Özlem Kara
İZMİR – ABD ve NATO ile yaşanan Ukrayna krizi nedeniyle Rusya’nın Ukrayna’nın doğusundaki Donbass bölgesine yönelik askeri operasyonu dün sabah prestiji ile başladı. Rusya’nın başlatmış olduğu savaş nedeniyle birçok sivilin yaralandığı öğrenilirken, Ukrayna tarafından 18 yaşını doldurmuş bireyler orduya çağrıldı. İstanbul Bilgi Üniversitesi Memleketler arası Bağlar Kısmı Öğretim Üyesi Emeritus Prof. Dr. İlter Turan, Rusya-Ukrayna savaşını kıymetlendirdi. Turan, Türkiye’nin, Rusya karşısında bir tavır sergilemesi sonucu Suriye’nin, Türkiye’ye karşı bir baskı aracı olarak kullanılmasının kelam konusu olabileceğini vurguladı.
‘TÜRKİYE RUSYA’YLA OLAN MÜNASEBETLERİNİ ÇATIŞMACI BİR MECRAYA DÖKMEK İSTEMİYOR’
NATO Türkiye’ye Rusya konusunda baskı yaparsa, Türkiye Rusya’ya karşı rastgele bir yaptırım uygular mı?
NATO’nun bir yaptırım uygulaması için, NATO’nun ortak bir yaptırım kararı alması lazım. Ukrayna, NATO antlaşmasına nazaran bölge dışıdır. NATO üyesi olmayan bir ülke olduğu için Ukrayna’da ne yapılacağı istişareler yoluyla kararlaştırılır. Türkiye de kabul edemeyeceği bir plan yahut programın içinde yer almayı esasen kabul etmez. Münasebetiyle, o denli bir durumun ortaya çıkma ihtimali zayıftır. NATO kolektif olarak bir karar vermişse, uygulamaya geçildiğinde Türkiye’nin yapması gereken şeyler varsa, bir İttifak üyesi olarak Türkiye, o taahhütlere uymak durumundadır.
Hububat ithalatının yüzde 86’sını bu iki ülkeden yapan Türkiye, turizm gelirlerinin de yüzde 25’ini bu iki ülkeden sağlıyor. Bu savaşın Türkiye’ye yansıması nasıl olur?
Şu an şubat ayındayız ve erken bir basamaktayız. O bakımdan olayların nasıl seyredeceğini bekleyip, görmemiz lazım. Lakin şunu hatırlamakta yarar var. Türkiye tahıl ve bakla gereksinimlerini öbür yerlerden de tedarik edebilir. Bu durum biraz daha maliyetli olabilir. Ukrayna ve Rusya, Türkiye’ye sattıkları eserler hasebiyle yarar elde ettikleri için, ihtilaf nedeniyle, bu malları Türkiye’den esirgemeye çalışacaklarını zannetmiyorum. Kaldı ki satışa bahis olan eserler ne askeri hedefle kullanılacak ne de bu eserlerde dünya çapında bir kıtlık yahut problem bulunuyor. Turizm açısından olaya baktığımızda ise Rusya ve Ukrayna’dan gelmesi beklenen turistlerin gelmemesini telafi edecek öbür bir kaynak bulmak kolay değil.
‘TÜRKİYE RUSYA’NIN YAPTIKLARINI ONAYLAMADIĞINI TABİR ETTİ’
Türkiye, Ukrayna krizinde Rusya’yı karşısına alacak bir tavır sergilerse bu durumun Suriye ayağı Türkiye’yi nasıl tesirler?
Türkiye, muhakkak hususlarda Rusya’nın yaptıklarını onaylamadığını tabir etmiş bulunuyor. Lakin Türkiye Rusya’yla olan alakalarını çatışmacı bir mecraya dökmek istemiyor. Bu satranç oyununda, zati Rusya Suriye’deki bir grup imkanları elinde tutuyor. Örneğin, şu an Türkiye Suriye’nin hava alanını Rusya’yı bilgilendirmeden askeri emellerle kullanma imkanına sahip değil. Gazetelerde yer alan haberlere nazaran Rusya, Türkiye zıddı ögelerle bir tatbikat yapmış. Yeniden, Rusya Türkiye’nin karşı çıktığı etnik özerlik verme konusunda Suriye hükümetine telkinde bulunuyor denmekte. Sonuçta Suriye’nin, Türkiye’ye karşı bir baskı olarak kullanılması kelam konusu olabilir. Rusya, bu ve gibisi imkanları daha fazla kullanabilir.
‘RUSYA YAPTIRIMLARA KARŞI ÖNLEM ALDI’
Sizce Rusya-Ukrayna savaşında, oyunun kurallarını Vladimir Putin mi belirliyor?
Her ülke kendine nazaran satranç oyunları oynamaya çalışıyor. Rusya üzere bir ülkenin, kısa vadede satranç oynaması daha kolay. Zira Rusya’nın karşısında olan ülkeler demokrasi ile yönetiliyor, Rusya’da ise otoriter tek adam idaresi var. Demokrasi ile yönetilen ülkelerde, bilgi akışını ve kamuoyunu denetim altına almak değil ikna etmek ve siyasi rekabet ortamında nasıl bir yol izleneceğini belirlemek gerekiyor ki, bunu başarmak kolay değildir. Bir de unutmayalım, Rusya tek bir ülke. Bunun karşısında, kendi içinde de ihtilafları olan Avrupa Birliği var. Birebir biçimde, Amerika’da dış siyaset içinde Kongre’nin de yer aldığı bir dizi aktör tarafından bir süreç çerçevesinde şekillendiriliyor. Batı topluluğu ise çoklu, bulanık bir referans. Münasebetiyle, Rusya’nın oynadığı netlikte bir satranç oyunu oynamaları mümkün değil. Ancak bu kısa vadede geçerli. Rusya’nın oynadığı satrancının uzun vadede Rusya’nın da pek istemediği sonuçlar doğurması mümkündür.
‘YAPTIRIMLARIN BİR VADE SONUNDA SARSILMAYA BAŞLAYACAĞINI DÜŞÜNÜYORUM’
Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’nin Rusya’ya karşı uygulayacakları yaptırımların tesirli olacağını düşünüyor musunuz?
Yaptırımlar her vakit bir ölçüde tesirli olurlar. Lakin bu tesir Rusya’nın davranışlarını caydırıcı bir tesir olabilir mi dediğiniz vakit, Rusya’nın, uzun müddette kendine dönük yaptırımların uygulanabilirliğinin güçlü olmadığı niyetiyle hareket ettiğini varsayım ediyorum. Zira yaptırımları devreye sokanların kendi ortalarında ihtilaflar var. Yaptırımları uygulayanlar, bir kadro maliyetlerle karşı karşıya kalıyorlar. Bu maliyetler yaptırım uygulayanlar ortasında eşit bir halde dağılmıyor. Sonra, Rusya’yla daha yakın bağlantıları olanlar var, daha uzak bağları olanlar var. O yüzden yaptırımların bir vade sonunda sarsılmaya başlayacağını düşünüyorum. Rusya’nın, gelmekte olan yaptırımlara karşı evvelce makul önlemler aldığı da anlaşılıyor. Lakin bunların daima kısa vadeli değerlendirmeler olduğunu unutmayalım.
‘MEHMET ÖĞÜTÇÜ’DEN FARKLI OLARAK BEN MÜNECCİMLİK YAPMAYA HAZIR DEĞİLİM’
Ukrayna Ankara Büyükelçisi, Boğazların Akdeniz’den gelecek Rus savaş gemilerine kapatılması talebinde bulundu. Siz bu talebi nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ukrayna Büyükelçisi’nin kendi görüşüdür ancak Montrö Boğazlar Mukavelesi dikkatli okunduğu vakit, kontratın Türkiye’ye savaşa girmediği bir ortamda, keyfi olarak Boğazları Rus savaş gemilerine kapatma hakkını vermediği görülecektir.
Son olarak Emekli Diplomat Mehmet Öğütçü, yaptığı bir açıklamada asıl Üçüncü Dünya Savaşı’nın, Tayvan nedeniyle Çin ve ABD ortasında çıkacağını öne sürdü. Bu görüşe katılıyor musunuz?
Dünya’nın çeşitli yerlerinde, tansiyonlar var. Tayvan nedeniyle gelişen bir tansiyonun tırmanmasından tasa edildiği biliniyor. Bunun ötesinde, Mehmet Bey’den farklı olarak, ben müneccimlik yapmaya hazır değilim.
