DİSK Yönetim Kurulu Üyesi Seyit Aslan: Her yer 1 Mayıs meydanı olacak

İşçilerin meseleleri yeni değil, daima vardı. Ancak bu problemler, son iki yılda emekçi sınıfı açısından çok ağırlaştı. İşçiler için bilhassa 2020, 2021 ve 2022’de pandeminin yarattığı çok büyük tahribat var. Üstüne ekonomik kriz ve artık bir de savaşın faturası var. DİSK olarak kendi hazırlıklarımızı sürdürüyoruz. Bu kapsamda işyerlerinde toplantılar yapılacak, temsilciler şuraları gerçekleşecek. Son hafta ise işyerlerinde etkinlikler yapılacak; emek haftası boyutuna taşınacak. Ülkenin en büyük kentinden en ücra köşesine kadar personellerle, işçilerle, halkla, bayanlarla, gençlerle nerede bir ortaya gelebiliyorsak orada 1 Mayıs’ı kutlayalım; olabildiğince güçlü ve tesirli geçmesi için gayret gösterelim diye ortak bir görüşümüz var.

DİSK İdare Heyeti Üyesi ve Disk Gıda-İş Sendikası Genel Lideri Seyit Aslan.

Tarihi ehemmiyeti nedeniyle 1 Mayıs hareketleri Taksim’de düzenlenmek isteniyor lakin son yıllarda üst üste gelenler yasaklar bu durumu engelliyor. 1 Mayıs, bu sene Taksim’de kutlanabilecek mi?

İktidar, bazen kendi yandaşlarına müsaade veriyor. Lakin Taksim genel olarak emekçilere, demokrasi güçlerine, bayanlara, gençlere kapalı bir alan. Biliyorsunuz Taksim, DİSK’in tarihî olarak 76’dan beri 1 Mayısları kutladığı yer. Bu kutlamalar yakın devirde de yapıldı, çok da tesirli oldu. Lakin sonra Taksim yasağı geldi. İstanbul’da kimi periyotlar, 1 Mayıs kutlanamadı bu yasaktan ötürü. Taksim başvurusu olacak, valilik ile görüşme yapacağız. Lakin Taksim başvurusu İstanbul’daki kutlamanın önüne geçecek bir müracaat değil. Teşebbüslerimizin sonucunda şayet Taksim açılırsa biz esasen 1 Mayıs’ı orada en görkemli biçimde kutlarız. Lakin açılmadığı şartlarda da bütün demokrasi güçleri ile alternatif olarak öteki alanlar olabilir, öteki yerler planlanabilir. Yani, İstanbul üzere personellerin milyonlarcasının yaşadığı bir metropol kentte 1 Mayıs’ın her şartta en görkemli biçimde kutlanması için hazırlıklarımız olacak.

Hak-İş ve Türk-İş üzere konfederasyonlarla görüştünüz mü? Ortak bir kutlama programı yapılacak mı?

KESK, TTB, TMMOB, TBB, Türk Eczacılar Birliği, Diş Tabipleri Odası ve Mali Müşavirler Odası dahil olmak üzere görüşmeler yaparak kararlar aldık. Onları da bu sürece katmak için uğraşımız var. Türk-İş ve Hak-İş’in de bu sürecin içinde olmasını istiyoruz. Türk-İş ve Hak-İş’in uzun müddettir ortak etkinlikler yapma ve birlikte çaba etme konusunda geri duran bir tavırları var. Biz bu durumun değişmesini istiyoruz, personellerin ve işçilerin talepleri ortak. Memur-Sen ve Kamu-Sen’in de ortak programlara katılmasını istiyoruz. Zira bugün hem personel sınıfının hem de kamu işçilerinin çok büyük sıkıntıları var. Problemler ortak, talepler de ortak. O yüzden emekçi sınıfının birlik, gayret ve dayanışma günü olan 1 Mayıs’ta, Türk-İş ve Hak-İş ve başka konfederasyonların bizim davetlerimize cevap vermesini isteriz. Bu sürece onların da katılmalarını istiyoruz ve bu mevzuda eforlarımız olacak. Sonuna kadar da bunun için çaba göstereceğiz.

2021’in sonunda başlayan kitlesel personel hareketleri, yılın birinci üç ayına damga vurdu. Ülkenin dört bir yanında farklı kesimlerde binlerce personel insanca ömür fiyatı ve toplumsal haklar için gayret etti. Sizce peş peşe gelen grevlerin ve aksiyonların nedenleri nelerdir?

Türkiye’de yükselen neoliberal siyasetler, sermayedarların sınırsız sömürüsü, iktidarların her alandaki baskıları ve çalışanların haklarına dönük hücumları sonucunda kesinlikle bir karşı çıkışın olmasını bekliyorduk. Pandemi ve krizin yükü üst üste gelince bu kaçınılmaz oldu. 2021’in sonlarında ve 2022’nin başlarında 200’e yakın iş yerinde yaşanan grev ve hareketlerin temel nedeni, işyerlerindeki fiyat düşüklüğüne ve ağır çalışma şartlarına itirazdır. Bunlar, ekonomik olarak kıymetli kazanımlarla da bitti. İşyerlerinde aylık fiyatlarda 2-3 bin TL seviyesinde artış oldu. Çalışma saati birçok yerde 12’den 8’e düşürüldü, çıkan yemeğin kalitesi arttı. Kazanımlar harekete çıkan çalışanlarla sonlu kalmadı, tüm emekçilere yansıdı.

Bu yansıma nasıl gerçekleşti?

Trakya’da, Bursa’da, İzmir’de, Kütahya’da Türkiye’nin dört bir yanında çalışanlar kendi ortalarında, ‘Biz neden iş bırakıp hakkımızı aramıyoruz’ tartışmaları yaptı. Bu tartışmalardan ötürü birçok fabrikada, işletmede ve organize sanayi bölgesinde patronların direkt fiyat artırdıklarını biliyoruz. Mesela bu, besin bölümünde çok az rastlanır bir şeydir. Bilhassa yılbaşından sonra birtakım işletmelerde yüzde 70’e varan fiyat artışları oldu. Bunlar personellerin direnişe çıkma ihtimaline karşı yapılan fiyat artışları.

DİSK Genel Lideri İstek Çerkezoğlu ve İdare Şurası Üyesi Seyit Aslan.

Sendikaların bu grevlerdeki rolü ne oldu?

Burada bilhassa altını çizmek istediğim bir şey var. Emek örgütleri ve sendikalar olarak bu direnişlerin daha da ilerlemesi konusunda üzerimize düşen vazifesi gereğince yaptık mı dersek buna “Hayır” diyebilirim. Bu mevzuda daha ileriden tavırlar alabilirdik. Bu işyerlerinin çabucak hemen yüzde 98’i sendikasız olarak çıktılar bu grevlere. Sendikalaşmayı teşvik etmek, onların kendi çatısı altında birleşmelerini sağlamak için daha ileri teşebbüslere muhtaçlık var. O açıdan bu mevzudaki zayıflıkları gidermemiz gerektiğini düşünüyorum. Zira ortaya çıkan grev ve direnişlerin bileşik bir hareket olamamasının yarattığı problemler var. Mesela bir fabrikanın grevi ve direnişi kendi başına başlıyor ve kendi başına bitiyor. İstanbul’da çeşitli alanlarda kurye aksiyonları yapıldı. Bu grev ve aksiyonların birleştiği şartlarda daha büyük kazanımlar elde edilebilirdi. Türkiye’deki sendikal hareketlerin, emek örgütlerinin bunları tartışması gerekiyor.

İşçi aksiyonları, siyasi ve ekonomik gidişata itirazların görünürlüğünü artırdı. Sizce, çalışanlar ortasında iktidara dayanak azalıyor mu?

Bu baktığınız bölgeye nazaran biraz değişiyor. Lakin görünen şu ki iktidara takviye hakikaten azalıyor. Bunu Karadeniz’de de görebilirsiniz, Trakya’da da. Pekala bu itiraza ne oluyor? Bir yerlere gidiyor mu, bir yerde örgütlü güce dönüşüyor mu? Emekçiler açısından baktığımızda artlarından gidecekleri somut bir odak şimdi yok.

Sizce grevlerdeki reaksiyonun tamamı patronlara mi yönelikti yoksa iktidara yönelik bir reaksiyon de var mıydı?

Son yapılan grev ve direnişlerde ortaya çıkan daha çok işyeri merkezi tepkilerdi. Yani daha çok patrona reaksiyon var. Lakin personeller bu gayret içerisinde yaşadıkları sıkıntıların kaynağının iktidarla ilgili olduğunu da görüyorlar. Lakin bunun şimdi bir açıktan bir reaksiyona dönüşmediğini söylemek lazım.

İşçi hareketleri önümüzdeki periyotta devam eder mi?

Benim öngörüm şu: Mayıs sonunda yeni aksiyonlar gündeme gelebilir. Türkiye’de geçmişte toplu kontrat yapan işyerlerinde de meselelerin sorunların büyüdüğünü görmek mümkün. Bu artırımlarla, hayat pahalılığıyla baş edemeyen emekçilerin direnişte olacağını öngörüyorum. Zira beşerler çok güç durumda. Alınan fiyat zati tuzla buz oldu, eridi. Minimum fiyat açlık sonunun altına düştü. Beşerler, artık boğazlarından kesiyor.

Ramazan ayı münasebetiyle besin dalı daha çok gündemde. Haber bültenlerinde sık sık pide fiyat haberi görüyoruz. Lakin hamuru pide haline getirenlerin çalıştığı hangi şartlarda çalıştığını çoklukla duyamıyoruz. Bu bölümde çalışan personellerin temel meseleleri neler?

Kayıtlı çalışan personel sayısının 700 bine yakın olduğu besin kesimi, Türkiye’de kayıt dışı çalışmanın en yaygın olduğu kesim. Bilhassa küçük işletmeler, pastaneler, fırınlar, tatlı atölyeleri ve merdiven altı üretim yapan yerlerde bu oran çok yüksek. Bu söylediğim bir araştırmaya dayanmıyor lakin alandaki müşahedem, İstanbul’daki fırın ve pastanelerde kayıt dışı çalışan emekçi oranının yaklaşık yüzde 70 olduğu istikametinde. Bilhassa son devirlerde göçmen ve mülteci emekçiler buralarda kayıtsız ve ağır şartlarda çalıştırılıyor. Yalnızca çalışmak değil barınmak zorunda kalıyorlar. Tıpkı iş yerinde hem çalışmak hem barınmak çok ağır bir sorun. Besin dalı öteki bölümlere nazaran fiyatların de düşük olduğu bir işkolu. Nitelikli eleman zaruriliği olmadığı için daha çok fabrikalarda otomasyon ve çalışma olduğu için öbür bölümlerle kıyasladığımızda fiyatların düşük olduğu bir dal. Sendikalaşma oranı da zayıf. Toplam sendikalı personel sayısı yüzde 5’i geçmiyor kesimin içerisinde.

Peki besin dalının yatırımcılar ve patronlar açısından nasıl bir yapısı var?

Avrupa ülkelerinden inhisarlar, son yıllarda Türkiye’ye önemli yatırımlar yapmaya başladı. Milletlerarası sermaye, buradaki kimi işletmelere ortak olarak kimi işletmelerden de çok büyük paylar satın alarak işin içerisine giriyorlar. Türkiye’deki birçok holding de bir hususta adım atmış durumda. Elektriğin, otomotivin, turizmin yanında besin dalına de yatırımlar yapmaya başladılar. Hem soğuk besin zinciri, hem de organik tarımla ilgili çeşitli zincirler olmak üzere yatırımları görüyoruz. Büyük sermayelerine el attığı ve belirleyici olmaya başladıkları bir periyoda gerçek gidiyoruz.

Yakınlarda bir Tarım Platformu kurdunuz. Platform hangi bahisler etrafında bir ortaya geldi ve neler yapacak?

Türkiye’de nitekim küçük üreticiler artık üretemez bir noktaya geldiler. Mesela ben bugün Rize’ye geldim. Görüştüğüm beşerler, şunu çok açık söylüyor, “Çay fidanlıklarına gübre atmak artık o kadar kolay değil.” Geçen yıl gübrenin tonu 2 bin 200 liraydı artık 10 bin 250 TL’ye çıkmış durumda. Ortada çok büyük bir fark var. Bu, tüm üretici köylülerin sorunu haline geldi. Domates üreten de bu türlü, biber üreten de… Gübre ve mazota çok yüksek oranda gelen artırımlardan ötürü üreten üretemez hale geliyor. Pekala iktidar ne yapıyor? İktidar, küçük üreticiyi desteklemek yerine hâlâ büyük monopolleri destekliyor. Ülker’in vergisi affoluyor mesela. Türkiye’de yatırım yapan memleketler arası tekellere çok büyük kolaylıklar sağlanıyor lakin küçük üreticiye gelince bunların hiçbirisi yapılmıyor. Bu açıdan da Türkiye’de bir tarım ve besin güvenliği platformuna gereksinim vardı. Önümüzdeki periyotta üreticinin sesini duyuracağımız çalışmalar yapacağız.

Seyit Aslan: İktidar, küçük üreticiyi desteklemek yerine
hâlâ büyük monopolleri destekliyor.

Siz Rize’deyken yaptığımız söyleşimizi yeniden Rize’yle bitirelim. ÇAYKUR emekçileri, 1 Mayıs’a hangi taleplerle gidiyor?

ÇAYKUR, kamu kontratları dahilinde olan bir iş yeri ve 10 bine 800 yakın emekçi çalışıyor burada. Emekçilerin 9 bin kadarı, mevsimlik çalışıyor. Dört ay çalıştıklarıyla 12 ay geçirmek zorunda kalıyorlar. ÇAYKUR’da mukavelenin yenilenmesi, fiyatların artırılması, çalışma şartlarının güzelleştirilmesi, sendikal hak ve özgürlüklerin istenildiği üzere kullanılması talepleri etrafında 1 Mayıs çalışması yürütüyoruz. Burada çalışanlarla toplantılarımızı gerçekleştireceğiz. Üretici sendikaları ve başka sendikalarla birlikte bu bölgede Rize başta olmak üzere her yerde 1 Mayıs’ın en tesirli formda kutlanması için çabayı sürdüreceğiz.