Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Afrika ziyareti dönüşünde uçakta gazetecilerin sorularını yanıtladı. 20 Şubat Pazar günü Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ne giden Erdoğan, Ukrayna’da yaşanan gelişmeler nedeniyle yapılacak NATO Başkanlar Tepesi görüntü konferansları için Gine Bissau ziyaretini erteledi.
ERDOĞAN: TEMENNİMİZ RUSYA VE UKRAYNA’NIN MÜZAKARE MASASINA OTURMASI
Afrika ziyaretindeki ikili ve heyetlerarası görüşmelerin ayrıntılarını açıklayan Erdoğan, Almanya Cumhurbaşkanı Sayın Steinmeier ile görüşmesinde de Ukrayna konusunda gelinen son durumu konuştuklarını belirtti. Erdoğan “Sayın Steinmeier ile bundan sonraki sürece dair iş birliği ve eşgüdüm içinde hareket etme kararı aldık” dedi.
Ukrayna Devlet Lideri Zelenski ile yaptığı görüşmeyi de anlatan Erdoğan şöyle konuştu:
“Zelenski Ülkemizin Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne verdiği kıymeti, telefonla görüştüğüm Sayın Zelenski’ye de tabir ettim. Minsk mutabakatlarını açıkça ihlal eden hiçbir teşebbüsü kabul etmediğimizin, etmeyeceğimizin de altını çizdim. Krizin daha fazla büyümeden diplomasi ve diyalog yoluyla çözülmesi için üzerimize düşeni yapmaya hazır olduğumuzu söyledim. Karadeniz’in güvenlik ve istikrarını tehdit eden mevcut durumu önümüzdeki günlerde NATO müttefiklerimizle de istişare edeceğiz, ki bugün NATO Başkanlar Zirvesi’ni görüntü konferansla gerçekleştireceğiz. Temennimiz, Karadeniz’den komşumuz Rusya ve Ukrayna’nın bir an evvel müzakere masasına dönmeleridir.”
‘HERKES LAF YAPIYOR’
Cumhurbaşkanı Türkiye’nin Ukrayna konusunda tavrının ne olacağı ile ilgili de şunları söyledi: “Olayı devlet yahut kurumsal bazda ele alacak olursak, burada da şu anda ortada yalnızca NATO kalıyor. NATO bu görüntü konferans doruğuyla bir arada artık halini belirlemelidir, ne yapacaksa yapmalıdır. Malum, şu ana kadar Ukrayna’ya önemli manada bir asker gönderme üzere durumla karşı karşıya şimdi kalmadık. Herkes yalnızca laf yapıyor, iş yapan yok. Bu türlü bir durum kelam konusu. Hasebiyle Rusya artık hudutta önemli denilebilecek sayıda asker yığınağı yapmış vaziyette. Natürel bu tablo karşısında sonucun ne olabileceğini kestirmek için herhalde kâhin olmaya gerek yok. Bu bakımdan yapacağımız bu görüntü konferansta NATO müttefiki üye ülkelerin başkanları bakalım neler söyleyecek. Biz de natürel söyleyeceğimizi onların da söyleyeceklerine nazaran belirleyecek, halimizi ortaya koyacağız.”
Erdoğan’a yöneltilen sorular ve cevapları şöyle:
NATO Doruğu nedeniyle seyahatinizin üçüncü ayağını ertelediniz. Bu NATO Zirvesi’nden beklentileriniz nelerdir?
Şu anda olağan Rusya ile önderler çerçevesinde şimdi önemli bir görüşme performansı sergileyen çıkmadı. İşte biliyorsunuz Macron Moskova’ya geldi, tablo ortada. Gerisinden Scholz geldi, o tablo da ortada. Biden ile ilgili ‘görüştü, görüşüyor’ vesaire dediler, rastgele bir şey çıkmadı. Olayı devlet yahut kurumsal bazda ele alacak olursak, burada da şu anda ortada yalnızca NATO kalıyor. NATO bu görüntü konferans doruğuyla birlikte artık halini belirlemelidir, ne yapacaksa yapmalıdır. Malum, şu ana kadar Ukrayna’ya önemli manada bir asker gönderme üzere durumla karşı karşıya şimdi kalmadık. Herkes yalnızca laf yapıyor, iş yapan yok. Bu türlü bir durum kelam konusu. Hasebiyle Rusya artık hudutta önemli denilebilecek sayıda asker yığınağı yapmış vaziyette. Doğal bu tablo karşısında sonucun ne olabileceğini kestirmek için herhalde kâhin olmaya gerek yok. Bu bakımdan yapacağımız bu görüntü konferansta NATO müttefiki üye ülkelerin başkanları bakalım neler söyleyecek. Biz de alışılmış söyleyeceğimizi onların da söyleyeceklerine nazaran belirleyecek, tutumumuzu ortaya koyacağız.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin “Ülkelere Sovyetlerden ayrılma hakkını vermek, temeline döşenen bir mayındı” tabirlerini kullanmıştı. Türk Devletleri Teşkilatı’nın kurulduğu bir periyotta Sayın Putin’in bu açıklamaları Türk devletlerini gaye gösteriyor diyebilir miyiz?
Ben burada Türk devletlerinin kastedildiğine dair bir tabir görmüyorum. Olağan, Türk Cumhuriyetleri de SSCB’yi oluşturan Cumhuriyetler ortasındaydı. Bu tarihi bir gerçek. SSCB dağıldığında başka Cumhuriyetler üzere onlar da bağımsızlıklarını ilan ettiler. Buradan 15 bağımsız devlet doğdu. Bu da tarihi bir gerçek ve hukuken de teyit edilmiş bir durum. Rusya keza bir Sovyet Cumhuriyeti olarak değil, Rusya Federasyonu olarak yoluna devam etti. Münasebetiyle, burada Türk Cumhuriyetlerinin yahut öbür ülkelerin kastedildiğini düşünmek istemiyoruz. Teşkilatımız, Türk Devletleri ortasında başta ekonomik, ticari, kültürel ve beşerî bahislerde iş birliğini ve dayanışmayı artırmayı hedefliyor. Bu hiçbir ülkeye yahut teşkilata karşı bir gayret değil. Bunu Sayın Putin de biliyor. Sayın Putin bu sözleri Ukrayna’nın doğusunda ayrılıkçıların kelamda idarelerini tanıyan kararını açıkladığı konuşmasında söylemişti. Olağan bizim Türkiye olarak Kırım’daki halimiz ne olduysa, buralarda da tutumumuz birebir oldu. Gerçekten yaptığımız açıklamayla da Ukrayna’nın toprak bütünlüğü noktasında halimizi ortaya koyduk ve Rusya’nın bu takındığı hali reddettiğimizi bildirdik.
Ukrayna Devlet Lideri Zelenski ile bir görüşmeniz olmuştu esasen Ukrayna’da. Zelenski de Türkiye’nin arabuluculuğuna hevesliydi, açıkça söylemişti “Türkiye’yi arabulucu olarak istiyoruz” diye. Sizin bunun yanında Putin ile de güçlü bir temasınız var, ikili alakanız çok güçlü. Bu süreçte Putin ile münasebetlerde bir aksama olur mu? Bir de kamuoyunun merak ettiği bir durum var, o da Rusya ve Ukrayna ortasındaki olayda kısa ve orta vadede Türkiye rastgele bir ziyana uğrar mı?
Bu söylediğiniz katiyetle hesap işi. Elbette bu görüşmeler yapılmalı. Bunların getirisi götürüsü nedir, ne değildir bakılmalı. Bunların kararını bu türlü heyecanla vermek yanlış olur. Biz burada çok hassas davranmalıyız, çok dikkatli adım atmalıyız. Zira önüne gelen garip garip şeyler söylüyor. Bakıyorsun, kimisi doğalgazın bedelini çok önemli sayılara çıkarıyor, kimisi doğalgaz vanalarını kapamaktan bahsediyor. Biz burada devlet yönetiyoruz, hassasiyetimizi muhafazamız gerekiyor. Bu hassasiyet içerisinde de adımlarımızı atmamız gerekiyor. Alışılmış bütün ilgili arkadaşlarımızla istişarelerimizi en geniş manada yapacağız ve bu istişarelerden sonra da neler yapmamız gerekir, ne üzere adımları atmamız gerekirse onu yaparız. Hepsinden öte de bu işin zamanlaması çok değerli. Biz de bu zamanlamaya dikkat ederek adımlarımızı atacağız. Sayın Putin ile görüşme için arkadaşlar şu anda irtibatları kuruyorlar. Kendisiyle de telefon diplomasisini bu ortada sürdüreceğiz. Temenni ederim ki inşallah güzel sonuçlar alırız.
Türkiye’nin Rusya’ya yönelik askeri, ekonomik yahut siyasi bir yaptırımı olabilir mi? Hem Ukrayna ile uygun bağlarımız var hem de Rusya ile birçok alanda birlikte hareket ettiğimiz noktalar var, ayrıştığımız noktalar da var. Bu iki ülke ortasındaki net halimiz kimden yana olacak yahut nasıl bir süreç düşünüyorsunuz?
İkisinden de vazgeçmemiz mümkün değil. Rusya ile gerek siyasi gerek askeri gerek ekonomik bağlantılarımız var. Ukrayna ile de birebir biçimde siyasi, askeri, ekonomik bağlarımız var. ‘Ukrayna’dan vazgeç’ deseniz vazgeçemeyiz, zira ülkemizin buradaki çıkarları çok ileri derecede. ‘Rusya’dan vazgeç’ deseniz ondan da vazgeçemeyiz, zira onunla da şu anda sahiden ileri derecede birlikteliklerimiz var. Bizim kederimiz o denli bir adım atalım ki hiçbirinden vazgeçmeden bu işi inşallah çözelim. Bunun için de grubumuzla, heyetimizle görüşmelerimizi yapacağız. Onun için NATO Önderler Zirvesi’ni çok önemsiyorum. Burada bütün önderlerin ne düşündüklerini göreceğiz. Ondan sonra da biz kendi içimizde arkadaşlarımızla çalışmamızı yapacağız.
Gelişmelerden sonra Putin ile görüşmeyi NATO Zirvesi’nden evvel mi yapmayı planlıyorsunuz?
NATO Başkanlar Doruğu bizim için bu noktada isabetli olur. O görüşmeyi de ondan sonra yapmak çok daha iyi olur.
Almanya Cumhurbaşkanı ile bir görüşmeniz oldu. İkili bağlantılar, Ukrayna-Rusya tansiyonu dediniz. Biraz daha bilgi verebilir misiniz bu görüşmeyle ilgili? Neler konuşuldu?
Almanya-Türkiye ikili bağlantıları noktasında Sayın Steinmeier ile birkaç ay evvel bir telefon görüşmemiz olmuştu lakin doğrusu uzun vakittir -yani 3 yıldır diyebilirim- yüz yüze görüşme yapamamıştık. Bu telefon görüşmesinden sonra bu ziyaret bir vesile oldu. Burada yaptığımız görüşmede Türkiye-Almanya münasebetlerinde savunma sanayinden ekonomik bağlarımıza varıncaya kadar birçok mevzuyu ele aldık. Mülteciler problemini de yeniden Sayın Steinmeier ile görüşme fırsatımız oldu. Malum, mülteciler konusunda Almanya Avrupa’da başı çeken ülkelerden bir tanesi. Bunun yanında doğal yüklü olarak Rusya-Ukrayna konusu gündemimize geldi. Bundan sonraki süreçte de daha sık bir ortaya gelme konusunda birbirimize bir kelamımız oldu. İnşallah Almanya-Türkiye bağlantılarında çok daha farklı bir sürecin içerisine gireriz.
Tabii Sayın Steinmeier ile görüşmede bilhassa İsrail Cumhurbaşkanı Sayın Herzog’un Türkiye ziyaretini de konuştuk. Sayın Herzog’un Türkiye ziyaretiyle Türkiye-İsrail ortasında yeni bir periyot başlayacak. Sayın Steinmeier de bundan memnuniyet duyduğunu ve bunun isabetli bir adım olduğunu söz etti. Körfez’deki gelişmeleri ve bilhassa Birleşik Arap Emirlikleri’ne yaptığımız ziyareti de kendisiyle paylaştık. Bunun da Körfez’e yeni bir heyecan getirebileceğini konuştuk.
Ukrayna hepimizin Afrika ziyaretiniz boyunca yakından takip ettiği bir başlık oldu lakin onun dışında bölgede kıymetli öteki gelişmeler de var merak ettiğimiz. Bilhassa Ermenistan ile son periyotta yine başlayan görüşmeler süreci. Bu hususta görüşmelerden beklentileriniz nelerdir? Bunu öğrenmek isteriz. Bir de en kıymetlisi aslında Azerbaycan bu denklemin neresinde durmakta?
Sayın Steinmeier ile yaptığımız görüşmede de bu mevzu gündemimize geldi. Biliyorsunuz, ben zati Ermenistan’ın atacağı olumlu adımlara birebir biçimde karşılık vereceğimizi söylemiştim. Barış, istikrar ve refaha gereksinimi var bu bölgenin. Bu anlayışla ülkemiz ile Ermenistan ortasında da bir olağanlaşma süreci başlatmak için samimi bir gayret içine girdik. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham kardeşim de bunu yararlı buluyor. Ermenistan’ın da bizimle olağanlaşma tarafında sergilediği iradeden mutluyuz. Bu süreci yürütmek için karşılıklı olarak Özel Temsilciler atadık ve 14 Ocak’ta Moskova’da birinci görüşmeyi yaptılar. 24 Şubat’ta da bu sefer Viyana’da bir ortaya gelecekler. Ermenistan’ın hudutların açılması ve diplomatik bağların kurulması üzere kimi somut beklentilerinin olduğunu da biliyoruz. Ermenistan şayet şu anda Özel Temsilcilerle başlayan süreci devam ettirmekte kararlı olursa bizim için kapıların kapalı kalması diye bir şey kelam konusu olmaz. Beşerî münasebetlerin güçlenmesi için aramızdaki direkt uçuşların yine başlaması kararını da aldık. Tarifesiz uçuşlar İstanbul-Erivan ortasında bu ay başında açıldı. Ermenistan’dan da olumlu yaklaşımın devamını bekliyoruz. 6’lı Platform oluşturmak suretiyle de Türkiye-Ermenistan ortasındaki bu kasvetleri aşalım demiştik. Biz bu platformu açmaktan yanayız. Alışılmış tüm bunlar bir boşlukta olmuyor. Bu manada Azerbaycan-Ermenistan alakaları ile Türkiye-Ermenistan olağanlaşma süreci birbirini destekleyerek ilerleyebilir. Keza, bölgesel iş birliği fikrimiz de bu ikili süreçleri destekleyecek ve bu ikili süreçlerden beslenecek. Herkesin bu tarihi fırsatı uygun kullanmak için yapan davranması lazım. Biz tüm bu süreçleri, bugüne kadar olduğu üzere bundan sonra da Azerbaycan ile yakın eşgüdüm içinde yürütmeye devam edeceğiz.
Sayın İmamoğlu, Cem Özdemir ile bir görüşme yaptı ve fotoğrafları medyaya yansıdı. Cem Özdemir de biliyorsunuz kelamda Ermeni soykırımı yasasının mimarlarından birisi. Bugün de Sayın Devlet Bahçeli çok büyük bir reaksiyon gösterdi. Bu mevzuda yorumunuz ne olur?
Tabii ben Cumhur İttifakı’nın güçlü bir ortağı olan Devlet Bey’in bu tutumu sebebiyle Allah kendilerinden razı olsun derim. Cumhur İttifakı için inşallah 2023 çok daha güçlü neticelenecektir.
Kemal Kılıçdaroğlu’nun “S-400’lerin niçin alındığını bilmiyorum, kime karşı kullanacağımız da açıklanmadı” formunda tabirleri oldu. S-400’lerin iade edileceği iması da vardı Kılıçdaroğlu’nun açıklamasında. Bununla ilgili bir değerlendirmeniz ne olur?
Belirsizlik ve tehditlerin hiç azalmadığı bir bölgede Uzun Menzilli Bölge Hava ve Füze Savunma Sistemi muhtaçlığı kapsamında tedarik edilen S-400’ler hakkında polemik yaratılmaya çalışıldığını görüyoruz. Öncelikle akıldan çıkarılmaması, uygun idrak edilmesi gereken en değerli konu şu; savunma ve güvenlik konusu günlük siyasetin dışında tutulması gereken, 84 milyonun tamamını yani ülkemizin bekasını ilgilendiren bir mevzudur. Bilhassa bugün yaşadığımız Rusya-Ukrayna krizi bu silahların gerekliliğini tekrar ortaya koyuyor. “S-400 neden alınmış!” O kadar açıklandı; sebepleriyle, sonuçlarıyla, süreciyle kamuoyu bilgilendirildi. Buna karşın, bu türlü tabirler kullanmak, bölgemizde olup bitenlerden, dünyadan bihaber olmanın bir sonucu. Yaşadığımız coğrafya prestijiyle taktik balistik füzeler, seyir füzeleri, uçak, helikopter, İHA’ları önleyebilecek kabiliyette sistem gereksinimleri bir mecburilik. S-400’ün bir savunma silah sistemi olduğu ve bu silah sisteminin tedarikinin bir tercih değil, mecburilik olarak ortaya çıktığı devamlı olarak her düzeyde vurgulandı. Ulusal Savunma Bakanımız da açık ve şeffaf bir biçimde herkese söyledi; ‘Herhangi bir akın, tehdit olmazsa kimseye ziyanı olmayan bir sistem bu. Önceliğimiz ülkemizin, 84 milyonun güvenliği. Müttefiklerimizin vermediğini Rusya’dan temin ettiğimiz bir sistem.’
Tedarik sürecini kıymetlendirmemiz gerekirse; ülkemiz Uzun Menzilli Bölge Hava ve Füze Savunma Sistemi muhtaçlığını karşılamak üzere yapılan birçok teşebbüse karşın NATO üyesi ülkelerden bu sistemleri tedarik edemedi. Tedarik sürecinde ‘Biz pazar değil ortağız’ anlayışıyla sistemi yalnızca satın alma değil yatırım, teknoloji transferi, ortak geliştirme üzerinde duruldu ve maliyet, teslim müddeti dâhil tüm faktörler göz önüne alındı. Bu sistem, NATO Komuta Denetim sistemleri ve NATO’ya entegre ulusal sistemlere entegre edilmeksizin, müstakil olarak sırf Türk işçi tarafından kullanılacak. Sistemde Rus işçi misyon almayacak. ‘Nerede kullanılacak?’ sorusunun yanıtı pek net; kim füzeyle ülkemize saldırırsa orda kullanılacak. Bir de ‘S-400’ler hangarda bekliyor’ deniyor. S-400’ler nerde beklemesi gerekiyorsa orda bekliyor. Olağan saklı hususlar bunlar. Gereksinim duyulması halinde, bu sistemin kullanılmasına yönelik tüm hazırlıkların yapıldığı ve sürecin olması gerektiği halde ilerlediğini biliyoruz. Bu konuda da gereken açıklamalar yapıldı. Sonuç olarak; ülkemizin bekasını ilgilendiren konularda herkesi daha dikkatli olmaya, tarafsız olmaya ve ulusal menfaatler kapsamında mevzuyu ele almaya davet ediyorum.
Son olarak ABD ile bir müddettir F-35 ve F-16 müzakerelerini sürdürüyoruz. Bu mevzuda son durum nedir?
O süreç devam ediyor. Gerek Ulusal Savunma Bakanım gerek başka misyonlu olan askerî erkan, üst kademe yöneticiler Amerikalı muhataplarıyla görüşmeleri devam ettiriyorlar. Şu ana kadar görüşmeler olumlu istikamette yürüyor. İnşallah bittiği anda da aslında gereği yapılacaktır. Burada çerçevemiz şu; ‘Ya bize bu uçaklarımızı verin ya da elimizdeki F-16’ların bakım tamirlerini yapmak, bunun dışında F-16’ların bir üst segmentini vermek suretiyle hesaplaşmaları yapıp yolumuza devam edelim.’
ERDOĞAN’DAN AFRİKA ZİYARETİ DEĞERLENDİRMESİ
Erdoğan 3 gün süren Afrika ziyaretini de şu sözlerle aktardı:
“Son iki günde bir taraftan Ukrayna eksenli hadiseleri yakından takip ederken, öteki taraftan da Türkiye-Senegal alakalarını perçinleyecek değerli temaslarda bulunduk. Aziz kardeşim Cumhurbaşkanı Macky Sall’in de bize eşlik ettiği Türkiye-Senegal İş Forumu son derece verimli geçti. Akabinde gerçekleştirdiğimiz ikili ve heyetler ortası görüşmelerde gündemimizdeki tüm hususları değerlendirdik. 2021 yılında 540 milyon dolara ulaşan dış ticaret hacmimizi 1 milyar dolara çıkarma irademizi teyit ettik. Senegal ile güvenlik, denizcilik, gençlik, protokol, medya ve bağlantı alanlarında iş birliğine yönelik toplam 5 yeni muahede imzaladık. Ticaretin yanı sıra eğitimden turizme, savunmadan kültüre kadar her alanda iş birliğimizi güçlendirmekte kararlıyız.
Cumhurbaşkanı Macky Sall, Türk şirketlerin dürüstlüklerinden, çalışkanlıklarından sitayişle bahsetti. Bugün açılışını yaptığımız Dakar Büyükelçiliği binalarımız ile Senegal Stadyumu iş adamlarımızın başarılı projelerinden yalnızca birkaçıdır. Kıtada 1962 yılında faaliyete geçen birinci diplomatik misyonlarımızdan olan Dakar Büyükelçiliğimizi böylelikle pozisyonuyla, mimarisiyle, müştemilatıyla devletimize layık bir hizmet binasına kavuşturmuş olduk. 50 bin kişilik Senegal Stadyumu ise Türk müteahhitleri ismine iftihar edeceğimiz, örnek göstereceğimiz bir eser oldu. Senegal’in Afrika Uluslar Kupası’nı kazanmasının çabucak akabinde bu stadyumun açılması bu merasime farklı bir atmosfer kattı. Ayrıyeten stadyum açılışı vesilesiyle Senegal’de bulunan öteki devlet liderleriyle da bir ortaya geldik. Gambiya Devlet Lideri Adama Barrow, Liberya Cumhurbaşkanı ve Chelsea’nin eski meşhur futbolcularından George Weah, Ruanda Cumhurbaşkanı Paul Kagame, Gine Bissau Cumhurbaşkanı Umaro Sissoco Embalo bu kapsamda bir ortaya geldiğimiz konuklardı.
Gine Bissau Cumhurbaşkanı Sayın Embalo ile yaptığımız ikili görüşmede, halk iradesine ve kendisine olan takviyemizi vurguladık. Türkiye olarak Gine Bissau’nun demokrasi ve kalkınma gayretinde sürekli yanlarında olacağımızı da teyit ettik.
Bu fikirlerle Afrika çeşidimizin hayırlara vesile olmasını diliyor, samimi misafirperverlikleri için Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Senegal Cumhurbaşkanlarına tekrar teşekkür ediyorum.” (HABER MERKEZİ)