Türkiye’nin Irak Kürdistan Bölgesi’nde bir hafta evvel başlattığı Pençe Kilit Operasyonu’nu kıymetlendiren Üniversal Gazetesi müellifi Yusuf Karadaş, gelişmelerde ABD’nin bölgeye yönelik hesaplarının da tesirli olduğu yorumunu yaptı: “ABD emperyalizmi, Irak’taki askeri varlığının sınırlanması tartışmalarının başladığı tarihten (2006) bu yana bölgedeki güç kaynakları ve bunların geçiş yolları için bir tehdit olarak da gördüğü PKK’nin askeri varlığının ortadan kaldırılmasını ve Türkiye ile KBY ortasındaki işbirliğinin geliştirilmesini kendi bölge siyaseti bakımından destekliyor.”
Karadaş’ın yazısındaki ilgili kısım şöyle:
Irak Kürdistan Bölgesi’ndeki Barzani idaresinin Pençe Kilit operasyonunu desteklemesi, Rojava’daki en aktif siyasi güç olan PYD ile Barzani çizgisindeki partilerin oluşturduğu ENKS ortasındaki tansiyonu tırmandırıyor. ABD Suriye Büyükelçiliği de “Kürtler ortasındaki tansiyon ve çatışmalardan tasa duyduğu” açıklamasını yapıyor.
Aynı periyotta Irak merkezi idaresi bir yandan Türkiye’nin operasyonunu kınarken öte yandan Şengal’e operasyon düzenlemekten de geri durmuyor.
Buna rağmen Irak’ın en kıymetli milis gücü olan Haşdi Şabi çatısı altındaki Asaib Ehlil Hak ve Ketaib Hizbullah kümeleri, Pençe Kilit operasyonuna reaksiyon göstererek Erdoğan’ı “Iraklı yetkililer ve Irak düşmanlarının takviyesiyle güç kaynaklarını ele geçirmeye ve Osmanlı düşünü gerçekleştirmeye çalışmak”la suçlayan açıklamalar yaptılar.
Bütün bu gelişmeler Türkiye’deki Erdoğan idaresinin Irak Kürdistan Bölgesi sonları içindeki Zap, Metina ve Avaşin’de PKK’ye yönelik operasyonunun bölgedeki egemenlik çabasıyla alakasını ve “Hedef yalnızca PKK mi?” sorusunu akıllara getiriyor.
Bu bağlantıyı ortaya koyabilmek ve sorunun cevabını verebilmek için adım adım gidelim.
Bir: Erdoğan idaresi, son operasyon atılımını Ukrayna savaşına bağlı olarak Türkiye’nin NATO içindeki pozisyonunun ve bölgesel egemenlik uğraşı bakımından kıymetinin daha görünür hale geldiği ve dahası bölgede ABD-İsrail işbirlikçisi Sünni Arap rejimlerle ‘normalleşme’ istikametinde adımların attığı bir süreçte yaptı. Bu siyasi konjonktür Erdoğan’ın işini kolaylaştırarak hem batılı emperyalistlerin ve hem de bölgedeki rejimlerin bu operasyona sessiz kalmasını sağladı.
İki: Suriye ve Irak’a yönelik hudut ötesi operasyonları ülke içinde Kürt sıkıntısında uygulanan siyasetin bir devamı olarak gündeme getiren Erdoğan iktidarı, bu siyasetin başarısı için Kürtlerin hudut ötesindeki kazanımlarını da ortadan kaldırmak istiyor. Lakin Erdoğan, bu operasyonları birebir vakitte bölgedeki yayılmacı emellerinin bir aracı olarak da kullanıyor; ele geçirdiği bölgeler ve kurduğu üsler üzerinden Suriye ve Irak’taki paylaşım gayretinden hisse almaya çalışıyor.
Üç: Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde (KBY) belirleyici güç durumunda bulunan Barzanilerin KDP’si bu operasyonu desteklerken bu takviyenin iki gayesi bulunuyor: Öncelikle uzunca bir müddettir rekabet halinde olduğu PKK’nin bölgedeki askeri varlığını tehdit olarak gördüğü için. Bununla birlikte Erdoğan idaresiyle güç konusunda (Kürdistan’ın petrol ve doğalgazının Türkiye üzerinden pazarlanması) sürdürdüğü ve Irak Merkezi hükümetine karşı da bir destek olarak kullanmaya çalıştığı işbirliğinin devamı için.
Dört: ABD emperyalizmi, Irak’taki askeri varlığının sınırlanması tartışmalarının başladığı tarihten (2006) bu yana bölgedeki güç kaynakları ve bunların geçiş yolları için bir tehdit olarak da gördüğü PKK’nin askeri varlığının ortadan kaldırılmasını ve Türkiye ile KBY ortasındaki işbirliğinin geliştirilmesini kendi bölge siyaseti bakımından destekliyor. ABD, birebir vakitte Rojava’daki özerk idaresi, Barzani çizgisine çekebilmek ve Erdoğan idaresi için de kabul edilebilir bir noktaya getirmek bakımından da PKK’nin etkisizleştirilmesini istiyor. Operasyona sessiz kalan ABD’nin, Suriye’de Barzani çizgisindeki partilerin oluşturduğu ENKS’nin ofislerine yapılan akınlardan sonra “Kürtler ortasında çatışmadan tasa duyduğu” açıklamasını da bu çerçeve içinde kıymetlendirmek gerekiyor.
Beş: Türkiye’nin hava alanını Suriye’ye asker taşıyan Rus uçaklarına kapatma kararı, Ukrayna savaşının yarattığı konjonktürün fırsata çevrilmeye çalışıldığını ve bu temelde Rojava’ya yeni operasyon için bütün kuralların zorlanacağını haber veriyor. Erdoğan idaresi, ABD ve Rusya ortasında Suriye konusundaki uzlaşmanın Ukrayna savaşından sonra rafa kaldırılmasına bağlı olarak Kürtler ve Suriye rejim güçleri ortasında yaşanan tansiyon ve çatışmaların da kendi işini kolaylaştıracağını hesap ediyor. Fakat Rusya’nın böylesi bir atağa sessiz kalmayacağı ve kendi toprakları üzerindeki işgal sona erdirilmeden Erdoğan idaresi ile görüşmelere kapıyı kapatan Suriye rejiminin de bu durumda yine Kürtlerle işbirliğine yöneleceğini varsayım etmek sıkıntı değil.
Altı: Şengal (Sincar) hem Irak ve Suriye ortasında bir kavşak olması ve hem de Musul ve Kerkük’teki güç kaynaklarının denetlenmesi bakımından bölgedeki egemenlik gayretinin en stratejik noktalarından birini oluşturuyor. İran yanlısı Haşdi Şabi çatısı altındaki Asaib Ehlil Hak ve Ketaib Hizbullah kümelerinin Erdoğan idaresini Irak’ın güç kaynaklarını ele geçirmeye çalışmakla suçlamalarının art planında da bilhassa son periyotlarda Şengal’e yönelik müdahalelerinden duydukları rahatsızlık bulunuyor.
Yedi: Tam bu noktada Ağustos 2020’de ABD Dışişleri Bakanlığının Ortadoğu’dan Sorumlu Birinci Bakan Yardımcısı Joey Hood tarafından yapılan “Şengal’in PKK dahil bütün silahlı kümelerden temizlenmesi için (Burada Ezidiler tarafından kurulan ve PKK’ye yakınlığıyla bilinen YPŞ ile Haşdi Şabi kümeleri bulunuyor) ABD’nin danışmanlığında Türkiye, Irak merkezi ve Federe Kürdistan idareleri ortasında işbirliğinin geliştirilmesi gerektiği” açıklamasını hatırlatmak gerekiyor. Bu bağlam içinde Irak idaresinin Şengal’e yönelik operasyonu, ABD siyasetiyle da uyumlu bir halde PKK ve Haşdi Şabi kümelerini etkisizleştirmeye ve İran’ın Irak üzerindeki tesirini sınırlamaya yönelik bir atak olarak mana kazanıyor.
Sekiz: Bu siyasi denklem içinde Erdoğan idaresinin Suriye ve Irak’ta Kürtlere yönelik müdahaleleri ve Sünni kümelerle işbirliği, İran’ın bölgedeki tesir alanlarını sınırlamaya yönelik atılımlar olarak da mana kazanıyor. Pençe Kilit operasyonu üzerinden söylemek gerekirse, PKK’ye pençe atılırken tıpkı vakitte İran’a da kilit vurulmaya çalışılıyor. Bu atılımlar yeni siyasal konjonktürde Erdoğan iktidarını, bölgede ABD, İsrail ve Sünni Arap rejimlerin yine tahkim etmeye çalıştıkları eksene giderek yakınlaştırıyor.
Dokuz: Pençe Kilit operasyonunun iç politik amaçlarına uzun uzadıya değinmeye gerek yok. Erdoğan’ın kendi iktidarının ömrünü uzatmak maksadıyla bu ve mümkün başka operasyonları HDP ve demokratik muhalefeti susturmak, ülkeyi seçim sürecine harikulâde şartlarda görmek ve burjuva muhalefeti de şovenizm ve milliyetçilik üzerinden sıkıştırıp parçalamak emeliyle kullanmak istediği/isteyeceği biliniyor.
YAZININ TAMAMI
