Nil Dilara Çolak
Oyun nedir Gündelik hayatın bütün o mekanik seslerinin ortasında biri size bu Travesti soruyu yönelttiğinde hayli hayatın içinde olan bu kavrama dair başınızda belli bir tariften uzak ama oyuna dair aşikâr başlı birtakım sözcükler ve imgeler canlanacaktır Muhtemelen Oynamak çocuk eğlence boş zaman izmir Travesti kural amaç rekabet rol üzere Lakin daha tanımlayıcı bir karşılık istendiğinde ise işlerin biraz karmaşıklaşıp zorlaşmaya başladığını göreceksiniz Her gün bir ortada bulunduğumuz yakından tanıdığımız şeyleri dahi ne olduklarını bilsek Konya Travesti de tanımlamak özünde güçtür Bununla uyumlu biçimde Burghardt oyunu tanıması kolay ancak tanımlanması hayli sıkıntı olarak tanım eder
ÇOCUĞUN BİRİNCİ LİSANI
Örneğin Aristo ya nazaran Oyunlar çocukların daha sonra önemli olarak yapacakları şeylerin provası olmalıdır Dewey e nazaran Oyun haz ve memnunluk veren belli bir sonuca varma gayesi olmadan yapılan faaliyetlerdir ‘ Comenius a nazaran ise Oyun değerli bir öğrenme aracıdır disiplin ve sistem kazanmada da değerli rolü vardır Anonim genel kabullerden örnek verilecek olursa Oyun çocuğun birinci lisanı ve birebir vakitte üniversal tek lisanıdır
İnsan zihni kavramları tanımlarken hudutlar içine alma eğilimindedir Kavrama hudutlar çizdiğinizde içeriği belirginleştirir lakin manası daraltırsınız hudutları ortadan kaldırdığınızda ise manası zenginleştirir ancak içeriği bulanıklaştırırsınız Bu nedenledir ki kavramsal tanımlamalar büyük bir çeşitliliğe sahiptir ve bu elimizdeki kavramın hangi sonlara alışılmış tutulduğuyla bağlıdır Üstte söz edilen bütün tanımlamaların oyunun sonlandırılmış birer tarifi olduğu ve onu fonksiyonellik hudutları içine çektiği söylenebilir Bu hudutlu haliyle de araçsallaştırılmış münasebetiyle indirgenmiş olduğu aşikar
Görmek Çizim Rokas Aleliunas BİR AĞAÇ UYDURUVERMEK
Bir ağacın tam tamına yaprakları kolları rengi biçiminin olanca detayı göz önüne alındığında çok azını görebiliyoruz bir ağaç imajı uyduruvermek çok daha kolayımıza gidiyor
F Nietzsche
Oyuna biraz daha yaklaşırsanız toplumsal gündelik ömrün lisan ve belleğinde de emsal bir sonluluk ve indirgemeciliğin kelam konusu olduğunu duyumsayacaksınız O denli ki oyun genel olarak çocukların dünyasına atfedilerek çocukluk ile ilişkilendirilir ve ikili bir aykırılık içinde ciddiyetin zıttı olarak karşımıza çıkar Oyun oynamak ciddiyetsizliktir ve yetişkinlerin dünyasında yeri yoktur Bu bakımdan ele aldığımızda evet oyunun herkesçe bilinen bir yüzü ve ne olduğuna dair yaygın bir yanıtı vardır Lakin insan merkezci egosantrik bakış açısı biraz aralandığında tüm bu indirgenmişliğin ötesinde oyun nedir sorusu kolay bir soru olarak görünse de kolay bir yanıtı olmadığı açık
Her şeyden evvel oyun insanın değil doğanındır Tabiatta oyun oynayan tek cins de insan değildir Örneğin tüm göğüslü yavruların ve kuşların oyun davranış biçimi sergilediği bilinmektedir Yunusların hem birbirleriyle hem de balina sünger balığı üzere öbür tiplerle oyun oynadıkları bunun yanında ele geçirdikleri ya da baloncuk üzere yarattıkları objeler ile oynama eğiliminde oldukları gözlemlenmiştir Oyun oynayan yavru kedi ya da köpek imajı de çabucak her insanın belleğinde yer etmiş bir sahnedir Buradan hareketle diyebiliriz ki oyun beşerden evvel ve insanın dışında vardır İnsanın kıssasına tabiattan eklenmiş kültür ile zenginleştirilmiştir Huizinga oyuna dair kavrayışta sonların dışını şu halde tabir eder
Oyundan bilinen bir şeymiş üzere kelam ediyor bu sözün içinde söz edilen kavramı çözümlemeye yahut hiç değilse ona mümkün olduğunca yaklaşmaya çalışıyoruz lakin bu kavramın alışık olduğumuz söz tarafından sıkı sıkıya belirlendiğinin de tam olarak şuurundayız Oyun herkes tarafından gözlenebilir bir olgu olarak tıpkı anda hem hayvanlar âlemini hem de beşerler âlemini kapsamaktadır Bunun sonucu olarak hiçbir rasyonel ilgi üzerinde temellendirilemez zira akla dayandırılması onu beşerler âlemiyle sonlandıracaktır Oyunun varlığı hiçbir uygarlık basamağına kozmosu kavrayışın hiçbir biçimine bağlı değildir Her düşünen varlık lisanı oyunu tanımlayacak genel tabire sahip olmasa bile bu oyun ve oynama gerçeğini bağımsız bir şey olarak tasarlayabilir Oyunun varlığı inkâr edilemez niteliktedir
TOPLUMSAL DİRETMELERİN TELAFİSİ Mİ
Oyun insanların dünyasında ciddiyetin karşısında ya da yalnızca çocuklara ilişkin de değildir Spor sistemleştirilmiş bir oyundur ve atletizm karşılaşmalarında her yaştan atletin ne kadar önemli olduklarını görebilirsiniz Tıpkı formda Dünya Satranç Turnuvası nda oyuncular pek ciddidir Daha farklı bir açıdan yaklaşalım örneğin hoş bir günde yürüyüş yaparken bir kutu oyunu kafesine tesadüf ederseniz yetişkin insanların oyun oynadıklarını ciddiyet ve ciddiyetsizlik de dahil pek çok farklı hissin yüzlerinden geçtiğini görebilirsiniz
Oyun oynamak yalnızca toplumsal ihtiyaçların bir eseri ya da toplumsal diretmelerin telafisi midir sahiden
İçeriye bakmak Çizim Christopher David Ryan Oyun nedir Sorusu kaçınılmaz olarak insan neden oyun oynar sorusuyla devam eder Tıpkı oyunun neliği üzere nedenselliği de kolay görünümlü bir karmaşıklıktır Bu nedenle yeniden genel geçer kabullerde sonlandırılmış lakin doyurucu olmayan karşılıkları vardır Ve bu yanıtları öğrenmek sosyalleşmek keyif eğlenmek gelişim çocuk yahut zeka üzere kavramlarla bir ortada görebilirsiniz İnsan oyun oynar zira oyun gelecekte üstleneceği rollerin bir denemesidir İnsan oyun oynar zira oyun keyif rahatlama ve cümbüşün vücut bulmuş bir toplumsal aktivite halidir İnsan oyun oynar zira oyun yaratıcılığı ve gelişimi destekleyici bir ögedir Ama oyun oynamak yalnızca toplumsal ihtiyaçların bir eseri ya da toplumsal diretmelerin telafisi midir sahiden
Neden oyun oynarız Sorusu oyunun neliği ve özelliklerinden bağımsız düşünülemez Oyunun neliği üzerine düşünürken bir kere daha Huizinga’ya kulak vermek gündelik kanıların tozunu üzerimizden atacaktır Ona nazaran Oyun dahil eder ve özgür bırakır Özümler Yakalar öteki bir söz ile cezbeder İnsanın objelerde gözlemleyebildiği ve hatta tabir edebildiği şu en büyüğünden iki nitelikle dopdoludur Ritm ve armoni
SAVUNMA VE BAŞKALDIRI
Sanırım oyuna dair kanılarımızı biraz daha özgürleştirdik artık O halde devam edelim Oyunlar gerçeklik ile kurulan bir temas bir irtibat biçimidir Bu bağlantı öğrenmek tabir etmek gelişmek üzere fonksiyonel maksatlarla olabileceği üzere rastgele bir hedefi olmaksızın da gerçekleşebilir keyfi olabilir Hatta daha da ileri giderek insan zihninin tasarımı olan oyunların gerçeğin öbür başka temsilleri alternatifleri olduğunu söyleyebiliriz Bu açıdan bakıldığında kendimizi var etmek içinde bulunduğumuz varoluş biçimini anlamak manalandırmak gerçeği keşfetmek ve hatta yaşamakta olduğumuz çağın dinamiklerini düşünürsek gerçeği şahsen yaratmak için oyun oynarız Bir müddettir yeni bir teknolojik çağın ve bununla birlikte cereyan eden bir kültürel dönüşümün içinde süratle yol alıyoruz Sanal gerçeklik son on yılda gitgide artan bir sıklıkla kulaklara çalınır oldu Yeni bir çağ olarak nitelendirdiğimiz bu engin ve karmaşık örüntünün temel taşı basitçe oyun ve oyuncu beşerden oburu değildir
Başka bir perspektiften bakacak olursak oyun bir kaçış ve karşı çıkıştır Adeta insan elinden çıkmış ve ironik biçimde insan ve beşere dair olanı sömüren sistemlerin bir eleştirisi ve öylesi bir gerçekliği reddeden şuurun bir savunması ve başkaldırısıdır
İnsan kendi varlığını çözmesi gereken bir sorun olarak gören tek hayvandır der Fromm İnsan tahminen de tam da bu yüzden oyun oynar Ya da insan oyun oynar zira Sapiens in karşısında onun gölgesinde kalmışsa da varlığı inkar edilemez bir Homo ludens en önemli tabirini takınmış milyon yıllık özgür dansına devam etmektedir
Doktorant Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Kısmı
