‘Bizler zenciyiz Tituba, tüm dünya bize karşı!’

Fatmagül Berktay ın ‘Tarihin Cinsiyeti’nde Metis Yayınları 2003 belirttiği üzere New England kasabalarında ağırlaşan cadı avlarını takiben başlayan Beşiktaş Yaşlı Escort Salem Yargımaları bölgedeki Püriten topluluğun becerisiydi ve temelsiz suçlamalar yüzünden birçok bayan idam edilmişti Harekete geçen kamusal histeri sonucunda kadının gerekli bir kötülük olduğuna dair kanaat güçlenmişti Münasebetiyle Kilise yi gerisine alan ırkçılar ve cinsiyetçiler Salem kasabasını tarihe geçirmiş hem siyahlar hem de bayanlar iktidar sahiplerinin düşman ilan ettiği şahıslar hâline gelmişti Berktay ın vurguladığı üzere bir topluluğun en büyük kıymetleri ve unsurlarını kabul etmeyen bazen de edemeyen bireylerin cadı olarak damgalanması hiç de güç değildi

1692 de Salem de yaşanan da bu türlü bir şeydi kasabanın cadı avı ve yargılamalarıyla anılmasında kendisine kara cadı denen ve siyah bir köle olması nedeniyle tuhaf suçlamalara maruz kalan Tituba nın başına gelenler değerli bir hisseye sahipti Maryse Condé kaleme aldığı ‘Ben Tituba’da hem bu tarihî olayı hem de onun hayatını romanlaştırıyor

‘HAYATIN BOYUNCA ACI ÇEKECEKSİN’

Condé romanda anlatıcı öykülerin tümünün şahidi mağdur sanık ve yorumcu olarak yer verdiği bir cinsel taarruz sonucu dünyaya gelmiş erken yaşta kaybettiği annesi üzere köle olan ve bir efendiden başkasına satılarak ABD ye getirilen Tituba nın hayat hikayesiyle ülkenin 1600 ve 1700 lerdeki kölelik ayrımcılık ırkçılık ve şiddet tarihini bir ortada sunuyor okura

Kendi sözüyle talihsizlik yapıtı doğan ve bir beyazın evladı siyah köle bayanın çocuğu olan Tituba küçük yaştan itibaren şefkat yoksunluğunu tadıyor Bir beyaza vurduğu için idam edilen annesinin eksikliğini de yeniden o periyotlardan başlayarak hissediyor Oğlu ve eşi isyan çıkardığı gerekçesiyle azap edilerek öldürülen Man Yaya sahip çıktığı Tituba ya ömrü boyunca hatırlayacağı ve ders niteliğindeki cümleyi kuruyor Hayatın boyunca acı çekeceksin Çok hem de çok Ancak hayatta kalacaksın

Man Yaya Tituba ya bitkileri ve şifacılığı öğretmeye denizleri ve dağları anlatmaya başlıyor Öteki bir deyişle onun ömür ve akıl rehberi hâline geliyor İlaç ve iksir yapmayı öğrenen şifacılıkta ilerleyen ve doğayı yorumlamayı başaran Tituba kısa müddette kendisini ve karşısındakileri tanımaya başlıyor Asılarak idam edilmiş bir bayanın kızıydım bir bataklığın kenarında yalnız başıma yaşıyordum daha çok acımaları gerekmez miydi bana Akabinde bilhassa Man Yaya ile olan alakamı düşündüklerimi anladım ve ondan çekindiklerini hatırladım Niye Man Yaya yeteneğini güzellik yapmak için kullanmamış mıydı Hep ve sırf güzellik için Kapıldıkları bu dehşet gözüme adaletsiz gözüktü Ah Aslında beni sevinçli güzel geldin çığlıklarıyla müsabakaları gerekirdi Bana ağrılarını anlatsalardı onları uygunlaştırmak için elimden geleni yapardım Şifa vermek için yaratılmıştım ben korkutmak için değil

Tituba hastaları güzelleştiriyor düşkünleri ve mutsuzları teselli ediyor Böylelikle kendisi üzere köle olan şahıslar ortasında uygunluk timsali hâline geldiği günlerde neredeyse diğer kimseyle olmadığı kadar yakınlaşıp sonra da tutkulu bir aşk yaşayacağı Kızılderili John la tanışıyor Keyifli ve huzurlu bağları evlilikle ilerlerken sahibesinin kulağına Tituba yla ilgili insanın kanını donduran bakışları var cadı bakışları temkinli olun diye ikazlar fısıldanıyor

Ben Tituba Salem’in Kara Cadısı Maryse Conde Mütercim Tatlı Erkan Leitao 240 syf Bilgi Yayınevi 2022

Tituba nın ve John un yeni sahibi Peder Samuel Parris çıkagelince ikilinin ABD macerası başlıyor Tituba yeni efendisinin kendisinde kaygı ve tiksinti yarattığını fark ediyor Pederin eşi Elizabeth ise tam bilakis çok şefkatli ve sıcakkanlı bir izlenim uyandırıyor genç bayanda İkili sohbet ettikçe sahibenin kimi hastalıkları olduğu ortaya çıkıyor ve kölesi onu güzelleştirebileceğini söylüyor Doğal bu konuşma ve teklif sahip Parris in hışmıyla kesintiye uğruyor Elizabeth o periyot pek az bulunan ya da dışavurulan vicdanı temsil ederken Peder o günler revaçta olan nobranlığı Tituba ve John ise ırkçılıktan ve kölelikten mustarip bireyleri simgeliyor

Tituba sahibesi Elizabeth i tedavi ederken kendisine lanetlenmiş diyen sahip Peder Parris i ise şeytanın ta kendisi diye niteliyor Elizabeth ne kadar olumlu bir mizaca sahipse Peder Parris sıkıcı vaazlarıyla lisanından düşmeyen sert tenkitleriyle öfkesiyle ve odunsuz Püritenliğiyle Tituba nın dikkatini çekiyor İşin acı tarafı eşiyle birlikte kendisini parya hâline getiren köklerinden koparan bu sistemde Elizabeth de Peder de Tituba nın efendisi Değişmez ve sarsılmaz bu gerçek efendileriyle birlikte Tituba yı ve John u Salem kasabasına sürüklüyor

ÖZGÜRLÜK VE İTAAT İKİLEMİ

Tüm ağrıları güzelleştiren tüm yaraları tedavi eden tüm düğümleri çözen Tituba Salem kasabasının muhafazakâr ve ırkçı ahalisinin nefesini ensesinde hissediyor birinci günlerden itibaren Ruhlarını şeytana satanların kıssalarını anlatmasını istedikleri Tituba ya Sen cadı mısın diye soranlar pek yakında kopacak fırtınanın ipuçlarını veriyor aslında Tituba da öteki tüm köleler üzere Salem deki siyah düşmanlık duvarı nı görüyor

Salem şeytanın özel görevlileri denen kölelere düşmanlığın öteki pek çok coğrafyaya oranla arttığı bir yer Püriten ahali lanetlendiğini düşündükleri siyahi kölelere her fırsatta şiddet uygulamayı ve onları aşağılamayı âdeta bir ibadet sayıyor Başta Elizabeth olmak üzere konutun kızları kendilerine kıssalar anlatan ve hastalıklarını düzgünleştiren Tituba yı sevip koruyor Lakin bu durum kızların birdenbire hastalanması ve bunun Elizabeth tarafından büyünün sonucu diye nitelenmesiyle değişiyor Öbür bir deyişle cadılıkla suçlanan Tituba hem Peder Parris in hem de Salem Püritenlerinin açık gayesi hâline geliyor Kızılderili John ise açık ve sert biçimde teşhisi koyuyor Bizler zenciyiz Tituba Tüm dünya bize karşı

İtaat ve isyan ortasında kalan kaybettiği ülkesine kavuşma umuduyla yanıp tutuşan Tituba nın sadece deri rengi ve kendisine biçilen toplumsal pozisyon nedeniyle akla hayale gelmeyecek sebeplerle suçlanması insani ve vicdani boşluklar bulunan periyodun ruhunu yansıtıyor Tituba ve onun üzere birçok köle tam da bunun cefasını çekiyor Kabahat hata değil ve mahkeme mahkeme değil Cadılıkla suçlanıp yargılananlara verilen cezalar ise tarihin birer kara lekesi olarak hâlâ kayıtlarda duruyor Condé sorunun bu istikametine eğilirken daha çok Tituba nın ruh hâline ve olup bitene tanıklığına odaklanıyor

Tituba Boston ın ve Salem in anlatıcısı olmasının yanında bilhassa genç kızların ve hastaların kendisinden medet umduğu şifa beklediği biriyken kasabanın Püritenlerinin tesiri altında kalan tıpkı bireyler tarafından şeytanın elçisi ve hayatları büyülerle altüst eden bir cadı olarak suçlanıyor Berktay ın toplumsal histeri dediği ve kriz anlarında epey iş gören hareket böylelikle Salem de de devreye giriyor Ahlak kumkumalığına soyunan ahali Tituba yı histeriye kapılmış genç kızların sözlerinden hareketle suçluyor Tituba ise hislerini kendisine saklıyor Hedeflerinin ben olduğunu biliyordum elbette fakat hissettiğim duyguyu tanım etmem asla mümkün değil Öfke Öldürme isteği Üzüntü bilhassa de sıkıntı Koynunda yılan beslemiş göğüslerini onların çatal lisanlı üçgen ağızlarına sunmuş zavallı bir aptaldım ben Aldatılmıştım Venedik incileri taşıyan ağır gövdeli bir kalyon üzere köşeye sıkıştırılmıştım İspanyol bir korsan kılıcını bedenime saplamıştı

Tituba başka kasabalara da yayılan ve Salem i kırıp geçiren bir kötülük vebası nın tam orta yerine düştüğünü kendisinden suç ortaklarını açıklamasının istendiği soruşturmaların öznesi olduğunu anlatıyor Yargılandığı sürece kendisine yapılan harcamaları ve vurulduğu zincirlerin fiyatlarını karşılamak zorunda olan Tituba ömür uzunluğu mahkûm olduğumu biliyordum cümlesiyle özetliyor içinde bulunduğu durumu

Condé özgürlük ve itaat ikilemiyle ömrünü tüketen on yedinci yüzyıl sonları ve on sekizinci yüzyıl başlarında köleliğin ve ırkçılığın hâkim olduğu ahlakın ve vicdanın sükût ettiği hayatın Püriten vatandaşların isteklerine nazaran formlandığı ABD ile ülkesi Barbados ortasında bir köprü kuran cadılıkla suçlanıp yargılanan ve aşağılanan tarihî kahraman Tituba nın gayretiyle buluşturuyor okuru

Köle sahiplerinin ve ahlak bekçisi ahalinin hışmına uğrarken feminizmin birinci ateşlerinden birini yakan ve hayata dört elle tutunarak kendisine ve öbür kölelere yapılan haksızlıklara karşı savaşan öldükten sonra da yaşayan Tituba nın öyküsü bu