Doç Dr Çiler Çilingiroğlu
Bu yazıda birinci olarak oyunun araçsal fonksiyonuna vurgu yapıp onun evrimsel Escort Bahçelievler ve toplumsal şartlarından bahsedeceğim Daha sonrasında oyunu politik ömrü saran metaforik bir imge olarak ele alacağım Gayem Huizinga dan esinle oyunun ciddiyetini göstermek ve hatta çocuk oyunlarıyla özdeşleştirdiğimiz masumane imajını Bahçeşehir escort tahrif etmek
Oyunsal rekabet toplumsal hayat güdüsü olarak şahsen kültürden de eskidir ve arkaik kültür biçimlerinin gelişmesinde bir maya üzere tesir etmektedir İbadet kutsal oyun içinde serpilmektedir Şiir oyundan doğmuştur Bakırköy escort bayan ve oyunsal biçimler sayesinde yaşamaya devam etmektedir Müzik ve dans ortaya saf oyun olarak çıkmışlardır Bilgelik ve bilim sözlerini kutsal yarış oyunlarında bulmuşlardır Hukuk toplumsal oyundan sıyrılarak ortaya çıkmak zorunda kalmıştır Silahlı çatışmaların kurala bağlanması aristokratik hayatın kuralları oyunsal biçimler üzerinde temellenmiştir Sonuç olarak kültür ilkel evrelerinde oyun olarak oynanmıştır ana bitkiden ayrılan canlı bir meyve üzere oyundan doğmamış oyunun içinde ve oyun olarak serpilmiştir der Johan Huizinga Homo ludens isimli denemesinde
Johan Huizinga Kültürden bile eski olduğunu kestirim ettiğimiz oyun insanın da bir üyesi olduğu hayvanlar âleminin neredeyse kozmik bir etkinliğidir Biyolojik evrim açısından oyunun yararı üzerine söylenecek çok şey var Oyun gerçek hayatın bir taklididir denebilir Kedi ve köpek yavrularının oyunlarını hatırlayın Yetişkinlikte yapılacak avlara girişilecek arbedelere ve kaçınılacak durumlara dair hazırlıktır bu oyunlar Çocukluk oyunlarının kişiyi gelecekteki toplumsal rollerine hazırlayan bir niteliği var mesela Kovalamaca ebelemece saklambaç körebe yerden yüksek üzere oyunlar hayatta kalmanın yol yordamını tehlikesizce önden deneyimlemek için birebir Rekabet edebilme çevik kalma süratli düşünme müzakere etme kandırma ve kaçma üzere türlü türlü maharetleri kazandırır Öteki yandan evcilik kız çocuklarına otomobil yarışı yahut güreş üzere oyunlar ise erkek çocuklarına toplumsal cinsiyet rollerini belletir
Bunlar oyunun herkes tarafından bilinen fonksiyonları Huizinga nın dediği üzere oyunlar tasarlanmış dünyalardır ve bildik dünyayı süreksiz olarak iptal ederler Oyunun ciddiyeti belirttiğimiz fonksiyonları üzerinden rahatlıkla savunulabilir Oyun yetişkinliğin bir provası ve taklididir
Kavramın içeriğini esnettiğimizde görülüyor ki bayramlar ayinler ve kutsal aksiyonlar de oyundan öteki bir şey değildir Ritüellerin kendisi bir oyundur Ve bu tarihöncesi periyottan beri böyledir Müzik dans içki ve uyuşturucu uyarıcı hususlar ritüellerin olmazsa olmaz ögeleridir Şamanlar çeşitli rollere bürünerek bir merasimi tıpkı bir tiyatro oyunu misali performe ederler Ayinlerin bozulmaz kuralları aşikâr bir akışı kostümlü oyuncuları ve izleyicileri vardır Bu kurallar az sayıda kişi tarafından bilinir seçilmiş şahıslara aktarılır ve bıkmaksızın tekrar edilir Bu tekrarlanan töre ve değişmezlik prensibi toplumsal sistemin ezeli ve edebi olma temennisinin bir yansımasıdır Her şeyin bu türlü gelip bu türlü gideceğine dair bir istikrar imgesi psişemizi rahatlatmış ömrü örgütleyerek ve onu bir ritme sokarak omurdaki meçhullüğü bilinmezliği ve tekinsizliği denetim altınday mış gibi göstermiş olmalı
DÜZENİN DEVAMLILIĞI İÇİN OYUN
Oyun zevkli matrak ve heyecanlıdır doğru Birebir vakitte hoş estetik ritmik ve armoniktir O da doğru Fakat görülüyor ki oyun birebir vakitte toplum sistemini ve otoritenin kalıcılığını tesis eden bir düzenektir Oyunun devletin bekası için değerini Platon dan daha düzgün vurgulayan olmamıştır herhalde Yasalar yapıtının VII kitabında çocuk oyunlarına ait şu muazzam tespitte bulunur
bütün devletlerde çocuk oyunlarının çıkarılan kanunların kalıcı olup olmayacağı konusunda son derece belirleyici olduğunu hiç kimse anlamış değildir Bu oyunlar bir defa saptandıktan sonra bunları birebir çocuklar hiç değiştirmeden tıpkı şartlar altında birebir biçimde oynarlar ve tıpkı oyuncaklardan zevk alırlarsa önemli bir maksatla konmuş törelerin de olduğu üzere kalması sağlanır ancak bunlar değiştirilir üzerlerinde yenilik yapılır ve durmadan düzeltilirse devlet için bundan daha büyük yıkım yoktur diyebiliriz zira bunlar gençlerin ahlakını için için değiştirir onların gözünde eskinin kıymetsiz yeninin pahalı olmasını sağlar Yineliyorum bütün devletler için bu tıp fikirlerden daha büyük bir bela yoktur
Platon un bu uyarısı bize oyunun evrimsel psikolojinin araçsallaştırdığı stilde oyunun canlının hayatta kalması yararının ötesinde bir politik kıymete sahip olduğunu gösteriyor Devletin kutsal varlığının korunabilmesi üzere ulvi bir sıkıntı bile çocuk oyunlarında kuralların değişmezliğine bağlıdır Bu haliyle oyun dünyadaki en önemli işlerden biridir
Bu niyet bize çok uç ve radikal hatta gülünç gelebilir ancak şunu düşünün birden fazla vakit biz de dünyanın bir sahne insanların oyuncu olduğunu söylemiyor muyuz Oyun Spiel Play yalnızca çocuk oyunlarının tıpkı vakitte yetişkinlerin tiyatro oyununun ismidir Toplumsal hayatın kendisi bir maskeli balo yani bir oyun Hepimiz gerektiği yerde gerektiği ölçüde ve gerektiği sürece rol yapmıyor muyuz Ömrün içinde yol almak meslek yapmak para kazanmak statü sahibi olmak kaliteli bir eş bulmak için büründüğümüz rolleri takındığımız yapmacık halleri söylediğimiz palavraları ve ardına gizlendiğimiz maskeleri düşünsenize
Eh Platon a artık hak vermeye başladık sanırım
OYUNBOZANLAR
Oyunun zaruriliği biyolojik ihtiyacın ötesinde toplumsal ve politik hayatın kalıcı bir düzeneği olmasından kaynaklanır Platon un muhafazakar devletçi görüşünü benimseyenler çocukların oynadığı oyunların daima tıpkı kalması için ellerinden geleni yapmaya devam ediyor Artık eski bayramların kalmaması temalı ağıtın arkasında da oyunun kurallarının değişmesinden duyulan derin kaygının büyük bir hissesi olduğunu düşünüyorum Bu yüzden tahminen de insanı Homo ludens yerine Homo anxius endişeli insan olarak tanımlamak daha uygun düşecek
Gelelim oyunbozanlara Toplumculuk oyununa uymayanları hiddetle cezalandırır otoriter ahlakçı ataerkil toplumlar Rolünü reddedenleri kuralı çiğneyip hakikati dillendirenleri oyunbozan ilan edip tecrit eder O bireyler ki ister asi deyin ister uyumsuz isterse anarşist alışılagelmiş toplum tertibini ve devletin kutsal imgesini tehdit etmiyor mu Bal üzere de ediyor
Kaotik ve bilinmez doğayı tertipli ve bilinir kıldığını zanneden Homo anxius için en büyük tehdit oyunbozanlardır Onlar ki statükonun bekası için ya öldürülür ya sürgüne gönderilir ya da tecrit edilirler Mukadderatın cilvesine bakın ki tarih sadece oyunbozanları anımsar Oyunbozan demek bir yerde feleğin çarkına çomağını sokan kişi demek Buna yürek edenleri yüceltip onlardan ilham almıyor muyuz Spartaküs ten Börklüce ye Galileo dan Marie Curie ye Becerikli Çayan dan Rosa Parks a Edward Said den Julian Assange a
Sanırım artık büyük oyunu gördük Oyun kadar oyunbozanlık da önemli bir iştir
Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Protohistorya ve Ön Asya Arkeolojisi
