DUVAR – Medya ombudsmanı Faruk Bildirici, Ticaret Bakanlığı’na bağlı Reklam Konseyi toplumsal medya ünlüsü His Özaslan’a verdiği para cezasını hatırlatarak, birçok gazeteci ve televizyoncunun da ‘örtülü reklam’ yaptığını yazdı.
Bildirici, Reklam Heyeti’nin Özaslan’a verdiği 114 bin liralık cezadan sonra, şuranın birçok ismin yaptığı ‘örtülü reklamları’ görmezden geldiğini söz etti. Bildirici, gazetecilerin ‘örtülü reklam’ yaptığı paylaşımları “Gazetecilik unsurlarına aykırı” diyerek kıymetlendirdi.
Bildirici’nin şahsî web sitesinde yazdığı yazının bir kısmı şöyle:
“Televizyon programcısı iki ünlü isim Esra Erol ve Çağla Şikel’in Instagram hesabına baktım. İkisinin hesabında da çok sayıda örtülü reklam paylaşımları vardı. Birer örnek vereyim:
Esra Erol: … sıvı sabun ailesine ne kadar düşkün olduğumu biliyorsunuz. Lakin içlerinden biri var ki benim favorim. Favorimi hakikat iddia edenleri @… paklık hesabında çok hoş bir ödül bekliyor.
Çağla Şikel: Anneler gününde annemizi havalara uçuracak bir ikram önerisi geliyor. … saç kurutma makinesi süratli zahmetsiz ve sessiz.
Esra Erol ve Çağla Şikel’in, reklam içeren paylaşımlarında “#Reklam”, “#Reklam/Tanıtım”, “@[Reklam veren] ile işbirliği” üzere etiketler de yoktu. Ticaret Bakanlığı’nın “Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz”una karşıt davranıyorlar. Reklam yaptıklarını belirtmeleri mecburî oysa…
Bu ünlülerin örtülü reklamlarına karşı harekete geçmeyip, yalnızca bir “influencer”a (etki gücüne sahip toplumsal medya ünlüsü) “göstermelik” ceza vermesi, Ticaret Bakanlığı bünyesindeki Reklam Kurulu’nun ne derece etkisiz olduğunun da bir göstergesi. Tüketicileri tesirli biçimde koruyamayan bir heyet olarak varlığını sürdürüyor Reklam Konseyi.
ÜNLÜ GAZETECİLERİN ÖRTÜLÜ REKLAMLARI
Sosyal medyada “örtülü reklam” yapmaktan kaçınmayan ünlülerin ortasında gazeteciler de var. Birtakım gazeteciler toplumsal medya hesaplarında, influencerler ya da öbür ünlüler üzere gittikleri otellere, yemek yedikleri restoranlara ya da estetikçilere övgüler yağdırıp, “örtülü reklam” yapabiliyor. Instagramda dolaşırken rastladığım ve hesaplarında “örtülü reklam” yaptığını gördüğüm gazetecilerden birer örnek aktarayım:
Rasim Ozan Kütahyalı: Çağlar kardeşimin parfümleri kusursuz. Herkese tavsiye ederim: ) @p…
Kübra Par: Güya 70’lerden fırlamışım. Erkan giydirdi, Tayfun çekti. @e… @t..
Hasret Gürses: Yaş 52 gençler. … yaptırdım yüzünüze mikro iğnelerle delikler açıyorlar. . Böylelikle kollajen canlanıyor ve cilt kendini tedavi ediyor. 1 ay sonra tekrar gideceğim. Çok teşekkür ederim @…estetik @e..
Ebru Baki: Elbisede tepe bence @b…
Güneri Cıvaoğlu: Pzt.Akatlar’da dekoru, müziği, mutfağıyla tam bir Napoli yeri L…’da keyifli gece. Şef E.. poglini, yerin sahibi H. Gecce’nin kurucu Lideri Kenan Erçetingöz, lezzet ve seyahat pazarı Sermet Severöz ile bir anı karesi.
Nevşin Mengü: Akşama M…’nin yemeği var. Yeni R. Uzun demlemeyi tattıracaklar. Yemek maalesef online.
Hande Fırat: …kliniğinde dünyanın 45 ülkesinde yer alan …firmasına dayanaklar yaptırdım… uygulaması ile bağışıklık sistemini kuvvetlendirdim. 30 dakikada 20 bin mekik çektiren … uygulaması ile karın kaslarımı kuvvetlendirdim. Sonuçları paylaşacağım.
Deniz Zeyrek: Ben anlamam bu kıyafet işlerinden. O yüzden kendimi s…’a teslim ettim:)
Onur Baştürk: @..’nin … isimli bir web sitesi var. Ustayı oradan ayarladım. Özden Usta itinayla kemeri çizdi. Renk konusunda da yardımcı oldu. Sonuç şahane oldu. Bana da iş bitince önünde ‘değiş tonton’ diyerek poz vermesi düştü. #m….
Fatih Portakal: “Nedir bu?” diyorsunuz değil mi? İkram geldi bi arkadaştan. Aslında genelin dışında olup, rakıcı değilimdir. Alkollü ulusal içecekte sonları zorluyoruz belirli.
Ahmet Hakan: ahmet usta’nın başlattığı tarihi … köftecisi’nin hastasıyız. Hararetle tavsiye
Dilek Güngör: Hoş bir akşam, hoş dostlar ve hoş yemekler… Bodrum’a gelip L…’ya gelmeyen çok şey kaybeder #l..
Işıl Açıkkar: Bu özel programda, bu çok sevdiğim elbiseyi bana hazırlayan @g…’a ve @i…’ya çok teşekkür ederim. @g… Saç: @s…. tüm bakımlar olağan ki @s…
Fuat Uğur: Programa gelirken kesinlikle uğrayıp bir kahve içtiğim B… Restoran’da sahibi Selçuk beyefendiyle sohbet ederken… Hani şu oldies-goldies dediğimiz cinsten lakin lisan çeşitliliğiyle çok varlıklı. Yemek ve mezeleri şahane. Yolunuz düşerse uğrayın. Fakat bu bir reklam değil tavsiyedir.
Mahmut Övür: Pahalı dostum Prof.Dr. Yusuf Kalko ve Doç.Dr. Ali Koçyiğit’le birlikte… Beylikdüzü’ndeki Özel Sıhhat Merkezi’nde hem sohbet ettik hem de kalbe giden yolları denetim ettirdim. Teşekkürler Yusuf hocam.
DOSTLUK İÇİN DE OLSA ÖRTÜLÜ REKLAM
Anlaşılacağı üzere, paylaşımlardaki restoran, şirket isimlerini ve markaları bilhassa yazmadım: oraları noktalamakla yetindim. Kuşkusuz “örtülü reklam” içeren paylaşımlarında bulunan gazeteciler üstte verdiğim örneklerle sonlu değil. Ben bulabildiğim kadarını sıraladım.
Ayrıyeten paylaşımlarında “örtülü reklam” yapan bu gazetecilerin o restoranlardan, firmalardan maddi çıkar elde ettiğini ya da o eserleri bedelsiz aldığını sav etmiyorum. Ortada maddi çıkar alakası olmasa ve yalnızca dostluk gayesiyle bu paylaşımları yapmış da olsalar, sonuçta bu aksiyonları bir ticari eseri ya da markayı tanıtmaya yarıyor.
Çünkü bu gazetecilerin yüz binlerce takipçisi var. O takipçiler, “gazeteci” oldukları için onlara güveniyor, inanıyor. Onların beğendiği bir marka, bir restoran, bir klinik ya da bir eseri tüketmeye yöneliyorlar. Gazeteciler de o markaların, şirketlerin isimlerini etiketlerken bu türlü bir sonuca yal açacağının farkında. İnfluencerler yaptığında “örtülü reklam” kabul edilen paylaşımlar ile bu ünlü gazetecilerin yaptıkları ortasında nitelik açısından bir fark yok. Hatta tam aksine, hudutlu sayıda takipçileri olan influencerlara nazaran gazeteciler hem daha büyük bir takipçi kitlesine sahipler hem de gazeteci güveniliirliğinden yararlanıyorlar.
GAZETECİLİK UNSURLARINA AYKIRI
Gazetecilerin reklam yapmasının gazeteciliğin üniversal etik unsurlarına muhalif olduğunu tekraren yazmıştım. Gazeteci reklam yaptığında mesleğinin güvenilirliğini ve inanılırlığını o eser için kullanmış; mesleğinin prestijini ticarete aracı yapmış olur.
Türkiye Gazeteciler Hak ve Sorumluluk Bildirgesi’nde de “Gazeteciler ilan, reklam, tanıtıcı reklam yahut sponsorlu metinleri yazmamalı reklamlarda yüzü ya da sesiyle yer almamalı, toplumsal medyada da reklam, tanıtım, eser yerleştirme yapmamalıdır” deniliyor.
Sosyal medyadaki paylaşımlarında “örtülü reklam” yapan gazeteciler, etik unsurlara alışılmamış davranmakla kalmıyor öbür ünlüler ve İnfluencerlar üzere Ticaret Bakanlığı’nın toplumsal medyadaki reklamlara ait kılavuzuna da ters davranıyorlar. Gazetecilerin hiçbirinin bu paylaşımlarında kılavuzda öngörüldüğü üzere “#Reklam”, “#Reklam/Tanıtım”, “@[Reklam veren] ile işbirliği” etiketleri yok. Etiket konulmadan reklam yapılması insanları aldatmak manasına geliyor.
Gazeteciler, mesleğimize ziyan veren hem de insanları yanıltan bu örtülü reklam paylaşımlarından vazgeçmeli. Okurlar, izleyiciler ve takipçiler de örtülü reklamları sürdüren gazetecilere karşı uyanık olmalı, onları teşhir etmeli.
Tabii Reklam Heyeti da toplumsal medyadaki açık ve örtülü reklamları daha titiz izlemeli…
GAZETECİ MARKA ELÇİSİ OLUR MU?
Gazetecilerin toplumsal medyadaki örtülü ve aldatıcı reklam paylaşımlarını tararken Facebook’ta Hürriyet gazetesi foto muhabiri Süleyman Arat’ın bir paylaşımına rastladım. Arat, gazeteciliğe başladığı günden itibaren kullandığı fotoğraf makinesi markasını övüyordu. Bu marka ile kurduğu bağlantıyı şu cümlelerle anlatıyordu:
“Türkiye’de futbol kulüplerine reklam vermek için büsbütün kendi seçimleriyle Fenerbahçe’yi tercih edince bir N… kullanıcısı olarak, kulüple görüşmelerini benim kurduğum köprü üzerinden başlatmışlardı. Daha sonraki yıllarda N…’un marka elçisi oldum, stantlarına ve öbür aktifliklerine katıldım, öykülerimde N… daima baş objem oldu.
Arat’ın bu markayla bu türlü bir münasebet kurması, bu markanın izlediği futbol kulüpleriyle münasebetlerine yardımcı olması yanlış. Hem markanın reklamına katkıda bulunuyor hem de ticari bir alışverişte aracılık ediyor.
Gazetecinin bir markanın “marka elçisi” olması mesleğinin tabiatına karşıt lakin Süleyman Arat, bu ilgisini markanın etkinliklerinde övünerek anlatıyor, paylaşıyor! Sanırım gazeteciler ve şirketler ortasında bu çeşit ilgilerin yaygınlaşmasından dolayı bir yanılsama içinde. Yanlışı çok kişinin yapıyor olması onu hakikat haline getirmez.”
