Meral Candan
Tarih 16 Aralık 2021… Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan yaptığı basın açıklamasıyla Taban Fiyat Tespit Komitesi’nin çalışmalarını tamamladığını belirterek 2022 yılı için taban fiyat artırımını yüzde 50 olarak ‘müjde’ledi. Böylelikle 2 bin 825 lira olan minimum fiyat, 4 bin 250 liraya yükseldi. Taban fiyattaki artışın iktisattaki istikrarları olumsuz olarak tetikleyeceğini söyleyen de oldu, bunu sevinçle karşılayan da…
Ancak ortadan geçen iki ay üzere kısa bir müddette TL’de yaşanan bedel kaybı, elektrik başta olmak üzere akaryakıt ve doğal gaza gelen artırımlar ve temel gereksinim eserlerinde yaşanan fiyat artışları nedeniyle taban fiyat artırımının daha emekçinin eline geçmeden eridiği savunuldu pek çok ekonomist ve siyasi parti temsilcisi tarafından. Nitekim bu türlü miydi?
Erdoğan, 16 Aralık 2021’de Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde personel ve patron temsilcileri ile düzenlediği toplantıda minimum fiyata yüzde 50 artırım yapıldığını açıkladı. ‘ASGARİ FİYAT 2 BİN 800 İKEN ALIM GÜCÜ DAHA YÜKSEKTİ’
Asgari fiyata artırım tartışmaları öncesi Ahmet’e artırımın hayatını kolaylaştırıp kolaylaştırmayacağını sormuştuk. Ahmet 24 yaşında bir genç olarak şu isyanda bulunmuştu: “Gezmem, eğlenmem, mesleğim için çalışmam gereken vakitte ay sonunu nasıl getireceğim diye düşünüyorum.” İki mesken arkadaşıyla birlikte yaşayan Ahmet, faturaların iki katına çıktığını bilhassa elektrik faturasının çok rahatsız edici olduğunu anlatıyor. Kasım ayında konuştuğumuzda kişi başına düşen fatura ödemesinin ortalama 200 lira olduğunu, genel mesken masrafının da 750 lira olduğunu belirtmişti.
Aradan geçen vakitte Ahmet, kombiyi az yakmalarına karşın 350 lira doğal gaz faturası geldiğini, arkadaşlarına ise bin liralık fatura geldiğini belirterek kendilerini şanslı hissettiğini söylüyor. Daha evvel 180 lira civarında gelen elektrik faturasının 390 liraya çıktığını, faturaları üçe bölseler de gelen sayının kendileri için fazla olduğunu söz ediyor. Mevzu besin fiyatlarına gelince Ahmet “Bu artırımların besinden giysiye her kesime yansıyacağının farkındaydım ancak bu kadar süratli olmasını beklemiyordum. Market fiyatları ayda o denli arttı ki, minimum ücretlinin aldığı yüzde 50 artırım ile başa baş noktaya geldi” diye konuşuyor. Ahmet’e nazaran taban fiyat 2 bin 800 lira iken alım gücü daha yüksekti. Ahmet, önümüzdeki aylarda durumun daha berbata gideceği beklentisi taşıyor ve ekliyor: “Asgari fiyat daha evvel de yetersizdi, artık yeniden yetersiz.”
‘ELEKTRİK FATURASINA REAKSİYON GÖSTERECEĞİM’
Babasıyla birlikte İzmir’de yaşayan Okan da hayat pahalılığından şikayetçi. 33 yaşındaki Okan, Ahmet ile misal fikirde: “Asgari fiyata artırım yapılmadan evvel daha düzgündü durumumuz.” Okan, hafta içi minimum fiyatla okul nakliyatı yapıp hafta sonları da kitapevinde çalışıyor. Babasıyla yaşadıkları konutun kira olmadığını vurgulayarak başlıyor konuşmasına zira ona nazaran bir de kira verselerdi geçinmeleri çok daha sıkıntı olurdu. Ağabeyiyle altlı üstlü yaşadıkları için iki konuta ortak fatura geldiğini söylüyor. İki ayda yaşanan artırımlardan o da rahatsız: “Elektrik faturası iki ay içinde üç katı geldi. 600 lira geliyordu, sonra 1400 lira oldu. Bu ay da 1800 geldi. Ben aslında meskende duran biri değilim. Babam odun sobası kullanıyor, klima falan da kullanmıyoruz. Buna karşın fatura çok yüksek.” Okan, elektrik dairesine gidip faturaya reaksiyon göstereceğini hatta faturayı ödemeyeceğini belirtiyor.
‘BİZ ŞU AN YAŞAYAN ÖLÜYÜZ’
Babasının bir yerde bekçilik yaptığını ve çalıştığı yerden odun verildiği için ısınma sarfiyatları olmadığını anlatan Okan, artırımlara yansısını şöyle lisana getiriyor: “Şu an evli ve çocuklu olsaydım, üstüne kirada otursaydım, ya intihar ederdim ya da hırsızlık yapardım. Bu periyotta hırsızlık yapanlara kızamıyorum.” Okan haftanın yedi günü çalışıyor, ona karşın ay sonunu sıkıntı getirdiklerinden dem vuruyor. Bir toplumsal hayatı olmadığını da şöyle anlatıyor: “Bir kafede çay en az 7 liradır ki, şu an fiyatlarını bile bilmiyorum. Yalnızca hafta sonları konutumda oturur, bir iki bira alırım. Keyfim bu kadar.” Bir iki ay evvel kahvaltı için iki boyoz aldığını söyleyen Okan “Artık almıyorum, o şu an lüks geliyor bana” diyor ve içinde bulunduğu durumu “biz şu an yaşayan ölüyüz” olarak tanımlıyor. Okan’ın iktisadın düzeleceğine dair umudu olup olmadığı sorusuna yanıtı ise “Mahallede bir komşumuz var bizim, adam geçinemediği için gündüzleri fabrikada çalışıyor, akşamları da hurda toplamaya gidiyor. İktisat düzelmez” oluyor.
‘BİZİM MESKENE YOKSULLUK SONU KADAR MAAŞ FAKAT GİRİYOR’
Osman, Çanakkale’de yaşıyor. Evli ve bir çocuğu var. Kendisi minimum fiyatla bir yerde personel, eşi ise memur. Osman da yapılan artırımı anlamsız buluyor: “Normalde 100 lira civarında gelen elektrik faturamız 192 lira geldi. Merkezi sistem kullanıyoruz. Bu nedenle 12 ay boyunca 250 lira kömür parası ödüyoruz. Doğal gazı banyo ve mutfak için kullanıyoruz yalnızca.” Türkiye Kamu-Sen Araştırma Geliştirme Merkezi’nin yaptığı araştırmayı hatırlatarak yoksulluk sonunun 10 bin lirayı aştığına işaret ediyor: “Bizim meskene yoksulluk sonu kadar maaş fakat giriyor.” Geçinebilmek için taban fiyatın en az 9 bin lira olması gerektiğini savunan Osman, “Sınıf şuuruna sahip, devrimci biriyim. Sermaye tarafının işçilere verdiği sadaka fiyat artırımına sevinecek bir taraf yok” diyor.
‘ÜÇÜNCÜ BİR İTTİFAK KURULURSA ONA OY VERMEYİ DÜŞÜNÜYORUM’
Zam yapıldıktan sonra patronun personellere “tatile gidersiniz artık” dediğini belirten Osman buna da yansılı: “Ne tatili? Emeği ile geçinen insanlara tatil lüks. Ayda iki kitap alıp onu okuyoruz, onun dışında bir toplumsal hayatımız yok, bir de meskende sinema seyrediyoruz. Hepsi bu…” Maddi güçlerinin konutta eskimiş ya kırılmış eşyaları değiştirmeye yetmediğini Osman şu örnekle anlatıyor: “LCD televizyon almıştık. Lakin kızım, annesine kızıp kumandayı televizyona fırlatmış, ekran kırılmış. Elektronik eşyalar son periyotta çok değerlendiği için değiştiremiyorum, artık tüplü televizyon kullanıyoruz.” Osman, iktisadın seçimle düzeleceğine inanmıyor. Muhalefeti de sağlıklı bulmuyor. Emek ve demokrasi ismi altında üçüncü bir ittifak kurulursa oyunu ona vermeyi düşündüğünü söylüyor.
‘KİMSE TEK BAŞINA MESKEN GEÇİNDİRMİYOR’
Evli ve iki çocuk babası Tahir, İstanbul’da yaşıyor. 48 yaşındaki Tahir, haftanın altı günü bir otelin yemek dağıtımını yapıyor. Eşi de ortada mesken paklığına gidiyor. Tahir’in de aylık masraflarını öğrenerek taban fiyat artırımının ellerini rahatlatıp rahatlatmadığını öğrenmeye çalışıyoruz lakin Tahir elektrik ve doğal gaz fatura bilgilerini paylaşmak istemiyor ve odun kömürü fiyatlarından bahsetmeyi tercih ediyor: “Elektrik faturasında tabi ki fark oldu. Bugün atıyorum, doğalgaz yakmıyorsunuz, odun kömürü yakıyorsunuz. Odun kömürünün tonu da bin lira. Aslında bu fiyatı buluyor.” Odun kömürü kullanıp kullanmadığı sorusuna yanıtı ise “hayır” oluyor. Tahir, hiç kimsenin tek başına mesken geçindirmediğini vurgulayarak yapılan artırımın hayatında bir şey değiştirmediğini anlatıyor.
‘DAHA KÖTÜLERİNE BAKIP BUNA DA ŞÜKÜR DİYORUM’
Gıda masraflarıyla ilgili konuşmak istediğimizde aslında kimsenin sıkıntı geçinmediğini söyleyerek “Milyonlarca insan var aç, kamplarda susuz, elektriksiz yaşayan… Onlara bakmak lazım. Daha kötülerine bakıp buna da çok ‘şükür’ diyorum. Tabi ben de isterim Kartalkaya’da Uludağ’da olmayı… Olmayınca olmuyor, Yaradan’ın verdiğine şükretmek lazım” sözlerini kullanıyor. Taban fiyat artırımıyla alım güçlerinin artıp artmadığı sorusuna karşılığı ise “Bütün dünyada var sorun. Pandemi yüzünden oldu. Sen de biliyorsun ki, dünyada yüzde 50 oranında enflasyon var. Her ülkede enflasyon yüksek. Valla bunları latife demiyorum, her akşam televizyon izliyorum” oluyor. Tahir’e nazaran işsizlik yok, işsiz olduğunu söyleyenler konuttan çıkıp iş bakmayanlar… “Güzel kardeşim evvelce iki kişi çalışıp konut bakıyordu, artık de öyle” diyen Tahir, zeki olanların hayatta kaldığını da kelamlarına ekliyor. Tahir mümkün seçimlerde bir hükümet değişikliği istemediğini anlatarak “Ben işverenimden mutluyum. Ülkemizde açlık yok, açgözlülük var” diye konuşuyor.
Not: Haberdeki isimler editör tarafından değiştirilmiştir.
