Nur Kaplan
ANKARA – 25 Kasım Bayana Yönelik Şiddete Karşı Memleketler arası Çaba Günü’nde bayanlar hayatın farklı alanlarında yaşadıkları şiddet cinslerine karşı yürüttükleri çabayı çeşitli aktiflik ve aksiyonlarla daha yüksek sesle lisana getiriyor. Bayanların maruz kaldığı şiddet biçimleri ortasında en fazla fizikî şiddet öne çıksa da, türel davalara husus olan pek çok farklı şiddet çeşidi mevcut.
Türkiye’de bayan örgütlerinin uzun yıllar vermiş olduğu uğraş sonucu ‘ısrarlı takip’ geçtiğimiz mayıs ayında Türk Ceza Kanunu’na hata olarak girdi. Bu cürüm kapsamında faile 6 aydan 2 yıla kadar mahpus cezası verilebilecek.
Bir kişinin ısrarlı biçimde takip ediliyor olmasının kanunda tanımlanması, bayana yönelik şiddetin önlenebilmesi ismine kıymetli bir adım olarak yorumlanırken, maddede birtakım düzenlemelere muhtaçlık olduğu değerlendirmeleri de yapılıyor.
‘ISRARLI TAKİP İSTANBUL MUKAVELESİ İLE HUKUK SİSTEMİMİZDE DAHA EVVEL YER ALDI’
Ankara Barosu Bayan Hakları Merkezi Lideri Avukat Sevil Ceylan Erkat ile mevzuata giren ısrarlı takip cürmünü, cezaların caydırıcılık istikametini ve maddede yapılması gereken değişiklikleri konuştuk.
Kadınların yıllardır verdiği uğraşın sonucunda “Israrlı takip” TCK’ye girdi. Bu kabahat nasıl tanımlanıyor?
Türk Ceza Maddesi’nde, “Israrlı bir formda; fiziken takip etmek ya da haberleşme ve bağlantı araçlarını, bilişim sistemlerini yahut üçüncü şahısları kullanarak temas kurmaya çalışmak suretiyle bir kimse üzerinde önemli bir huzursuzluk oluşmasına ya da kendisinin yahut yakınlarından birinin güvenliğinden kaygı duymasına neden olmaktır” halinde düzenlenmiştir. İstanbul Sözleşmesi’nin 34’üncü unsurundaki tarifi ise “Başka bir şahsa yönelik olarak gerçekleştirilen ve bu şahsın kendisini inançta hissetmesini önleyecek biçimde korkutacak, kasıtlı bir biçimde tekrarlanan tehditkâr davranışlar” formundadır. Her ne kadar İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararı verilmiş ise de aslında ısrarlı takibin İstanbul Kontratı ile hukuk sistemimizde daha evvel yer aldığını tabir etmek yerinde olacaktır.
‘SİSTEMATİK HAREKETLER BÜTÜNÜ’
Israrlı takip; daima telefonla aramak, bildiri, e-mail göndermek, mağduru sokakta, caddede, dijital araçlarla takip etmek, toplumsal medya platformlarında daima takip isteği atmak üzere birçok aksiyonla meydana gelebilir. Kişinin kendini inançta hissetmesini engelleyen, ömrünü kaygı ve tehdit altında geçirmesine sebep olan sistematik hareketler bütünü olarak tabir edebiliriz. Bu cürmün faili de mağduru da herkes olabilir. Fakat elbette, toplumsal cinsiyete dayalı şiddet nedeniyle bu cürmün mağduru daha çok bayanlar olmaktadır.
‘6 AY İÇİNDE HATA DUYURUSUNDA BULUNULABİLİR’
Israrlı takip hatasının oluşması için bu aksiyonun ne kadar müddetle devam ediyor olması gerekiyor? Buna maruz kalan kişi en geç ne vakit şikâyetçi olabilir?
Önemli olan failin hareketini tekrarlayan formda en az iki sefer yapmasıdır. Müddete ait maddede bir düzenleme bulunmamaktadır. Şikâyete bağlı bir cürüm olduğundan, son hareket tarihinden itibaren 6 ay içinde hata duyurusunda bulunulabilir.
‘FARKLI HAREKETLER, VAKİT VE YERLER ISRAR İRADESİ’
Israrlı takip hatasında daima birebir davranışın sergilenmesi mi gerekir yoksa takibin farklı aksiyon çeşitleriyle devam ediyor olması da hata olarak kabul edilir mi?
Suçun oluşması için, unsurda belirtilen seçimlik hareketlerin ısrarlı biçimde yapılması gerekmektedir. Israr, fiilin haksızlık içeriği bakımından cezayı gerektirecek boyuta erişmesini söz eden bir ölçüttür. Fail, hususta belirtilen seçimlik hareketlerden birini ısrarla tekrarlayacağı üzere, farklı seçimlik hareketleri farklı yer ve vakitlerde tekrarlamak suretiyle de ısrar iradesini gösterebilir. Ayrıyeten, bu kabahatin oluşabilmesi için ısrarlı takip fiilinin mağdurun üzerinde önemli bir huzursuzluk oluşturmasına ya da kendisinin yahut yakınlarından birinin güvenliğinden telaş duymasına neden olması gerekir.
‘ISRARLI TAKİBİN CEZASI CAYDIRICI NİTELİK TAŞIMASI AÇISINDAN KÂFİ DEĞİL’
Israrlı takip kabahatinin cezası sizce kâfi mi?
Israrlı takibin kolay hali için 6 aydan 2 yıla kadar mahpus cezası kanunda düzenlenmiştir. Hatanın nitelikli halinde ise faile 1 yıldan üç yıla kadar mahpus cezası verilir. Hatanın, çocuğa ya da ayrılık kararı verilen yahut boşandığı eşe karşı işlenmesi, mağdurun okulunu, iş yerini, konutunu değiştirmesine ya da okulunu yahut işini bırakmasına neden olması, hakkında uzaklaştırma ya da konuta, okula yahut iş yerine yaklaşmama önlemine karar verilen fail tarafından işlenmesi hâlinde nitelikli hali kelam konusu olur. Israrlı takibin cezası caydırıcı nitelik taşıması açısından kâfi değildir. Türk Ceza Kanunu’nda bu cürmü işleyen faile verilecek olan ceza, iki yıl, daha az yahut isimli para cezası olursa sanığın da kabulüyle mahkemece Kararın Açıklanmasının Geri Bırakılmasına karar verilebilecektir. Bu nedenle, kararın açıklanmasının ertelenmesi kapsamında olmaması için ceza ölçüsünün artırılması gerekir. Aksi durumda verilen cezanın caydırıcı olma özelliği az olacaktır.
UZLAŞMA YOK, PARA CEZASI VE VAKİT AŞIMI VAR
Israrlı takip hatasında taraflar ortası uzlaşma olabilir mi?
Yasal düzenleme uyarınca, ısrarlı takip kabahati uzlaştırma kapsamında değildir.
Suç, para cezasına dönüşebilir mi?
Yargılama sonucunda verilecek ceza 1 yıl ve daha az müddetli bir ceza ise, cezanın isimli para cezasına dönüştürülerek infaz edilmesi mümkündür.
Israrlı takip davalarında vakit aşımı mühleti var mı?
Evet, 8 yıl…
27 Mayıs 2022 tarihinde yürürlüğe giren ısrarlı takip kabahatinden bugüne kadar kaç kişi ceza aldı?
Adalet Bakanlığı’nın yayınladığı en yeni “adalet istatistikleri raporu” 2021 yılına aittir. Hatanın TCK’ya girdiği tarih itibariyle şimdi bir bilgi bulunmamaktadır.
‘YAPTIRIM DAHA ÜST SONDAN DÜZENLENMELİ’
Türkiye’de bayana yönelik şiddetin önlenmesi ismine ısrarlı takip hatasının yasalaşması değerli bir adım olarak bedellendiriliyor. Siz buna katılıyor musunuz?
Kadına Yönelik şiddeti tedbire kapsamında 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’na, 27/05/2022 tarihli 7406 sayılı kanun ile hata olarak düzenlenmiştir. Ceza yasasında yaptırıma bağlanan bir cürüm tipi olarak düzenlenmesi elbette olumludur. Kıymetli olan yasa kararlarının tesirli bir biçimde uygulanıp uygulanmadığı konusudur. İstanbul Sözleşmesi’nin kaldırılmasını takip eden süreçte ısrarlı takip kabahatinin Türk Ceza Kanunu’nda yer alması, bayan çabasının kıymetli kazanımlarından biridir. Her ne kadar bayan haklarına yönelik ümitsizliğe yol açan gelişmeler yaşansa da; ısrarlı takibin TCK’da bir kabahat olarak yer alması uğraşın kazanımlarına devam ettiğinin göstergesidir. Bayanın, bayan olması sebebiyle maruz kaldığı şiddetin görünümlerinden biri olan ısrarlı takibin bir yaptırımla düzenlenmesi olumlu bir gelişme olmakla birlikte yaptırımın daha üst bir huduttan düzenlenmesi muhtaçlığı açıktır.
