DUVAR – “SSCB’nin çöküşünden sonra, dünyanın paylaşımı yine başladı ve Soğuk Savaş’ta kendilerini galip ilan edenler, o vakte kadar gelişen – ve 2. Dünya Savaşı’nın sonunda kabul edilen- milletlerarası hukuk normlarına müdahalede bulunmaya başladı”.
Yukarıda ‘serbest’ bir biçimde çeviri edip Türkçeye uyarladığımız paragraf, Rusya Federasyonu Lideri Vladmir Putin’in Ulusa Sesleniş konuşmasında yer alıyor. Bu konuşma sonrasında Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri Ukrayna hududunu ihlâl ederek komşu ülkenin birçok noktasında askerî operasyonlar başlattı.
Putin’in Ukrayna ile savaşa açıklık getirmeye çalıştığı, hayli da uzun olan konuşma metni, basın kuruluşları ile yabancı başkentlerin dikkatini ‘sınırlı’ bir biçimde çekti; Batılı başşehirler konuşmanın birtakım kısımlarını alıntılayarak, Rusya’nın saldırganlığını öne çıkarmaya çalıştı.
KONUŞMASI, TARİHÇİLERİN MERCEĞİ ALTINDA OLACAK
Rusya’nın komşu bir ülkeye saldırısı karşısında hissedilen hisler bir yana, Putin’in konuşmasının metni birçok açıdan 21’inci yüzyılda Moskova’nın jeostratejik çıkarımlarını ve amaçlarını yansıtan bir ‘manifesto’ fonksiyonu görüyor. Kelam konusu ‘manifesto’nun gelecekte tarihçilerin, siyaset bilimcilerin ve memleketler arası bilimcilerin merceği altında olacağı aşikâr.
Genel çizgileriyle Putin’in konuşmasında üç ana eksenin öne çıktığını görüyoruz: 2. Dünya Savaşı sonrasında tesis edilen milletlerarası düzleme kısa fakat öz bir referans, SSCB’nin dağılmasından sonra Batı’nın Moskova’nın perspektifinden gerçekleştirdiği yanlışlar silsilesi ve bu kusurlar karşısında 2022’deki milletlerarası güç istikrarını dikkate alan Moskova’nın tercihi…
Başta belirttiğimiz üzere, Putin konuşmasına 1945-1991 devrinde kurulan milletlerarası hukuk düzlemine ve güç istikrarına, ‘makul’ bir sistem olarak yaklaşıyor. “Temel memleketler arası hukuk normları” referansı okuyucuda ‘olması gerekene yakın sistem’ hissiyatını uyandırıyor. Bununla birlikte, Putin SSCB’nin dağılışıyla birlikte bu ‘makul’ sistemin darbelendiği iletisini veriyor. Ve bu bağlamda, konuşmasının ikinci ana sınırını oluşturan ‘Batı’nın hatalarına’ giriş yapıyor.
‘BATI RUSYA’NIN ZAFİYETİNDEN İSTİFADE ETTİ’
Moskova’nın karşısındaki güçlerin 2022’de Yugoslavya, Irak, Libya ve Suriye üzere bölgelerdeki yanılgılar silsilesinin bir benzerinin içerisine girdiği iletisini veren Putin, ülkesi açısından değerli bir çıkarıma ulaşıyor. “Bütün bunlar (son telaş verici gelişmeler) neden oluyor? Çıkarlarımızı ve legal taleplerimizi küçümseme (cüreti) nereden geliyor?” sorusunu yönelten Rusya Federasyonu Lideri, Kremlin açısından hayatî değer arz eden bu soruya, kendisinin (birçok açıdan sorunlu) perspektifinden, şu biçimde açıklık getiriyor:
“Cevap açık, her şey açık ve net. Geçen yüzyılın, 80’li yılların sonlarında Sovyetler Birliği zayıfladı ve sonra büsbütün çöktü. Özgüven kaybımız olur olmaz dünyadaki güç istikrarı bozuldu. Bu, evvelki mukavelelerin, mutabakatların artık geçerli olmamasına neden oldu. (Böylesi bir durumda) İkna ve istekler yardımcı olmaz. Hegemonyanın işine gelmeyen her şey arkaik, çağdışı, gereksiz ilân edilir. Ve ona yararlı görünen her şey kesin gerçek olarak sunulur.”
Rusya’nın SSCB’nin çöküşünden sonra güç kaybına uğramasını bugünkü gelişmeler açısından ‘kilit’ rolünde sunan Putin, Batı’nın bu durumdan faydalandığını, gelişen süreç içerisinde Rusya’nın çıkarlarını gölgelediğini belirtiyor. Bir adım ilerisine giden Putin, NATO’nun genişleme sürecini bu ‘saldırganlığın’ günümüzdeki bir izdüşümü olarak bizlere lanse ediyor. Konuşmasının son kısmındaysa, 2014 sonrası Ukrayna’sında ‘neo-naziler iktidarı ele aldı’ savıyla, Rusya açısından güç kaybının ve 1991 yılı Batı’nın yanlışlı teşebbüslerinin ülkesi açısından ne kadar büyük meselelere neden olduğuna atıfta bulunuyor.
PUTİN’İN SEÇİMİ
1991 sonrasında bozulan güç istikrarı, memleketler arası düzlem ve Batı’nın yanılgıları karşısında Kremlin ne yapmalı? Putin’in tarihî Ulusal Sesleniş Konuşmasının üçüncü mihenk noktasını bu soru teşkil ediyor. Bu soruya karşılık arayan Putin kendi açısından değerli bir noktaya açıklık getiriyor. Diplomasi ya da savaş ortasında seçimden bağımsız olarak, 2022 Rusya’sının dikkate alması gereken bir gerçeklik kelam konusu. Moskova ne yapıp edip 1941’de yaptığı yanılgıyı tekrarlamamalı. Putin bu bahis hakkında dikkate şayan “ülke 22 Haziran 1941’de savaş ilân etmeden vatanımıza saldıran Nazi Almanyası’nın işgalini tam olarak karşılamaya hazır değildi. Düşman durduruldu ve sonra ezildi, fakat bu muazzam bir maliyetle gerçekleşti. Büyük Vatanseverlik Savaşı arifesinde saldırganı yatıştırma teşebbüsü halkımıza değerliye mal olan bir kusur olarak ortaya çıktı. Savaşın birinci aylarında, geniş, stratejik değere sahip bölgeleri ve milyonlarca insanı kaybettik. İkinci defa bu türlü bir yanlışa müsaade vermeyeceğiz, buna hakkımız yok” yorumunda bulunuyor.
“İkinci defa bu türlü bir yanlışa müsaade vermeyeceğiz” kararlılığı temelinde Putin ülkesinin 2022’te mevcut olan memleketler arası konjonktürdeki güç istikrarının, Batılı güçlerin imkanlarının farkında olduğu bildirisini veriyor. “Rusya da 1991’deki Rusya değil” iletisinden hareketle, Putin Aralık 2021’de Batı’nın kapısını Avrupa’nın güvenlik sisteminin onarımı fikriyle çaldığını lakin bu taraftaki teşebbüslerin sonuçsuz kaldığını söz ediyor. Ve bu bağlamda, “SSCB’nin dağılışıyla bir arada ortaya çıkan ulusal sonları tanıyoruz” vurgusuyla bir arada, Putin Rusya’nın askerî güç kullanımı yoluyla Ukrayna özelinden harekât başlamak suretiyle Rusya sonlarındaki güç istikrarının ve güvenlik sisteminin ‘restorasyonu’ndan öbür bir seçeneği olmadığı çıkarımına varıyor.
Başta temas ettiğimiz üzere, Putin’in son konuşmasının hudutları yalnızca Ukrayna’daki krizle sonlu değil. Kelam konusu konuşma metninin kökleri, 1945 Eylül’ünde kaybolan, 1991 sonrası Rusya açısından telaş verici boyutlar kazanan, bir güç uğraşını merkezine alıyor.
