Kardelen Toplu
Gazi Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Gazetecilik Kısmı’ndan mezun olan ve meslek hayatına Cumhuriyet gazetesinde başlayan İlhan Taşcı, kitapları ve yazılarıyla Türkçe’ye katkılarından ötürü Lisan Derneği tarafından 2017 yılında Onur Mükafatı aldı. Cumhuriyet Halk Partisi kontenjanından 2017 yılında TBMM Genel Kurulu’nda yapılan seçim sonucunda Radyo ve Televizyon Üst Şurası üyeliğine seçilen gazeteci ve müellif Taşcı’nın birinci hikaye kitabı ‘Rüzgârımı Kestiler’, Kırmızı Kedi Yayınları tarafından yayımlandı.
Taşcı’yla hikayelerine hayat veren kahramanlarından yola çıkarak gurbetlik halleri üzerine konuştuk.
‘LİSE YILLARIMDAN BERİ YAZMAYI DÜŞLEDİĞİM BİRİNCİ KİTABIM’
İlk hikaye kitabınız olan ‘Rüzgârımı Kestiler’, Kırmızı Kedi Yayınevi tarafından yayımlandı. Daha önce yayımlanan bir romanınız var lakin sizi gazeteci kimliğiniz ve kaleme aldığınız araştırma-inceleme kitaplarınızla tanıyoruz. İlhan Taşcı’ya bu kitabı yazdıran ne oldu?
Bu çalışma benim onuncu kitabım. Fakat lise yıllarımdan itibaren yazmayı istediğim, yazmayı düşlediğim birinci kitabım! Müelliflik serüvenim boyunca benimle birlikte tüm kitaplarıma eşlik etmesi ve bugüne kadarki hayatıma yoldaşlığı nedeniyle bende yeri daima başka olacak. Yazmayı çok istedim zira Anadolu’nun arabeskine kaçmadan, şimdilerde çokça aranan insan bağındaki samimiyeti, sıcaklığı, dürüstlüğü, hesapsızlığı, anı yaşayamamışlığı ve o insanların çaresizliğini daima aktarmak istedim. Tahminen çok geciktirdim lakin şimdilerde birinci gençlik hayalimi gerçekleştirmiş olmanın memnunluğunu yaşıyorum. Dilerim kitabı yazarken duyduğum heyecanı, keyfi ve hüznü okurlar da duyumsayabilir.
‘Rüzgârımı Kestiler’, Avrupa’ya emekçi olarak giden kardeşlerin art planı gurbet yüklü öyküsü aslında. Misal gurbetlik hallerini yaşayanlar, okudukları her hikayeyle çok kolay bir duygudaşlık kurabilir. Bu kitap, tekrar birebir benzeri halleri yaşayan birinin kaleminden çıktı diyebilir miyiz?
O hallere şahit olmadan, o hali yaşamadan gerçekçi bir hisle yazabilmek güya çok muhtemel değil. Elbette tüm yazılanlar yaşanmış anılar değil lakin hikayelerdeki karakterlerin yaratımından öykülerin oluşumuna, kurgusuna kadar tüm detaylar birer müşahedesi, tecrübesi, tanıklıkları ve tanışık hisleri içeriyor. Karakterlerin hepsi tıpkı hayatın farklı birer yabancısı. Ve o denli bir noktaya geliyorlar ki bir yerden sonra kendilerine bile yabancılaşanların kıssasına dönüşüyorlar. Halleri bir tarafıyla içler acısı. “O haldekilerin” hislerini bir nebze de aktarabildimse ne keyifli bana.
‘HİÇBİR SEYAHAT BAŞLADIĞI ÜZERE BİTMİYOR’
Kitapta altısı erkek üçü kız, dokuz kardeşli bir ailenin türlü çeşit kıssasını okuyoruz. Erkeklerin hepsi yurt dışında çalışmaya gidiyor ve sonunda memleket diye geldikleri yer ana ocağı. Fakat tıpkı ocağa gelen kardeşler asla birebir rüzgâra yelken açmıyor. Nasıl olabiliyor bu?
Hepsi tıpkı seyahate çıkıyor ancak yola revan olduklarıyla vardıkları yerdeki kendileri apayrı bir insan oluyor. Ocağa dönünceye kadar geçirdikleri seyahatle birlikte çok değişiyorlar. O denli ki, özlerinin can suyuna kadar yabancılaşıyorlar. Bunun kıymetli sebeplerinden biri hayallerinde yaşadıklarıyla gerçekte olan gurbetin, gurbet hasretinin farkı tahminen de. Kimi yanında götüremediği eşinin, çocuklarının hasretini, kimi anne sevgisini kimi de hasetliğini yüklenip geliyor. Kalıp da onları bekleyenler içinse gurbet, ucu bucağı görünmeyen beyaz bir toz bulutu aslında. Geldikleri, görüştükleri gün kadarıyla renklenen, gün sonunda ise birebir bilinmezliğe açılan bir yokluk hali. Tüm bunlar farklı hayat deneyimleriyle yani farklı rüzgârlarla da gark olunca bu dokuz kardeş farklılaşıyor şüphesiz. Kitap boyunca kendi varlık heykellerini yontmaya çalışırken gerçekliklerini yerle bir edenlerin bunu nasıl yaptıklarını anlatmaya çalıştım. Yazarken şunun farkına vardım ki hiçbir seyahat başladığı üzere bitmiyor.
Bir kedi üzere sevilmeyi bekleyen, ismiyle müsemma bir karakter çıkıyor karşımıza; Kişo. İki kültür ortasında yabancılaşmayı, yalnızlığı, hüznü en çok onda görüyoruz. Tahminen de dürüstlüğüyle bunu lisana getirebildiği içindir. Pekala ya getiremeyenler…
Onlar lisana getiremediği için Kişo’nun her türlü çıkışı, söylemi bir olaya dönüşüyor. Aslında Kişo’nun sevgisi de çektiği acı da arabesk. Kendisi de farkında ne sevmeyi biliyor, ne sevilmeyi. Yaşadığını duyumsamayı bilmediğinden benliğini bulabilmek için içkiye sığınıyor. Aslında sevgi yoksunluğunun, sevmeyi ve sevilmeyi bilmeyişinin altında yatan en değerli his annesinin onu sevmemesi, bir defa bile kardeşlerine yaptığı üzere onun başını okşamaması. Gerçek tam bu türlü mi bilinmez ancak en azından o bu türlü hissediyor ve yalnızlaşıyor, isyan ediyor, hesaplaşıyor ve bir noktadan sonra hiçbir kimseyi ve olayı umursamıyor kendi acısından öbür. Hesaplaşması da daima onun üzerinden.
‘HER TÜRKÜNÜN BİR KISSASI VAR’
Bolca türkü kelamına rastlamak da mümkün: Kul Ahmet’ten, Âşık Ali Nuşani’den… Öykünüze nasıl katkıları oldu türkülerin?
Anadolu beşerinin lisana getiremediği kaygısının, hasretinin, sevgisinin lisanıdır âşıklar. Onların havalandırdığı türküler kıyıda köşede kalmışların yüreğindekilerinin okuyucusuna dönüşüyor. Her türkünün bir kıssası var. Kıssası olan türkülerin de o insanların ömründe, hasebiyle benim hikayelerimde önemli bir yeri oldu. Yârine sesini duyuramayan Kişo’nun yüreğinin sesi üzere “Düşmüşem elden ayaktan, kaldır beni kaldır beni” derken aslına yârine sesini duyurmaya çalışıyor. Bekliyor ki sevdiği bayan kaldırsın onu. Aslında biliyor onun kaldıramayacağını, aslında bunu dilemeyi bile kendine yakıştırmıyor lakin dilenmekten de çekinmeyecek kadar acı çekiyor. Tıpkı şairin “Daha nen olayım onursuzunum” yakarışı üzere. Aşk en değer verdiği onurunu bile hiçe sayıp, onursuzluğa sığınmayı sevgi üzere yansıtıyor.
Türkülere değinip sevdadan konuşmazsak olmaz. Kocalarınca ya hiç sevilmeyen ya da çok sevilen bayanlar; sevmeyi, nasıl sevileceğini ya da sevdiğini göstermeyi bilmeyen erkekler; anne babalarını birkaç yılda bir fakat bir ortada gören, daima birlikte yaşanan bir ailenin hasretini çeken çocuklar. Tüm bunlardan hissenize düşen ne oldu?
Benim hisseme en çok özlemek ve baba yolunu gözlemek düştü. Birkaç senede bir müsaadeye gelindiğinde günlerin ne kadar süratli aktığını öğrendiğim vakitti. Gelişi “Cumhuriyetin birinci yılları gibi” coşkulu, gidişi günlerce süren bir yıkım. Sonrası daima döneceği günün düşleri. Onun içindir ki ben personel olarak Avrupa’ya gitmeyi hiç düşünmedim. Kimseyi geride bırakmamak, geride kalanın gözyaşına sebep olmamak için. Zira biraz da yazdıklarım kalanların, gidemeyenlerin çektiklerine tanıklık.
Geçtiğimiz sene Türkiye’den Almanya’ya göçün altmışıncı yılıydı. Babanız da Almanya’ya giden birinci emekçi kümesinden. Misafirlikle başlayan bu göç sürecini kendi ailenizden başlayarak yorumlayacak olursanız nasıl bir tümevarım sağlarız? Rüzgârımız bir mutabakat ile nasıl taraf değiştirdi sizce?
Almanya’nın birinci yılları evvel kaygılar, belirsizlikler, çekingenlikler sonrası ise çokça çalışmak, çalıştırılmak. Bir an evvel döneceği günün hayalleri. Hepsi de razı olmuşlar bir an evvel para kazanıp memleketlerine dönebilmek için. Lakin birden fazla dönmedi, dönemedi. Orada tutunamasalar bile oralı yaşadılar, yaşıyorlar. Zira artık öteki türlüsünü bilmiyorlar. Entegrasyon ve kültürel dönüşüm çok uzun vakit aldı. Tam oldu mu derseniz, birinci nesiller kendilerine yabancılaştı, üçüncü, dördüncü nesiller ise yurtlarına, baba ocaklarına. Seyahate birinci çıkanların kulaklarında artık “Böyle mi esecekti son günümde bu rüzgâr, bütün kuşlar vefasız mevsim artık sonbahar” müziği çınlıyor. Yaşadıkları birer düş yıkımı şimdilerde.
‘ARKADAŞLARIM OKULU BİTİRMEMİŞKEN BENİM SARI BASIN KARTI SÜRECİM BAŞLAMIŞTI’
Sizinle sohbet edebilme imkânı bulmuşken meslek hayatınızdan da bahsetmek isteriz. Geçmişe gidelim, gazeteciliğe başladığınız birinci güne. Siz bu işin mekteplisisiniz. Öykünüz nasıl başladı?
Hep gazeteci olmak istemiştim. Sadece bu mesleği, hukuk mu yoksa irtibat okuyarak mı yapacağım konusunda ikilem yaşadım. Üniversite imtihanına girdiğim yıllarda irtibat pek çok hukuk fakültesinden yüksek puanlı olduğu için irtibatı tercih ettim. Üniversitenin birinci aylarında gazetecilik pratiğinin dört yıl fakültede okuyarak yapılamayacağını düşünüp birinci sınıfın birinci devrinde Cumhuriyet gazetesinde staj ayarlayıp, akabinde da oradan mesleğe devam ettim. O denli ki üniversite arkadaşlarım –ki pek birçok alanda televizyon gazetecilik yapıyor, pek birçoklarıyla fotoğraflarım da var!– şimdi okulu bitirmemişken benim sarı basın kartı sürecim başlamıştı. Bu keyifliydi ancak artık yolun yarısını hayli geçtikten sonra bir ukde olarak içime oturmaya başladı: Üniversiteyi yaşayamamış olmak. Yeniden de âlâ ki de erken başlamış derim.
Yaklaşık yirmi yedi yıllık gazetecilik tecrübeniz var, bunun son dört yılı RTÜK’te geçti. Bu süreçte sizde ve meslekte neler değişti?
Ben üniversitedeyken daktilo diye dersimiz vardı diyeyim varın değişimi siz düşünün! Davet aygıtı kullanıyorduk. Sonra elektronik daktilo ki çok süratli geçildi o. Akabinde bilgisayarlar, cep telefonu. Teknolojik dönüşüm kuşkusuz çok süratliydi ve hala o denli. Fakat teknolojik kolaylıklar neyi sağlarsa sağlasın, yapıp yapabileceğiniz mesleksel gayret sizin ilgileriniz ve aklınızla ilgilidir. Yani gazetecilik özünde çokça emek ve yürek işi. Teknoloji yalnızca o kişinin işini kolaylaştırır ancak işini yapamaz. İşini bilmeyene teknoloji ne yapsın?
‘YAZMAK, MEDİTASYON GİBİ’
Yazmaya devam edecek misiniz?
Yazarak yaşama tutunuyorum. Yazdıkça ürettikçe kendimi düzgün hissediyorum. Hele ki okurlardan da olumlu dönüşler olunca onca emeğin, uğraşın boşa gitmediğinin kıvancını yaşıyorum. Yazma serüvenim ilkokul yaşlarında Ziraat Bankası’nın çift yapraklı masa takvimine yazarak başlamıştı. O günden beri yazmak meditasyon üzere. Yazdıkça kendimi buluyorum, insanları ve dünyayı daha âlâ anlamaya çalışıyorum. Öbür türlüsünü bilmiyorum.
