TÜİK tarafından açıklanan 2021 İşgücü İstatistikleri’ne nazaran, 15 milyon 928 bin kişinin çalıştığı hizmet bölümü yüzde 55,3 ile Türkiye’de istihdam oranının en yüksek olduğu iş alanını oluşturuyor. Problemleri da hacmi kadar büyük olan dalda, emekçiler ağır şartlar altında çalıştırılıyor. Yaygın meseleler, taban fiyat altında maaş, fiyatların geç ödenmesi, fazla mesaiye zorlama ve süreksiz takım yaygınlığı olarak sıralanıyor.
Hizmet iş kolunda faaliyet gösteren Birlik Sendikası, pandemiden kısa bir mühlet evvel, 2020 yılının Ağustos ayında kuruldu. Salgınla birlikte hizmet kesiminde çalışma şartlarının ağırlaştığını söyleyen Birlik Sendikası Lideri Zehra Güner, pandemide fazla mesai zorlaması, kısa çalışma ödeneği, fiyatsız müsaade başta olmak üzere çoklu problemlerle uğraş ettiklerini belirtiyor. Hizmet bölümünde emekçi sayısının çok sendikalaşma oranın ise hayli düşük olduğunu belirten Güner, çalışanları ortak problemler etrafında bir ortaya getirmeyi amaçladıklarını söylüyor.
Özel okullarda ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan öğretmenlerin yanı sıra mağaza, market, ofis ve AVM çalışanlarının üye olduğu sendikanın lideri Güner, “Farklı meslek kümelerini bir ortaya getirmeyi amaçlamamızdan ötürü ismimiz Birlik. Zira personellerin gücü, sırf birlikteliği… Bundan diğer bir gücümüz yok” diyor.
Güner’le, çalışanların meselelerini ve hizmet dalının kendine has örgütlenme şartlarını konuştuk.
Kamuoyunda en çok özel kurumlarda çalışan öğretmenlerin haklarıyla ilgili çalışmalarınızla tanınıyorsunuz. Bu kapsamda neler yapıyorsunuz?
Evet, bizim öne çıkan çalışmalarımız, öğretmenleri ilgilendiren alanlar. Burada sırf özel okullarda çalışan öğretmenler akla gelmesin. Özel eğitim kurumlarında, rehabilitasyon merkezlerinde, şoför kurslarında çalışan öğretmenler de var. Ayrıyeten, vakıf üniversitelerinde çalışan akademisyenleri de burada sayabiliriz. Bu periyotta daha çok hak kaybı yaşayan personellere, hukuksal takviye veriyoruz. Bununla bir arada yeniden hizmet bölümünden Tekzen çalışanlarıyla yeni bir çalışmamız var. Münasebetiyle sendikanın aslında faaliyet yürüttüğü örgütlendiği pek çok alan var lakin dediğim üzere periyot devir kimileri öne çıkıyor, kimileri geride kalıyor.
‘ÖĞRETMENLER, ÖZEL KURUMLARDA İŞVERENİN İSTEĞİNE NAZARAN ÇALIŞTIRILIYOR’
Özel kurumlarda çalışan öğretmenlerin şartları, devlet kurumlarında çalışan öğretmenlerin şartlarıyla karşılaştırıldığında ne cins hak kayıpları görüyoruz?
En önemli sorun güvencesizlik. Biliyorsunuz kamuda, kamu teminatı altında çalışıyor öğretmenler lakin özel dalda bu türlü bir şeyden kelam edemiyoruz. Düşük fiyatla ve işverenlerin isteğine nazaran çalıştırma en can alıcı problemlerden. Angaryadan tutun da vazife dışı şeylerin yaptırılması, ders saatlerine uyulmaması üzere çok fazla meseleyle karşılaşıyorlar.
Özel okul öğretmenleri, indirimli ulaşım hakkı için Ankara’da hareket yapıyor. ‘MAAŞI YATIRIP ÜSTÜNÜ ELDEN GERİ İSTEDİLER’
Düşük fiyat problemini biraz daha ayrıntılandıralım. Minimum fiyat artışından sonra, birtakım kurumların fiyatın bir kısmını emekçiden geri istediği örnekler gördük. Bunu özel okul öğretmenleri de yaşadı, o denli değil mi?
Pek çok özel okul, öğretmenlere taban fiyatı vermek istemedi. Maaşı hesaplarına yatırıp üstünü elden geri istediler. Ayrıyeten, öğretmenler pek çok hakedişini de alamıyor. Minimum fiyat, taban fiyat olması gerekirken bizim ülkemizde bu taban fiyatı de delecek pek çok uygulama olduğunu görüyoruz. Özel okul öğretmenlerine yol parası da verilmiyor, kendi ceplerinden ödüyorlar bunu. Şu anda kamuda çalışan öğretmenlerle, özelde çalışan öğretmenler ortasında fiyat açısından uçurumlar var. Bu öğretmenler, kamunun gözden çıkardığı, özgür piyasa atıp ‘Burada nasıl tutunursanız tutunun’ dediği bir küme. Şu anda ağır hak kayıplarıyla çalışıyorlar. Biz sendika kurmadan evvelden bu öğretmen arkadaşlarımızla birlikte çalışmalar yapıyorduk. Üç ay, dört ay, beş ay maaş almadan çalışan öğretmenler olduğunu öğrendik o vakit. Şu anda öğretmenlerin, uzun müddet fiyat vermeden çalıştırılması o kadar kolay değil. Öğretmenlerin bir ortada hareket etmeye ve seslerini çıkarmaya başlaması çok tesirli oldu. Birlik Sendikası olarak biz varız, bu alanda çalışan öbür sendikalar da var. Hak kayıplarını gündeme getiriyoruz, bu çok kıymetli. Zira bu alanda bir örgütlenme ve örgütlenme hafızası yok. Bunları birlikte hareket ederek öğreniyoruz.
Hizmet dalındaki emekçilerin değerli problemlerinden biri de mobbing. Dalda çalışan bayanların, erkeklere oranla daha çok mobbinge uğradığına dikkat çekiliyor. Sendika olarak bunu gözlemliyor musunuz?
Bu çok can sıkıcı bir husus. Mobbingin en fazla olduğu alanların başında hizmet dalı geliyor. Örneğin bir bayan çalışan bir işi yapmak istemiyorsa, o bayanın hakkı daha kolay ihlal edilebilir görülüyor. Bu durum, fiyat eşitsizliğinden çalışma saatlerine kadar her alana yansıyor. Bayanlara yönelik yapılan mobbing giysi, makyaj üzere dış görünüşle ilgili hususlarda da kendini gösteriyor. Hamilelik ve doğum sorunu de yakıcılığını koruyor ve buradaki makus örnekler artıyor. Bayanlar, işe girerken ‘Evlenecek misin?’, ‘Ne vakit evleneceksin?’, ‘Doğuracak mısın?’ üzere insanlık dışı sorulara maruz kalıyor. Mağaza ve marketlerdeki mobbing yalnızca yöneticilerle sonlu değil. Müşteriler tarafından da bayan çalışanlar mobbinge, ruhsal şiddete ve tacize uğruyorlar.
Birlik Sendikası, özel eğitim kurumlarındaki hak kayıplarını protesto ediyor. Yılın birinci üç ayında Türkiye’nin çabucak her yerinde personel hareketleri ve fiili grevler gördük. Bunların değerli bir kısmı kazanımla sonuçlandı. Bu süreçte sendikanızın üye sayısı arttı mı?
2022’nin başında gördüğümüz hareketliliğin bir kısmı, hizmet bölümü hareketleriydi. Lakin bu personel hareketleri sendikasız bir kesim üzerinden oldu. Bunlar, esnek çalışma şartlarına ve bir hududu olmayan işveren isteklerine karşı çıkan bir çalışan kümesi tarafından yapıldı. Covid değerlerinin gevşetildiği 2021’in Haziran ayından bu yana esasen bir artış vardı. Ancak bununla bir arada son üç aydır, muhakkak alanlardan üyelerimiz daha çok arttı. Bilhassa de öğretmenlerin daha çok bağlantıya geçtiğini görüyoruz. Sorusu olanlar bizi buluyorlar, biz onları buluyoruz. Bu süreç, o denli metal iş kolundaki üzere klasik bir örgütlenme üzere işlemiyor. Arkadaşlarımızla iş yerlerinde örgütlenmeye çalışıyoruz lakin çok zorlanıyoruz. O yüzden şu anda var olan meseleleri çözmek üzerinden hareket ediyoruz. Önümüzdeki süreçte daha güçlü hak alma uğraşları göreceğimizi düşünüyorum ben. Bugün Türkiye’de insanların üzerine çöken şey, yalnızca işyerlerinde yaşananlarla hudutlu değil. O yüzden bu fiyat uğraşının, tek başına sendikaların işi olamayacağını ve daha genele yayılması gerektiğini düşünüyorum.
‘BÜYÜK SENDİKALAR STABİLİZASYON FONKSİYONU GÖRÜYOR’
Toplumun farklı kısımlarının bir ortaya geldiği bir modelden mi bahsediyorsunuz?
Evet, yılın birinci üç ayındaki hareketlerde farklı bölümlerden çok sayıda kişinin personellere takviyeye geldiğini ve benzeri taleplerle sokağa çıktığını gördük. Zira hayat pahalılığı ve yoksulluk bugün Türkiye’de yaşayan herkesin sorunu. Burada elbette sendikalara daha fazla iş düşüyor. Fakat görüyoruz ki bizim üzere yeni doğmuş, çabaya yeni başlayan sendikalar daha gayretliler. Zira biz bir şeyleri değiştireceğimize inanıyoruz. Lakin Türkiye’deki büyük sendikalar, adeta bir stabilizasyon fonksiyonu görüyor. Emekçi hareket edemiyor, şayet o sendikaya üyeyse. Hasebiyle ben değiştirilmesi gereken çok şey olduğunu düşünüyorum. Yeni bir periyoda hakikat giriyoruz.
1 Mayıs yaklaşıyor, bununla ilgili nasıl bir hazırlığınız var?
Hayat pahalılığının tepeye ulaştığı bir devirden geçiyoruz. O yüzden 1 Mayıs’a çok büyük bir yoksulluk dalgası eşlik ediyor. Sınıf ve çaba tecrübelerinin gündemine önemli bir fakirleşmeyi da koymamız lazım. Mesela daha geçtiğimiz günlerde İstanbul’da ulaşıma yüzde 40 artırım geldi. Bugün birkaç iş yerine gittim ve bir kere daha gördüm ki beşerler sahiden çok öfkeliler. “Ulaşım fiyatını çıkarınca benim elimde 3 bin 500 lira kalıyor, bu ölçüyle ne yapayım?” diye soruyorlar. Haliyle 1 Mayıs’ın gündemini de bu hayat pahalılığı ve fakirleşme oluşturuyor. Çalışanların talebi de direkt bununla ilgili. Zira bizim iş kolumuzdaki emekçiler çok düşük fiyatlara, taban fiyatın bile altında çalışmaya zorlanıyor. Sendika olarak şu anda ‘1 Mayıs’ta şöyle bir şey yaparız’ diye bir kararımız yok. Sendikaların ve odaların programını izliyoruz, biz de onlarla hareket edeceğiz.
