Netflix’in kıyamet kurgusu “Into The Night”ın ikinci dönemi son bulduğunda bir sürprizle karşılaşmıştık. Kıvanç Tatlıtuğ diziye dâhil olurken finaldeki buluşma yarım kalmadı ve bu sahnenin öncesinde yaşananları birebir hikayenin uzantısı niteliğinde yeni bir dizide, “Yakamoz S-245″te izleyeceğimizi öğrendik. Murat Uyurkulak, Sami Berat Marçalı ve Cansu Çoban’ın kalemiyle uyarlanan ve birçok ünlü ismi bir ortaya getiren dizi, yok oluşun eşiğinde bir denizaltına sıkışmış yolcular ve mürettebat etrafında geçiyor.
INTO THE NIGHT’I HATIRLAYALIM
Pandeminin problemli bir sürecinde (Mayıs 2020) erişime açılan “Into The Night”ı salgın tesirlerinin yeniden yakıcı hissedildiği, belirsizliğin yerini karamsarlığa bıraktığı bir periyotta (Eylül 2021) ikinci dönemiyle izledik. Leh müellif Jacek Dukaj’ın 2015’te yayınladığı ‘The Old Axolotl’ isimli romanından hareketle çekilen dizi, güç kaynağımız güneşin olağandışı bir aktivite sonucu ölümcül tarafa geçişini husus alıyor.
Güneş, üzerine doğduğu insanları toplu halde öldürürken durumu fark eden bir küme yolcu, uçakla dünyayı turlayarak gecede kalmanın yolunu bulur. Yolun hiç bitmeyip seyahatin ikamete dönüştüğü şartlarda bir çeşit Nuh gemisine çevrilen uçak, ikinci dönemde yolcularını Bulgaristan’da bir NATO sığınağına indirirken iktidar savaşı ve ötekiye bakış üzere problemler öne çıkarılıyordu. Uçakta geçen dönemde hayatta kalma refleksinin bencil insan ile çarpışmasını ana çizgileriyle işleyip geçen dizi, bir soğuk savaş sığınağına inildiğinde çatışmasını daha siyasallaştırarak Doğu-Batı tansiyonundan takviye almıştı. Özetin de özetine gidersek; Belçika üretimi dizi, güçlü oyunculuklara ve tek yer idaresine başarılı bir örnek sunmaktaydı. Vakit zaman harabe kent manzaralarının serpiştiği “Into The Night”, “geceye dair” propaganda yapıyordu.
Kıvanç Tatlıtuğ’un konuk oyuncu olarak yer aldığı Netflix dizisi Into the Night. Geleceksiz bir kaosun orta yerinde mürettebat ve yolcuların üç temel meşakkati kelam konusuydu. Birinci olarak vefata (güneşe) karşı koyacak, daha sonra ortalarındaki çekişmeyi denetim altına alacaklardı. Son olarak olayı kavramaya çalışacak, insanlığın kurtuluşuna dair akıl yürüteceklerdi. Dizi birinci dönem bu dengeyi büyük ölçüde korusa dahi sığınak döneminde çıkış noktasından (fikrin parlaklığından) uzaklaşmanın da tesiriyle cazibesini yitirdi. Bilim kurgudan dayanak alıp tansiyon ve aksiyon cinslerine göz kırpan “Into The Night” git gide kıyamet fikrinin can ve göz alıcılığından sıyrılarak alt cinslerin çizgisinde kayboldu. Buna rağmen ikinci dönem tahlile giden yolu açtı diyebiliriz. Birinci şaşkınlığı atan insanlık hayatta kalmayı başarıp minimum şartları sağladıktan sonra “kendisi üzere olanlar”la, yani kıyamet sonrası popülasyonla bağlantı kurmaya başladı. Bu bilgiler ışığında üçüncü dönem iktidar gayretinin yerini dayanışmaya bırakacağını, dahası talihin döneceğini ileri sürebiliriz.
GÜNDÜZ DALIP GECE ÇIKMAK
Eş vakitli hikayeyi andıktan sonra “Yakamoz S-245″e değinmek, mevzuyu kısaca aktarmak gerekiyor. Dizi için “aynı cihan, koşut maceralar” yakıştırması yapılabilir. “Into The Night”ta uçak kaçırılıp birkaç tıbbın akabinde sığınağa inilirken “Yakamoz S-245″te kıyametin tesiri bir denizaltında mahsur kalmak biçiminde hissediliyor. Biraz daha başa sarmalı.
Bir küme bilim insanı, Erebus isimli çukura araştırma dalışı yaptığı sıra yaşanan hareketlik sonucu kendini bir kıyametin ortasında bulur. Denizaltılarla haşır neşir Arman (Kıvanç Tatlıtuğ), eski sevgilisi akademisyen Defne (Özge Özpirinççi), asistan Rana (Ecem Uzun), oşinograf Felix (Jerry Hoffman) ve deniz biyoloğu Cem (Onur Ünsal) dalış takımının üyeleridir. Defne’nin nişanlısı Kenan (Alper Saldıran) Kos’ta bir sığınak olduğu istikametinde ileti bırakınca Kos Adası’na sarfiyatlar. Burada ümidi kesmiş, mevti beklerken imdatlarına “Yakamoz S-245” yetişir. Kumandan Erenay (Hakan Salınmış), ikinci kaptan Umut Sancaklı (Ertan Saban) ve harekât subayı Yonca’nın (Ece Çeşmioğlu) başında bulunduğu mürettebat, yeni yolcuları pek sıcak karşılamasalar da vakitle vefat kalım savaşında omuz omuza verecekleri ve elbette didişmeyi de hiç kesmeyecekleri bir serüvene dalarlar.
. DENİZİN ALTINDA ER MEYDANI YA DA İKİ ALFA ÇIKTI MEYDANE!
“Yakamoz S-245″in birinci elden başarılı bir uyarlama olduğunu, Netflix yerli aksiyonları içinde bir adım öne çıktığını söyleyebiliriz. Ana öykü öteki bir deyişle birinci dizi (“Into The Night”) şimdi sonlanmadığından spin-off benzetmesi uygun kaçmayacaktır. Bu noktada, iki diziyi ister istemez kıyaslamaya gidiyoruz. Değerlendirmeye hikayenin yapısal niteliklerinden girişelim. “Yakamoz S-245”, “Into The Night”a nazaran daha az cephe barındırırken çatışma yükünü aşikâr karakterler üzerinde ağırlaştırarak seyircide dikkat dağınıklığını engelliyor. Öte yandan Cem’in bağımlılık sorunu üzere yan çatışmaları reklam ortası girercesine verdiğinden ana çatışmadan izole etmeyi başarıyor. “Into the Night”ta ise bilakis yere yük veren bir anlayış benimsenmiş, kısıtlılık halinden faydalanılarak çatışmalar klostrofobik bir duygusal tabanda desteklenmişti. Bir manada insanın küme halinde yaşama tecrübesi sorgulanmış, ruhsal kırılmalar topluluk münasebetleri üzerinden açıklanmıştı. “Yakamoz S-245″te denizaltı tehditkâr bir düzlemde, bir hapishane kimliğinde işlenmiyor. Bu bir tercih elbet… Öte yandan dizi varlıklı baba-ayakları üzerinde evlat çelişkisini öne çıkarmayarak seyirciye “tanıdık ve bayağı” gelecek bir üsluptan sakınıyor.
Komutan Umut ile araştırmacı Arman’da cisimleşen çatışma, açılmayan cephelerin yükünü sırtlamış götürüyor. O denli ki koca denizaltını bir er meydanına çevirip egolarının son damlalarına kadar çarpıştıklarını görüyoruz. Bu durum askeri, bilim insanıyla güçlü çizilmiş bayan karakterlerine rağmen diziyi bir erkek dizisi haline getiriyor. Ne denir! Nuh’un denizaltısına da âdem elmaları hâkim!
“Yakamoz S-245″in “Into The Night”a nazaran daha sakin geçtiği yeniden vakte karşı yarışın birebir tempoda verilmediği ortada… Koşullar eşit değil! Denize her an dalacak bir aletin hazır bulunması, uçakla daima Batı’ya hakikat giden uçak yolcularının gerginliğini yaşatmıyor. Fakat vakte karşı alınan bu gevşek tavır ve atmosferin, kısıtlı yerin rahatsız ediciliği yadsınarak kurulması dizideki tansiyonu de askeri disiplin bilim insanı aykırılığına sıkıştırıyor.
. KRİZ İDARESİ: EHİLLER VE KAMUOYU
Buradan devam etmeyi umuyorum. “Into The Night”, NATO’ya göbekten bağlı, kıyamet sonrasını ise iki kutuplu dünya ile açıklayan bir siyasi pencereden bakarken asker sivil zıtlığı dizinin elini güçlendiriyor, dramatik yapıyı besliyordu. Birinci dönem derdest edilen NATO subayı tehlike biraz olsun savuşturulup sığınağa inildiğinde bir tabur askere adeta teslim olunmasıyla bir arada mantığı karşıtından çalıştırmıştı. Hasılı işler sarpa sarıp tehlike baş gösterdiğinde asker tehdit görülmüş, istikrarsız kararlarından sakınmak için tecrit edilmiş; nefes alındığı anda (ikinci dönemde, sığınakta) ise buyruk komuta kendini yine hissettirmişti. Bu ana fikir “Yakamoz S-245″te de geçerliliğini sürdürüyor. Güneşten kaçma imkanı birkaç düğme uzakta, el altındayken, askerler mesken sahipliğinin de rüzgârıyla bilim insanlarını bastırıyorlar. Maraz farklı bir biçimde konfordan doğuyor! Elbette olaylar bir askeri denizaltıda geçtiğinden bir boru öttürme, tertip tutturma derdine rastlanıyor askerlerde. Yeniden de Altan (Ersin Arıcı), Barış (Güven Murat Akpınar) ve Umut kumandanı hariç tutarsak çok davranışlara pek rastlamıyoruz. Askeri nizam bozulmuyor.
Bu müsabakayı genişletirsek yine “dünyanın düzeni” tartışmasına döneriz ki günümüzle de alaka kurulabilir. Pandemi bize şu soruyu hatırlattı: Dünya ortak bir tehdit altındayken süreci kim yönetmeli, kritik kararlar nasıl alınmalı? Salgın esnasında bilim insanlarının büsbütün dışlanmamakla birlikte birinci ve son kelamı alamadıklarına, her daim el altında tutulduklarına şahit olduk. Bir manada denizaltıdaki düğmelerden farksız karşılandı bilim insanları. Mürettebat (insanlık) sıkıştı mı çabucak devreye sokuldular. Dahası bir düzenek halinde (sistematik niyet, bilimsel yaklaşım sahibi) çalıştırmaya ve sürdürmeye hazır olduklarından yanılgı verdikleri, arızalandıkları takdirde dahi telafi imkânı sundular. Görüldü ki siyaset, denetlenebilir ve akılcı doğasıyla bilime muhtaç ancak ipleri verecek kadar güvenmiyor!
. “Yakamoz S-245″teki idare, militarist yapısının, o sert ve erkeksi tabiatının ötesinde dünyanın genel eğilimini de yansıtmakta… Askerleri alalım, yanlarına bürokratları, teknokratları, siyasetçileri ve şuuru tüm bu dar (ve üstün!) kümeler doğrultusunda şekillenen kamuoyunu koyalım, tablo netlik kazanacaktır. Ehiller ile kamuoyu ortasında tansiyon, kriz olsun olmasın had safhada yaşanıyor. Veya ehiller kamu faydası gözetsin gözetmesin düzlüğe çıkıldığında “gemiden birinci atılacak” yaftasıyla dolaşmaktan kurtulamıyor. Ülkemizde de pandeminin toplumu önüne katıp sürüklediği devirlerde tabipler “baş tacı” edilirken, marjinallerine ve karamsarlarına dahi kulak kabartılır, hiç değilse tahammül edilirken artık gözden çıkarılıp, “giderse gitsinler” noktasına gerilediler. Bu “çaptan düşüş”, esasen siyaset ve siyaset tarafından zehirlenen toplumun tabipleri ve daha geniş tabirle bilimi layık gördüğü noktayı da tabir ediyor maalesef… Hasebiyle “Yakamoz S-245″te asker-sivil çizgisini aşıp spesifik bir yere oturan, bilim insanlarını denkleme sokan idare düzensizliğine dair kamuoyu ile ehillerin tarihî ayrılığını ve çekişmesini yakıştırabiliriz.
DİZİDE OLUMLU-OLUMSUZ YANLAR
“Yakamoz S-245″in olumlu olumsuz yanlarına göz gezdirdiğimizde bir istikrar görüyoruz. Artılardan başlayalım. Dizi baştan sona Netflix matematiğine uygun akarken kısım sonlarında karşımıza çıkan çatışmalar merakımızı kışkırtıyor. Hani bir solukta (bir oturuşta) bitirebileceğiniz çeşitten bir dizi “Yakamoz S-245”, hatta üstte bahsettiğim nedenlerden ötürü “Into The Night”a nazaran pürüzsüz bir anlatıya sahip. Asker-sivil diyalogu iki alfa karakter vesilesiyle kurulunca tansiyon onların sahnelerinde bizatihi beliriyor. Karakterlerin bu biçimde yüklenmesi ise iletilerin transferini kolaylaştırıyor seyirciye kapılacağı ve duracağı yeri işaretliyor. Elbet birtakım kırılmaların altı boş kalmış. Erenay komutanın göründüğü birinci kareden itibaren fakat atıldığı takdirde hikayeye hizmet edeceğini anlamamıza karşın vefatı aceleye getirilmiş. Zamanlamadan çok nedensellikten kaynaklanan bir ivedi kelam konusu… Geminin kumandanı olarak inisiyatif ve risk alıyor, buraya kadar doğal lakin son dermanın (bombanın üzerine gitmek) en başa çekilmesi bir sorun yaratıyor. Öbür bir zahmet da asker sivil çatışmasını tetikleyen sorun… Kos Adası’nda sığınağı arayan askerler bir bankanın kasasında mahsur kalıyorlar. Buna birkaç askerin bankayı soyma hırsı sebep oluyor. Madem ahlaki bir açmaz sunuldu, ayrıntılandırılması yerinde olurdu.
OYUNCULUKLAR ÜZERİNE
Oyunculuklar bakımından dizinin “Into The Night”ın hayli gerisine düştüğünü söylemek lazım. Bunda kapalı atmosferin fonksiyonel kılınmayışının hissesi yadsınamaz. “Into The Night”, dünyanın sonunu yerin sonluluğu ile örtüştürüp oyunculuklarda doping tesiri yaratıyordu. “Yakamoz S-245″te ise melankoli, depresyon üzere tehlikesiz dünyaya has(*) his yoğunlukları öne çıkabiliyor. Yanı sıra yas süreci dizide pek işlenmemiş. Ailelerin, sevgililerin kayıpları birkaç sahne dışında olay örgüsüne nüfuz etmemiş. Bu iki durumun, yasın ve belirsizlikle köpürtülen kapalı alan kaygısının eksik bırakılması performanslara da yansımış. Genel itibariyle “idare eder” oyunculuklar izliyoruz.
. Kıvanç Tatlıtuğ ile Ertan Saban başarılılar. Tatlıtuğ uzun müddettir yakın durduğu maço erkek manzarasını törpülemiş, aklına başvuran bir kompozisyon çizerek seviyeli bir oyunculuk sergiliyor. Saban en yeterli yaptığı işi yapıyor, fevri (biraz da şiveli) erkeği canlandırıyor. Fevri ama karakterini dört dörtlük maço sayamayız. Aslında bu iki alfa, kişilikleri bakımından maço olmasalar da çarpışmalarından bir erkek dalaşı inşa ediyorlar. Bayan karakterlerden Ece Çeşmioğlu ve Özge Özpirinççi de başarılılar fakat erkek baş karakterler üzere onlara da pek alan tanınmamış, karakterlerini işleyebildikleri, yörüngeden ayrılmadıkları ölçüde uygunlar. Rolün hakkını vermekten çok rolün altını doldurmaktan bahsedebiliriz, muvaffakiyetlerini açıklarken. Çeşmioğlu bir adım öne çıkıyor.
Meriç Aral ve Ecem Uzun ise karakterlerinin kurbanı olmuşlar. Uzun’un canlandırdığı Rana silik bir tip… Öyküde -hele bu türlü bir hikâyede- silik tip olur ama Rana silikliğine direnerek kendi rolünün altını oyuyor. Bu sabotaj oyunculuğa da yansıyor ve dizinin temposuna ayak uyduramıyor. Aral ise daha önce birçok defa sergilediği “sert kadın” rolüne bürünmüş buna karşın silik kalmış. Aral’ın yüz çizgileri sert bayana müsait lakin o yüzü makyaja boğmasalarmış keşke! Sorgu sahnesinde yüzü aktı akacak duruyor. Geri kalan rollerde sivri bir performans izlemiyoruz. Esasen diziye kısa, süratli ve etkisiz oyunculuklar hâkim…
* *
Sözü şöyle bağlayabiliriz: “Yakamoz S-245”, başarılı bir uyarlama, hedefine hizmet eden âlâ bir eş hikaye… Koşutuna (yayın tarihi bakımından öncülüne) nazaran daha sade bir çatışma çizgisi belirlemiş lakin o hatta sadık kalarak duygusal yoğunluğu korumuş. Oyunculukların ise birtakım anlatı tercihlerden dolayı geride kaldığını belirtmeli.
* Gerçi Lars Von Trier Melancholia (2012) sinemasında yaklaşan kıyameti yorumlarken bu duyguyu kılavuz edinmiş, bu tarafıyla melankoli şahsa has bir his durumdan çok bir kitle iletişim/duyum aracı olarak kıymet kazanmıştı.
