ASAM TÜRK DEGS Lideri ve İstanbul Topkapı Üniversitesi Öğretim Üyesi Müstafi Emekli Tümamiral Doç. Dr. Cihat Yaycı Türkiye sularından görülmeye başlanan serseri mayınlara ait konuştu.
Yaycı, YRM tipi 30 kilogramlık yüke sahip mayınların 20 gün içerisinde Türkiye sularına ulaştığını, öteki yandan; 120 kilogramlık YM tipi mayınların ise tartıları nedeniyle daha geç bir vakitte ulaşmasının beklenmekte olduğunu belirtiyor.
Serseri olarak isimlendirilen bu mayınalar tam olarak nereden, hangi rotayı izleyerek? Neden bu rotayı izliyor? Cihat Yaycı şöyle cevaplıyor:
“18 Mart 2022 tarihinde Rusya Güvenlik Üniteleri, Karadeniz’de serseri mayınlar olduğuna yönelik açıklamalarda bulundu. Rusya Hidroloji Kurumu tespitlerine nazaran Ukrayna tarafından Odesa, Oçakov, Çernomorsk ve Yujniy liman bölgelerinde döşenen mayınlar fırtına yüzünden çıpalarından kurtularak denetimsiz halde hareket etmeye başladı.
Mayınların buraya gelişinin ana kaynağının Tuna Nehri’nin akıntı istikameti olduğunu görmekteyiz. YRM tipi mayınlar 30 kilogramlık tartıya sahipler bu mayınların 20 gün üzere bir süreç içerisinde Tuna Nehri’nin akıntıları nedeniyle şu anda bizim sularımıza ulaşmış vaziyette. Öteki yandan; 120 kg’lik YM tipi mayınların ise tartıları nedeniyle daha geç bir vakitte bizim bölgemize ulaşması beklenmektedir. Tuna Irmağının akış tarafını ve Karadeniz’deki dalga hareketliliğini hesaba kattığımız takdirde mayınların potansiyel yayılım alanlarının Kefken ve İğne Ada bölgemizde ağırlaştığını görmekteyiz. Ukrayna’nın Odesa, Oçakov, Çernomorsk ve Yujniy liman bölgelerinden çıkan mayınların rotasına en önemli etkiyi Tuna Irmağı akıntısı sağlamaktadır. Bu akıntılar sonucunda bilhassa 30 kg’lik YRM tipi mayınlar başka 172 kg’lik YM tipi mayınlardan daha süratli bir formda ulaşmaktadır.”
“Mayın ucuz ancak epey tehlikeli bir silahtır. Tuna Nehri’de ne yazık ki serseri mayınların Karadeniz’de ulaşmasında epeyce makus deneyimlere sahiptir” diyen Yaycı şöyle devam etti:
“Örneğin; Bosna Hersek’teki Maglay, Doboy, Brçko ile Bosanski Şamats kentlerinde 1992 ile 1995 yılları ortasında döşenen çok sayıda mayın bulunuyordu. Seller ve toprak kaymaları sonucunda bu mayınların belli bir kısmı Bosna’daki ırmaklara ulaştı. Hatta savaş yıllarında döşenen mayınların bir kısmının Tuna Nehri’ne ulaşarak akıntı ile Karadeniz’e ulaşacağına dair ağır tasalar meydana gelmişti. Mayın epeyce riskli bir silahtır bulunduğumuz bölgede ve Karadeniz Havzasında ise coğrafya gerek Tuna Nehri’nin akıntıları gerekse Karadeniz’deki doğal akıntılar Türkiye’nin aleyhinde ilerlemektedir. Boğazlarımız ve Batı Karadeniz bölgemiz epey önemli bir risk altındadır.”
‘ACI TECRİBEMİZ VAR, RUMELİ FENERİ’NDE 4 BALIKÇI MAYIN YÜZÜNDEN ÖLMÜŞTÜ’
Yaycı, mayınların görüldüğü tıpkı bölgede, Sarıyer’in Rumeli Feneri köyünde 18 Aralık 1989 günü denize açılan bir balıkçı teknesinin ağına takılan mayınların da patladığını ve dört balıkçının hayatını kaybettiğini hatırlatarak sorularımızı yanıtladı…
İstanbul’da görmeye bağladığımız bu serseri mayınlar Karadeniz kıyılarımıza de ulaşabilir mi?
Son gelişmeler ışığında artık bu sorunun bir ihtimal yanıtı bulunmamaktadır. Ne yazık ki mayınlar 27 Mart 2022 tarihinde İstanbul Boğazı’nın Karadeniz girişindeki Rumeli Feneri açıklarında birinci mayın, balıkçılarımız tarafından tespit edildi. İkinci mayın ise 28 Mart 2022 tarihinde Ulusal Savunma Bakanlığımız Bulgaristan sonuna yakın İğne Ada açıklarında mayın olduğu kuvvetle mümkün bir cisim tespit ettiklerini bildirdi ve ilerleyen saatlerde ise cismin imha edildiği duyuruldu. Türkiye’nin askeri ve teknolojik imkanları mayın arama ve avlama konusundaki filosu bölge ülkelerinin epeyce ilerisinde bir kapasiteye sahiptir lakin üstte da belirttiğim üzere mayın konusu hayli tehlikeli ve riskli bir sıkıntıdır.
İkinci Dünya Savaşı’ndan kalma mayınların bile hala tespitleri ve imha süreçleri devam etmektedir. Kaldı ki bulunduğumuz süreç içerisinde mayınlar gerek akıntının tesiri gerekse Ukrayna’nın epey acemi ve lakaytça yaptığı mayınlama sonucunda Boğazlarımıza ve karasularımıza ulaşmış vaziyettedir. Artık sorunun tam manasıyla uçakta yapılan bomba ihbarı üzere değerlendirilip tam teyakkuz halde önlem ve tedbirlerle devam etmesi gerekmektedir zira mayınlar bölgemize hatta Boğazlarımıza ulaşmış vaziyettedir. Başka yandan bu mayınlar konusunda epeyce acı deneyimler de sahibiz. Örneğin; Sarıyer’in Rumeli Feneri köyünde 18 Aralık 1989 günü denize açılan bir balıkçı teknesinin ağına takılan mayın patlamıştı. Görgü şahitlerine nazaran patlama anında kesimler 60 metre kadar üst fırlamıştı. Teknedeki 4 balıkçının mevti Rumeli Feneri köyünü yasa boğmuştu. 27 Mart tarihinde bulunan mayında ne yazık ki tekrar Rumeli Feneri açıklarında bulundu. Hayli dikkat etmemiz ve önlemi asla elden bırakmamız gereken bir durumun içerisindeyiz.
‘ROMANYA VE BULGARİSTAN’IN BALIKÇILIK FAALİYETLERİ ÇOK MAKÛS ETKİLENDİ’
Bulgaristan ve Romanya’nın bu mayınlardan ziyan görme ihtimali var mı? Akıntı mayınları o tarafa hakikat da sürükleyebilir mi?
Şu an bölge ülkelerinin karşı karşıya kaldığı durum bir serseri mayın tehlikesidir. İsminden da anlaşılacağı üzere bu mayınların artık amaç, ülke, bölge vs. ayrımı bulunmamaktadır yani mayının maksadı artık tüm bölge ülkeleri ancak bilhassa akıntı ve dalga istikametleri hesaba katıldığı en önemli risk ve maksadın Türkiye olduğu ortadadır. 18 Mart 2022 tarihinde Rusya Hidroloji Kurumu’nun mayın ihtarının akabinde Romanya ve Bulgaristan da tıpkı Türkiye üzere teyakkuza geçmiştir. Biz 26 Mart 2022 tarihinde Bulgaristan-Kefken ortasındaki alanda rastgele bir balıkçılık faaliyeti yapılmasını ikinci bir emre kadar yasakladık. Bu tedbirlerin benzerilerini Bulgaristan makamları da aldı. 28 Mart 2022 tarihinde gündeme düşen haberlere nazaran Romanya kıyılarının 39 mil açığında bir mayının imha edildiği duyuruldu. Bu demektir ki tüm bölge ülkeleri artık önemli bir risk altındadır.
Bulgaristan ve Romanya’da da tıpkı bizde olduğu üzere balıkçılık faaliyetleri çok makûs etkilenmiştir. Öteki yandan; Bulgaristan ve Romanya’nın tüm deniz ticareti doğal olarak Karadeniz üzerinden gelişmektedir. Bulgaristan ve Romanya’nın yalnızca balıkçılığı vs. değil tüm denizcilik faaliyetleri durma noktasına gelmiştir. Geldiğimiz noktada yeniden bir ziyan ihtimalinden bahsetmek mümkün değildir zira artık ekonomik, güvenlik ve diplomatik olarak önemli ziyanlar meydana gelmiştir. Karadeniz global deniz ticareti açısından risk maliyeti en yüksek denizlerin en başında gelmektedir. Ukrayna-Rusya savaşı bölge deniz ticaretini hayli olumsuz etkilerken üstüne bir de serseri mayın probleminin doğması Romanya, Bulgaristan ve Türkiye’yi önemli formda etkilemiş ve ekonomik maliyetler yaratmıştır. Dünya petrol ticaretinin yüzde 2.5 ile 3’ü Karadeniz’de gerçekleşmektedir. Bulgaristan güç konusunda Rusya’ya bağımlı durumdadır. Ülkedeki petrol tüketiminin yüzde 60’ı Rus Lukoil şirketi tarafından tedarik edilmektedir bu da demektir ki Bulgaristan gücü Karadeniz üzerinden gelen tankerlere önemli oranda bağımlı pozisyondadır. Romanya’nın da Karadeniz ülkeleriyle olan ekonomik etkileşimi epeyce güçlüdür. Öbür yandan; Bulgaristan ve Romanya’nın tüm deniz turizmi yeniden Karadeniz kıyısı bölgesindedir.
Bulgaristan’ın en fazla turist çeken lokasyonlarından birisi olan Varna, Romanya’nın en büyük en stratejik liman kenti olan Köstence kentleri Karadeniz kıyısında yer almaktadır. Tüm bilgiler yalnızca ekonomik maliyetin ciddiyetini anlamak açısından net bir fotoğraf sunarken, can kaybı tehlikesini de düşündüğümüzde durumun vahameti net bir formda ortaya çıkmaktadır. Ne yazık Romanya, Bulgaristan ve ülkemiz çok önemli bir ekonomik ziyan ve güvenlik tehdidiyle karşı karşıya bırakılmış durumdadır. Ne yazık ki Ukrayna’nın sorumsuzluğunu tüm bölge ülkeleri şimdilik ekonomik ziyan ile ödemektedir. En büyük temennimiz rastgele bir can kaybı olmaması tarafında.
‘LA HEY’E NAZARAN SAVAŞ SUÇUDUR’
Emekli Tümamiral Doç. Dr. Cihat Yaycı Türkiye, NATO üyesi bir ülke. Sularında oluşabilecek mümkün patlamalarda ve oluşan hasarlar sonucunda NATO’yu vazifeye çağırabilir mi?
Yukarıda da belirttiğim üzere Türkiye’nin önemli oranda güçlü bir mayın arama ve avlama filosu bulunmaktadır. Türkiye bölgede en ehil ve güçlü donanıma sahip ülkelerin en başında gelirken global manada da bu alanda kapasitesi ve yetkinliği epeyce güçlü bir ülke pozisyonundadır yani NATO’nun bu manada Türkiye’de vazife alması mümkün değildir zira Türkiye’nin imkanları ve kapasitesi global boyuttadır.
Diğer yandan; NATO’nun güvenlik manasında bir misyon alması da kelam konusu olamaz zira Ukrayna’nın mayınlaması Türkiye’ye yönelik değildir. Yani Türkiye’ye yönelik kasti bir mayınlama kelam konusu değildir. Başka yandan bizim de rastgele bir yardıma muhtaçlığımız kelam konusu değildir. NATO üyesi olan Karadeniz ülkeleri Romanya ve Bulgaristan da NATO’ya yönelik rastgele bir davette bulunmamıştır. Lakin 1907 La Hey Mukavelesi epey nettir bu stil bir mayınlama yani serbest-serseri mayınlama bir savaş hatasıdır, NATO şayet bir inisiyatif almak isterse savaş hatası işleyen Ukrayna’ya yönelik gerekli inisiyatifi almalıdır. Türkiye’nin ne operasyonel ne de diplomatik manada NATO’ya muhtaçlığı bulunmaktadır. Ülkemizin mayınla uğraşa yönelik kapasitesi epey düzgündür.
