Canlı müzik ve konser yerleri, Covid-19 tedbirleri gerekçesiyle yaşanan kapanmalar nedeniyle yaklaşık bir buçuk yıllık bir ortanın akabinde açılmışken, bölümü bu kere de yüksek enflasyon ve elektrik, doğalgaz üzere kalemlere gelen büyük artırımlar vurdu. Hâlihazırda gece 12’de müziğin susturulması kararı geçerliliğini koruyorken, aslında haftanın belli günleri, hudutlu bir vakte sıkışmış olan müzik, bir de temel tüketim gereksinimlerindeki toplamda yüzde 50’den fazla bir artışla gayret ediyor. Elektrik faturalarına yansıyan büyük artırım, geçtiğimiz ay birçok işletmenin faturalarını paylaşmasıyla daha görünür oldu. Ortalama büyüklükteki bir konser ya da canlı müzik yeri, bu dalda elektriğin ağır olarak kullanılması zorunluluğuyla birlikte 30-40 bin liralık aylık elektrik faturaları ile karşılaştı. Bu sayı, daha büyük işletmeler için astronomik oranlara ulaştı.
Kış şartlarında ısıtma ve havalandırma için zarurî olan elektrik ve doğalgaz tüketimini olabildiğince kısmaya çalışan işletmeler, bu durumun müzik ve cümbüş için kendilerini tercih eden müşterilere de yansıdığını belirtiyor. Birçok yer, taban seviyede hizmet vermeye başlamışken, buna bir de alkollü içki fiyatlarında yaşanan büyük artışın getirdiği az tüketim ekleniyor. Canlı müzik ve konser yerlerinin işletmecileri, yaşanan artırımları fiyatlara yansıtamadıklarını, bu nedenle birçok işletmenin şu anda ziyanına açık kaldığını söylüyor.
Diğer yandan yüksek enflasyon ve masrafların artmasıyla müzisyenlerin fiyatlarında de küçük bir artış yaşandığına dikkat çekiliyor. Bu hususta müzisyenlere ve müzik işçilerine hak veren işletmelerin birçoğu, şayet yakın vakitte bir değişiklik olmazsa bu kesimin giderek daralacağı ve insanların müzik dinleme imkanlarından giderek yoksun olacakları konusunda uyarıyor.
‘İNSANLAR ARTIK MÜZİK DİNLEMEK İÇİN PARA HARCAMIYOR’
İstanbul Kadıköy’de üç farklı müzik yerinin işletmeciliğini yapan Mesut Eroğlu, bölümde elektriğin temel muhtaçlık olduğunu hatırlatıyor: “Elektrik, kullandığımız en temel şey. Müzik için kurulmuş olan tesisatlar çok büyük bir elektrik tüketimi gerektiriyor. Bunun yanında buzdolapları, ısıtıcılar, soğutucular, natürel ki ışık tesisatları derken, çok büyük faturalar ödüyoruz artık. Kira artışları da malum. Tüm bu tüketim yükü karşısında biz de ayakta kalmak için artırım yapmak zorundayız fakat yapamıyoruz.”
Özellikle orta sınıftan insanlara ve üniversite öğrencilerine hizmet verdiklerini söyleyen Eroğlu, “Bizim müşteri profilimiz belirli, alım güçleri ortada. 20 lira ham maliyeti olan bir birayı sen kaça satacaksın tüm bu maliyetleri karşılayıp bir de üzerine biraz para kazanabilmek için? Bizler, pandemi periyodunun ziyanlarını tam kapacağız derken, yavaş yavaş beşerler müzik dinlemeye gelmeye başlamışken son artırımlar ile bu sayı çok düştü. Gelenler de para harcayamıyor. Cumartesi akşamı müzik dinleyip eğlenmeye gelen lakin tüm akşamı bir bira içerek geçiren müşteriler oluyor, düşünün.”
‘MÜZİSYENLER EN AZINDAN İŞLERİNDEN OLMAMAK İÇİN SAHNE ALIYOR’
Birçok işletmeci üzere Eroğlu da şu anda sırf ayakta kalabilmek için işletmeye devam ettiklerini, lakin bunun yakın vakitte daha olumsuz bir yere hakikat evrilebileceğini belirtiyor: “Bizler şu anda yalnızca ayakta kalabilmek için açığız. Bir şeyler değişir diye umuyoruz, bekliyoruz. Yoksa bu biçimde sürdürülebilir değil, hepimiz her gün daha fazla borçlanıyoruz. Birçok yerin, kapanmaktan diğer talihi yok. Şu anda herkes can havliyle, en azından kapatmamak için bir şeyler yapmaya çalışıyor. Bizler müzik sistemi, ışık sistemi üzere kalemlere çok önemli yatırımlar yaptık. Bugün birebir şeye yürek edilemez, kimse o yatırımları yapmaz. Müzisyen arkadaşlar açısından da durum kolay değil. Fiyatlarında artışlar yaptık alışılmış ki, öteki türlü onlar da geçinemez. Fakat fiyatlardaki artışa karşın onların geçim sıkıntısını de net bir biçimde görebiliyoruz. Şu anda müzisyenler, ‘En azından işimi yapabiliyorum, berbatın iyisi’ diyerek çalışıyor.”
‘GECE 12 YASAĞI İVEDİLİKLE KALKMALI’
İstanbul’un en tanınan kapalı konser yerlerinden biri olan Kadıköy Sahne’nin işletmecisi Taner Yavuzaslan da, yaşanan zorluğun kültür sanat alanına darbe vuracağı telaşını lisana getiriyor. Kira oranlarında ve yiyecek-içecek kümesinde yüzde 50’ye yakın bir artış yaşandığını hatırlatan Yavuzaslan, bilhassa alkollü içkilere gelen artırımla birlikte işletmelerin artık para kazanamaz hale geldiğini söylüyor: “Bunlara ek olarak SGK primleri yükseltildi ve olağan müzisyenlerin neredeyse yüzde 100’e varan fiyat ve kaşe artışları oldu. Bizler ise bu oranlarda artırım yapamıyoruz. Fiyatlarımıza sırf alkollü içkilere gelen artırımı yansıtabildik. Haftanın üç günü, akşam 10 ile 12 saatleri ortasında faaliyet gösteren bir konser yerinin ayakta kalması artık çok sıkıntı.”
Bu cins işletmelerin sırf cümbüş yerleri olarak değil, müziğin beşerlerle buluştuğu kültür ve sanat yerleri olarak görülmesi gerektiğini belirten işletmeci, “Bunca yıllık emek ve efor boşa gidiyor. Bizler kültür ve sanatı, toplumsal ömrü ayakta tutuyoruz. Acil takviye talep ediyoruz ve natürel müzik için gece 12 kısıtlamasının kaldırılmasını istiyoruz” diyor.
‘KONSER SAYISI HAFTADA İKİDEN AYDA TEĞE DÜŞTÜ’
Ankara’da bilhassa caz müzik kümelerinin sahne alabildiği yerlerden biri olan Last Penny’nin işletmecisi Halil Ünsal da pandemi devrinin işletmelere verdiği büyük ziyandan kelam ediyor ve gelinen noktada, bu ziyanların kapatılmasının mümkün olmadığının altını çiziyor. Ünsal, “Kısıtlamaların kalktığı gün elektriklerimiz kesik olduğu için dükkânlarımızı açamadık. Etrafımızdan yüklü ölçülerde, bir kısmı dövizle borç paralar almak zorunda kaldık. Çabucak toparlanmanın mümkün olmadığını bildiğimizden önceliğimizi müşteri memnuniyetine yani aslında daha çok çalışmaya vermemize karşın son gelen ÖTV ve elektrik artırımları maliyetlerimizi karşılaması imkânsız bir boyuta ulaştırdı” diyor. Pandemi öncesinde sahnelerinde haftada en az iki konser düzenlendiğini belirten işletmeci, “Sponsor dayanağıyla şu an lakin ayda bir konser verebiliyoruz. Tüm bu maliyetleri müşterilerimize yansıtmak kaçınılmaz oldu lakin tüm ortaklarımda çalışanlarımda bir biraya 40 lira fiyat biçmeye açıkçası utandık. Makul artırımlarla geçiştirdik bu durumu fakat bu haliyle ayakta kalmak neredeyse imkansız” diye konuşuyor. Müzisyenlerin, müzik kümelerinin konser kaşelerinde artış yaşandığını söz eden Halil Ünsal, pandemi şartlarının müzisyenleri çok ağır halde vurduğunu, bu artırımların anlaşılabilir olduğunu belirtiyor: “Şu devirde yaptıkları artırımları tabi ki anlayabiliyorum fakat ortada eksiye giden bir matematik varken konser tertiplerine eski suratında devam edebilmemiz pek mümkün gözükmüyor.”
‘İNSANLAR BİR İÇKİYLE SAATLER GEÇİRMEYE ÇALIŞIYOR’
Canlı müzik ve konser yerlerinin son devirde yaşadığı zorlukları, Kadıköy’de bu yerlerin birçoğunun üyesi olduğu Kadıköy Esnaf Derneği (KADIDER) Lideri Tuncay Savaşlı’ya da sorduk. Savaşlı, “Pandemiden sonraki açılmayla birlikte yaklaşık iki yıllık ziyanlar kapatılacak derken hem yüksek enflasyon, hem de elektrik, doğalgaz üzere kalemlere gelen büyük artırımlar ağır bir darbe vurdu” diyor. Savaşlı, bir yandan fatura yükünün, başka yandan tüm kalemlerdeki artışların sırf esnafı sıkıntı durumda bırakmadığını, tüketimin de gözle görülür biçimde azaldığını söylüyor: “Özellikle alkollü içeceklere gelen büyük artırımlar, tüketimi çok azalttı. Bu hem vatandaşın dilediği üzere bu yerlere gidememesi, hem esnafın eser ya da hizmet satamaması, hem de devletin aldığı vergilerin büyük oranda düşmesi demek oluyor. Bu bir zincir, bilhassa bizim bölümümüz 120 civarında öteki kesimden mal ve hizmet alıyor. Yeme içme, bar, cümbüş yeri dalı çökünce bu öbür dallar de ziyan görüyor.”
Hizmet kesimindeki krizin kaçınılmaz olarak istihdamda da sorun yaratacağını hatırlatan dernek lideri, bu durumu “Esnaf kara kara düşünüyor. 7-8 çalışanın çalışması gereken bir yerde bugün artık 2-3 işçi çalışıyor. Bu da bir istihdam sorunu yaratıyor. Devlet, vergileri çabucak alabilecekken bu şartlarda esnaf vergisini de vaktinde ödeyemiyor, borçlanıyor” diyerek özetliyor.
‘BÖYLE GİDERSE BİRÇOK YER KAPANACAK’
Savaşlı, konser yahut canlı müzik yapılan yerlere gelenlerin sayısında önemli bir azalma olduğunu söz ederek, gelen müşterinin de eskisi üzere para harcayamadığını söylüyor: “İçeceklerin fiyatları yüzde 50’ye yakın oranda arttı. Beşerler bir içkiyle uzun vakitler geçirmeye, lakin bu halde toplumsallaşmaya çalışıyor. Temel masraflar ortada, beşerler kirasını, faturalarını ödedikten sonra aslında ellerinde eğlenmek, toplumsallaşmak, müzik dinlemek için harcayacağı pek bir para kalmıyor. Yani müşteri ile yer ortasında yanlışsız düzgün bir alışveriş olmuyor. Evet, muhakkak günlerde Beşiktaş, Kadıköy üzere yerler kalabalık, beşerler olağan ki dışarıya çıkma, arkadaşlarıyla buluşma muhtaçlığı duyuyor, fakat inanın bu beşerler bu yerlere gitse bile eskisinin yarısı kadar bile yiyip içmiyor.”
Özellikle elektrik faturalarına yansıyan büyük artırımın, yerler açısından ağır bir yük olduğunu belirten Tuncay Savaşlı, birçok işletmenin, içecek firmaları tarafından verilen buzdolaplarını iade ettiğini, eser çeşitlerini azalttığını, klimaları ve ısıtıcıları açmaktan çekindiğini söylüyor. Savaşlı ayrıyeten, derneklerinin bünyesindeki birçok işletmenin devredilmeye çalışıldığını, bunu yapayan esnafın ise kapatmak zorunda kaldığını ya da kapatmayı düşündüğünü söz ediyor: “Bu çok acı. 10-15 sene boyunca emek verip çalıştırdığı yeri ziyanına bir fiyatla devretmek isteyen o kadar çok arkadaşımız var ki. Umudumuz var, bu kriz de şüphesiz atlatılacaktır fakat bu günler geçene kadar nasıl ayakta kalınacağı muhakkak değil.”
