haline getirilmesinin yer aldığını ve Macron’un, Rusya-Ukrayna krizinde de bu doğrultuda ilerlediğini belirtiyor.
“NATO da o denli ya da bu türlü Macron’lu Fransa için değerli bir oluşum” diyor Kılıç.
AVRUPA BİRLİĞİ DEVİR BAŞKANLIĞI VE TÜRKİYE
Her ne kadar Zemmour ve Pecresse, kampanyalarında birinci yurtdışı seyahatlerini Ermenistan’a düzenlemiş olsalar da, Fransa’da seçim sürecinde Türkiye belgesi çok fazla ön planda değil.
2020 yılında Doğu Akdeniz ve Libya evraklarında Türkiye ile önemli sürtüşmeler yaşamış olan Fransa, 20 Ocak 2021’de Biden idaresinin misyona başlamasıyla birlikte Türkiye ile kelam düellosuna son vermiş ve taraflar diyalog kanallarını açmaya başlamıştı.
Gazete Duvar’a konuşan Fransız siyaset bilimci ve memleketler arası münasebetler uzmanı, Sciences Po’da emeritus Profesör Bertrand Badie’ye nazaran, “Türkiye evrakı, Fransızların seçim davranışını etkilemiyor. Son kamuoyu yoklamalarına nazaran, Fransız halkı yüklü olarak azalan alım güçlerinden ve savaşın gidişatından telaşlı. Lakin, Macron’un ikili münasebetlere dair görece olarak olumlu tavrı, iki ülke ortasındaki diplomatik bağlantıda elbette olumlu tesir doğuracak”.
Macron kısa mühlet evvel Türkiye ve Yunanistan ile birlikte Ukrayna’da Mariupol’den insanların tahliyesi için ortak operasyon düzenleyeceklerini açıklamıştı.
TÜRKİYE ARTIK SEÇİM KAMPANYASI KONUSU DEĞİL
Adaylar evvelki seçimlerde Türkiye’yi iç siyasetlerinin bir modülü olarak gören telaffuzlar geliştirirken bu seçimlerde bundan geri adım atılmış durumda.
Hatta IFRI Türkiye uzmanı Dorothee Schmid’e nazaran, Fransa bu süreçte Türkiye konusundan kaçınma ve diplomatik kriz alanlarında tansiyonu düşürme siyaseti uyguladı.
Bir öbür deyişle, Macron, cumhurbaşkanlığı sürecinde uzlaşılan mevzular üzerinden Türkiye ile alakaları ilerleterek bunun iç kamuoyundaki meyvelerini toplama yoluna gitti.
Öte yandan, Ukrayna savaşının akabinde oy oranlarındaki düşüşü toparlama atılımı olarak geçtiğimiz günlerde bir TV kanalına açıklamalarda bulunan çok sağcı aday Eric Zemmour, seçilirse 1 milyon yabancıyı hudut dışı edeceğini açıkladı ve birkaç hafta evvel Hatay belediye liderinin telaffuzlarını anımsatırcasına Fransa’daki yabancıların ülkenin demografisini değiştirmek istediklerini tez eden komplo teorilerini savundu.
Ancak yapılan son anketler, 2018 yılında yaptığı bir açıklamada ülkesi için bir “Fransız Putin” hayali kurduğunu açıklayan, LGBTİ, göçmenler ve feminizm konusunda nefret cürmü niteliğindeki açıklamalarıyla para cezasına çarptırılmış olan Zemmour’un birinci cinste yüzde 10-12 bandında oy alarak ikinci cinse ulaşamayacağını gösteriyor.
Benzer formda Le Pen de seçilmesi durumunda yabancılara yapılan aile yardımını kaldırmayı vaat ediyor.
Kılavuz, Ukraynalı göçmenler konusunun da adaylar ortasında bir fay sınırı doğurduğunu kaydediyor. “Fransa’da halihazırda 17.000 Ukraynalı var ve oturum müsaade müddetleri bitenlerin 90 gün için otomatik olarak yenileneceği açıklandı. Zemmour mültecilerin Polonya’da kalmasını yeğliyor zira savaş bittiğinde ülkelerine bu biçimde dönmelerini istiyor. Le Pen ise, mültecilerin kabul edilmesini, çünkü çoğunlukla yaşlı, genç ve çocuk olduklarını ve kültürel olarak Fransa’ya yakın olduklarını söylüyor lakin bunu da ırkçı bir telaffuzla söz ediyor.”
Fransa Kamuoyu Araştırma Enstitüsü’nün (IFOP) gerçekleştirdiği son kamuoyu yoklamalarına nazaran, Macron Fransa’da kendisini LGBTi+ olarak nitelendiren seçmenlerin beşte birinin oyunu alıyor ve bu açıdan da Le Pen’i yine geride bırakıyor.
ADAYLARIN DIŞ SİYASET PROGRAMLARI NET DEĞİL
Ünlü siyaset bilimci Badie, BM Güvenlik Kurulu daimi beş üyesinden biri olmasına rağmen, Fransa’daki siyasi partilerin ve hasebiyle da cumhurbaşkanlığı adaylarının üç sebepten ötürü net bir dış siyaset programlarının olmadığını kaydediyor:
“Geleneksel olarak dış siyaset, oy toplamanın faal bir yolu olarak görülmüyor. Fransa’daki temel partiler kendi içlerinde Avrupa-yanlıları, Atlantikçiler ve ulusal egemenlik yanlıları olarak memleketler arası siyaset bahislerinde bölünmüş durumdalar. Ayrıyeten krizin başında birçok aday Rus-yanlısı olmayı sürdürdüğü için bu krize hiç beklemedikleri bir anda yakalandılar.”
Dolayısıyla, Badie’ye nazaran, “Ukrayna krizi Macron’un yeni bir popülerlik kazanmasını sağlarken, uzun vadede bu durum NATO’yu Fransa’da daha tanınan hale getirmeyecek.”
“Bunun tek istisnası, kelam konusu krizin gerçek manada tehditkâr hale gelmesi,” diye ekliyor.
MACRON’UN İŞİ DAHA KOLAY
Marmara Üniversitesi’nden Prof. Emel Parlar Dal ise, “Macron için göreli olarak kolay bir seçim, zira adaylar bir evvelki seçime nazaran daha zayıf. Ukrayna çıkışı ve Fransa’nın dış siyasetinin ana damarlarından olan liberal pahalara olan vurguyu sürdürmesi, Macron’un popülaritesini artırdı. Ayrıyeten iki tarafla da konuşabilen, tüm müttefiklerini de birebir masa etrafında toplayabilen bir başkan imajı çizdi” diye açıklıyor.
Şubat ayında Rusya Devlet Lideri Putin ile Macron, Ukrayna krizine dair 5 saatlik bir görüşmede bulunmuş, hatta görüşmenin 4 metre uzunluğunda bir masada gerçekleşmesi diplomasi tarihine “uzun masa krizi” halinde geçmişti.
Peki, seçim sonuçlarına nazaran Macron’lu ve Macron’suz Fransa senaryoları birbirinden ne ölçüde ayrılıyor?
Parlar-Dal’a nazaran, “Kim seçilirse seçilsin Fransa’nın dış siyasetinde muhakkak bir çizgisi var. Macron gerek AB açısından gerekse G-20’de, G-7’de daha faal ve esnek bir dış siyaset telaffuzuyla başa geçti. NATO’yu bir vakitler beyin vefatıyla eleştirse de, bu aslında Batılı ortaklar ortasında güvenliğe dair bir uyanışa sebep oldu.”
Araştırmacı Kılıç ise, Macron’suz bir Fransa’nın daha muhafazacı ve içine kapanık bir dış siyaset savunacağını düşünüyor. “Macron’un olmadığı bir Fransa için AB ve NATO’nun kıymeti azalır. Rusya ile olan alakaların geliştirilmesi de Macron’suz bir Fransa’nın yeni gündemi olabilir” diyor.
REELPOLİTİKA BASKIN GELECEK
Öte yandan, Parlar-Dal, Türkiye-Fransa ortasında Ukrayna savaşı öncesinde ipuçları ortaya çıkan yakınlaşma sürecinin reelpolitika ekseninde devam edeceğini, lakin Fransa’nın Türkiye’ye yönelik insan hakları ve demokrasi bahisli tenkitlerinden de ödün vermeyeceğini belirtiyor:
“Ukrayna savaşı öncesinde savunma endüstrinde Fransa-Türkiye ortak efor içerisine girmesi gündeme gelmişti, o alanda görüşmeler başlamıştı. Fransa, Türkiye’nin AB adaylığı problemi dışındaki tutumu dışında, Türkiye’ye karşı daha az agresif oluyor. Türkiye-Fransa münasebetleri, reelpolitikanın Fransa dış siyasetinde ne kadar tesirli olduğunu göstermesi açısından değerli bir örnek.”
Parlar-Dal’a nazaran, Macron açısından Erdoğan ile karşı karşıya gelmektense, Türkiye ile birlikte arabulucu rolü üstlenmesi, Erdoğan ile birlikte çalışabildiğini kendi kamuoyuna göstermesi çok daha avantajlı.
Ancak Kılıç, kısa vadede Macron’un Türkiye’ye yönelik olumlu tutumu devam edecek olsa da, uzun vadede Doğu Akdeniz, Libya, Suriye üzere halihazırda savaştan ötürü dondurulmuş mevzuların gündeme geleceğini ve ikili bağlardaki havayı bozabileceğini kaydediyor.
