Türkiye’de kamuoyunun Avrupa Birliği’nin yanı sıra ABD, Rusya ve memleketler arası örgütler konusundaki değişen yaklaşımlarını ele alan en şimdiki kamuoyu yoklaması yayımlandı. Gençlerde AB üyeliğine takviye çok yüksek, Rusya giderek tehdit olarak görülüyor.
Alman Marshall Fonu (GMF) tarafından gerçekleştirilen ve Türkiye kamuoyunun Avrupa Birliği’ne (AB) yönelik yaklaşımının en aktüel fotoğrafını çeken “Türkiye’nin AB Algıları” araştırmasının sonuçları, Perşembe günü kamuoyuyla paylaşıldı.
Araştırma, Türkiye’nin 18 yaş üstü nüfusunu temsil eden 2.180 şahısla, 27 vilayette Mart ayında yüz yüze görüşmelerle gerçekleştirildi.
Araştırma’ya nazaran, Türkiye’de kamuoyu memleketler arası bahislerde kendisine en yakın ortak olarak Avrupa Birliği’ni görürken ve başka ülke kümelerine nazaran dünya sorunlarını çözmede AB’nin en faal güç olduğu düşünülürken, bu eğilim genel nüfusa oranla en fazla 18-24 yaş aralığında, yani gençlerde gözlemleniyor.
Katılımcıların yüzde 58’i AB üyeliğinin Türkiye için düzgün bir şey olduğunu düşünüyor. Bu oran geçen sene yüzde 56 idi. 18-24 yaş aralığındakiler ortasında üyeliğe takviye yüzde 73 seviyesinde. Yani her dört gençten üçü Türkiye’nin AB üyeliğine evet diyor.
Katılımcıların yüzde 60’ı Avrupalılar hakkında olumlu düşünürken, bu oran gençler ortasında yüzde 76.
Türkiye’nin AB tam üyeliği için referandum olması durumunda “evet” oyu kullanacakların oranı ise yüzde 61. Bu oran gençler ortasında yüzde 75’e tırmanıyor. Bu oran, geçen sene yapılan araştırmada da yüzde 69 idi.
GMF’in Brüksel’de yerleşik kıdemli araştırmacısı ve CATS IPC-Stiftung Mercator araştırmacısı Dr. Kadri Taştan, Türkiye kamuoyunda Avrupa Birliği iştirak müzakerelerinin hala bir çıpa olmaya devam ettiğini ve AB üyeliğinin bilhassa gençlerin gözünde ekonomik düzgünleşme, istihdam ve demokratikleşme perspektifinden değerlendirildiğini belirtiyor.
Gazete Duvar’a konuşan Taştan, “İçlerinde daha evvel hiç oy kullanmamış bir bölümün de olduğu bu gençlerin AB’ye bu kadar olumlu bakıyor olması, ülkeyi nerede görmek istediklerine dair bir referans manası taşıyor” diyor.
Taştan’a nazaran, gençlerin AB tam üyelik sürecine bu kadar olumlu yaklaşması, birebir vakitte, AB-Türkiye ilgilerinin güzel seyrettiği periyotta yatırımların artıp demokratik standartların yükseldiğine dair tecrübelerle de alakalı.
“AB’nin normatif dönüştürücü gücünü, coğrafyasındaki ülkeler üzerindeki tesirini göz önüne alması gerekiyor. Yaşanan onca siyasi krize, Batı zıtlığına karşın gençlerin bu derece güçlü bir dayanak verdiği bir süreç ortadayken, Brüksel’in de Türkiye ile ilgilerine yalnızca çıkar odaklı yaklaşmaması ve gençlerin AB ile bağlantıda kalacağı yeni bir sistem geliştirilmesi lazım.”
Bu yılın başında, Almanya’nın saygın fikir kuruluşlarından Siyaset ve Bilim Vakfı (SWP) bünyesindeki Berlin merkezli Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi (CATS) yeni bir rapor yayımlamış ve AB ile üyelik sürecinin fiilen rafa kalktığı mevcut devirde, AB ile Türkiye ortasında gençlik ve sivil toplum üzerinden diyaloğun güçlendirilmesi önerilmişti. Raporda bu tıp programlar aracılığıyla halklar ortasında itimadın tekrar inşasının sağlanabileceği belirtilmişti.
ÜYELİK 15 SENEYE
Öte yandan, araştırmada iştirakçiler, üyeliğin on ila on beş yıl içerisinde olacağını düşünürken, yüzde 68,8’i coğrafik manada, yüzde 57,2’si tarihi manada, yüzde 45,6’sı ekonomik manada, yüzde 44,5’i güvenlik açısından ve yüzde 33,1’i kültürel açıdan Türkiye’yi Avrupa’nın bir modülü olarak görüyorlar.
Ancak, iştirakçilerin yarısı AB’nin Türkiye’yi üyeliğe kabul etme niyetinin olmadığını, onu yalnızca oyaladığını düşünüyor. İştirakçilerin yüzde 44’ü ise, Türkiye’nin hiçbir vakit üye olmayacağını düşünüyor. Bu oran geçen sene yüzde 39,7 idi. Münasebetiyle AB üyeliğine olan inanç zayıflıyor.
Stockholm Üniversitesi Türkiye Bilimleri Enstitüsü Lideri ve Türkiye uzmanı Doç. Dr. Paul Levin, Türkiye kamuoyunda AB üyeliğine yönelik dayanağın artmakta olduğunu, fakat 2004 yılı başındaki seviyeler kadar güçlü olmadığını belirtiyor.
“AB başkanlarının, Türkiye ile iştirak müzakereleri açıldıktan kısa müddet sonra tam üyeliğe alternatifler hakkında konuşmaya başlamalarından beri Türklerin büyük kısmı kendilerini gözden çıkarılmış hissediyorlar” diyor Levin.
Dolayısıyla, kamuoyu takviyesinin eski seviyelere gelmesi için Brüksel nezdinde de bu algının değiştirilmesi gerekiyor.
Levin’e nazaran, Rusya’nın Ukrayna işgali ve 2015 yılında yaşanan mülteci krizi, Türkiye’nin jeostratejik değerine ve Ankara’nın faydalı bir ortak olabileceğine birçok Avrupalı siyasetçinin dikkat çekmesine yol açtı.
“Her iki kriz de Ankara’ya AB açısından kıymetini gösterme fırsatı sundu. Fakat, Türkiye’nin ekseriyetle saldırgan bir tavır sergileyen dış siyaseti ve demokratik pahalar ile hukukun üstünlüğünden önemli biçimde uzaklaşılan iç siyaset uygulamaları, Brüksel’de ve başka AB başşehirlerinde Türkiye’nin üyeliğine yönelik derin bir kuşkuculuğu da beraberinde getirdi. Bu giderek pragmatik bir hal alan bağlantıyı karmaşıklaştıran şey ise, demokrasi ve hukukun üstünlüğünü merkezine yerleştiren iştirak müzakereleriyle resmi olarak sonlandırılıyor oluşu” diyor Levin.
Öte yandan, ülke iktisadının uygunlaşması (yüzde 49,6) ve insan hakları sicilinin düzelmesinin (yüzde 40,4) ise, Türkiye’nin AB üyeliğini kolaylaştıracağı niyeti paylaşılıyor.
Ancak AB konusunda bilgi seviyesi çok yüksek değil. İştirakçilerin yalnızca beşte biri, AB siyasetleri ve kurumları hakkında bilgi sahibi.
Gençlerin bakış açısından, üyelik konusunda en büyük katkının ise demokrasinin gelişimi, halkın idareye iştirakinin yaygınlaşması, ekonomik kalkınma, demokrasi ve istihdam imkanları üzerinden elde edileceği düşünülüyor.
Halkın yüzde 47’lik kısmı, AB’ye itimat duyduğunu söylüyor. Bu oran, bir evvelki araştırmanın yapıldığı 2021 yılında yüzde 40 idi. NATO’ya itimat ise geçen sene yüzde 32 iken bu sene yüzde 39’a ulaşmış durumda.
Birleşmiş Milletler’e itimat yüzde 35 iken, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi iştirakçilerin yarısının itimadını kazanmış.
Taştan, “NATO’ya itimadın artma trendine girmesi, Rusya’nın Ukrayna işgali sonrasında Rusya’ya dair hissedilen tehdit algısıyla alakalı. Batı merkezli milletlerarası kurum ve kuruluşlara bir inanç artışı olduğu görülüyor” diyor.
DÜNYA SIKINTILARININ TAHLİLİNDE KİM ROL ALSIN?
Dünya meselelerinin tahlilinde AB ülkelerinin rol alması gerektiğini düşünenlerin oranı, yüzde 35,6 iken, bu oran genç iştirakçiler ortasında yüzde 43,8’e tırmanıyor. Rusya’nın kelam sahibi olmasının daha yeterli sonuçlar doğuracağını söyleyenler geçen sene iştirakçilerin yüzde 10’u iken, bu sene yüzde 3,8’e gerilemiş durumda.
Rusya’nın Ukrayna işgali ise, Türkiye kamuoyunda Rusya algısını çarpıcı biçimde değiştirmiş durumda. Türk vatandaşlar artık Rusya’yı eskisi üzere bir ortak olarak görmezken, onu güvenlik tehdidi olarak görenlerin oranında da çarpıcı bir artış kelam konusu.
Rusya devlet lideri Vladimir Putin hakkında olumlu kanılar ise geçen yıldan bu yana sert bir düşüş gösteriyor. Geçen sene iştirakçilerin neredeyse onda birinin olumlu fikir söz ettiği Putin hakkındaki “olumlu yanıtlar” bu sene yüzde 5 seviyesine gerilemiş. Buna rağmen Almanya şansölyesi hakkındaki olumlu görüşlerde yüzde 10,7’den yüzde 13,3’e hakikat bir sıçrama var.
Katılımcıların yüzde 43’ü Türkiye’nin Rusya-Ukrayna ortasında arabulucu olması gerektiğini düşünürken yüzde 40’lık kesim tarafsızlıktan yana. Yalnızca yüzde 4’lük bir kesim Türkiye’nin Rusya ile bir arada hareket etmesi gerektiğini düşünüyor.
Türkiye ile Rusya’nın Libya’dan Üst Karabağ’a ve bilhassa Rusların hava hücumları sonucu yalnızca iki sene evvel 34 Türk askerinin öldürüldüğü Suriye’de birbirine rakip cephelerde yer aldıklarına dikkat çeken Türkiye uzmanı Levin, son bir senede yaşanan bu algı değişiminin ve Rusya’ya dair doğan tehdit algısının epeyce rasyonel olduğunu belirtiyor.
TEK BAŞINA HAREKET ETME VE TARAFSIZ KALMA EĞİLİMİ
Öte yandan Türkiye’nin memleketler arası platformlarda tek başına hareket etmesi gerektiğini düşünenlerin sayısında da yaklaşık dörtte birlik bir artış var. “Uluslararası problemlerde Türkiye hiç kimseyle birlikte hareket etmemelidir” diyenlerin oranı geçen sene yüzde 15,9 iken bu sene yüzde 24,6’ya yükseldi.
“Türkiye kamuoyunda tek başına hareket etme ve tarafsız kalma, tabir-i caizse hiçbir sıkıntıya “bulaşmama” eğilimi güçleniyor” diye açıklıyor Dr. Taştan.
Yine de iştirakçilerin üçte biri, milletlerarası bahislerde Türkiye’nin AB ülkeleriyle yakın işbirliği içerisinde olması gerektiğini düşünüyor.
Türkiye açısından en değerli ortak ülkeler olarak ise, yüzde 47’lik kesim Azerbaycan’ı, yüzde 15’lik kesim ise Almanya’yı görüyor. Onu yüzde 13 ile Rusya Federasyonu izliyor.
Çocuğunun Avrupa’da eğitim almasını tercih ettiği ülkeler ortasında ise, Almanya birinci sırada geliyor. Onu İngiltere takip ediyor.
Levin, bu ülke tercihlerini, Türkiye kökenli diasporanın bu ülkelerde güçlü olmasına ve iki ülke ortasındaki toplumsal temaslara bağlıyor.
Taştan’a nazaran ise, “Türkiye kamuoyu, Almanya’yı jeopolitik bir güç olmak yerine refah ve ekonomik gelişmişlik timsali olarak görerek, ömür standartları açısından bu ülkeyi bir referans kabul ediyor.”
Geçtiğimiz günlerde Almanya’nın yeni şansölyesi Olaf Scholz’un Türkiye ziyaretinin akabinde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, şahsen Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ile TBMM Dışişleri Kurulu Lideri Çağatay Kılıç’ı Almanya ile bağlantılar konusunda özel olarak görevlendirmişti.
RUSYA VE ABD, EN BÜYÜK TEHDİT OLARAK GÖRÜLÜYOR
Ancak halkın yüzde 60’ı ABD’yi, yüzde 31’i ise Rusya’yı Türkiye açısından en büyük tehdit olarak görüyor. Bir evvelki kamuoyu yoklamasında halkın yalnızca yüzde 19’u Rusya’yı bir tehdit olarak kabul ediyordu.
Taştan’a nazaran, Rusya’ya yönelik olumsuz algının ABD’ye yönelik olumlu bir yaklaşıma yansımamasının arkasında Türkiye’de yıllardır kökleşen anti-Amerikancılığın tesiri kelam konusu.
Benzer halde, Türkiye uzmanı Levin de ABD’nin Suriye’de YPG’ye verdiği dayanağın Türkiye tarafından düşmanca bir adım olarak algılanması, Washington’un 2016 yılında Türkiye’de gerçekleşen başarısız darbe teşebbüsünden sorumlu görülmesi, S-400 alımının akabinde ABD’nin yaptırım paketini devreye sokması ve ülkede geçmişi çok eskilere dayanan anti-emperyalist geleneğin birden fazla vakit açık bir anti-Amerikancılıkla birlikte ilerlemesi, ABD’ye yönelik kuşkunun arkasındaki temel dinamikler olarak görülüyor.
Alman Milletlerarası ve Güvenlik İlgileri Enstitüsü’nün (SWP) Türkiye Araştırmaları Kısmı’nda (CATS) araştırmacısı Galip Dalay ise bu mevzuya farklı bir perspektiften bakmayı öneriyor:
“Türkiye’de Avrupa Birliği, bir iç siyaset sorunu olarak görülüyor ve AB iştirak süreci ve bu süreçte kabul edilen ahenk paketleri kendi demokratik standartlarımızın yükseltilmesi, daha fazla “dünyalı olmak”, dünyaya entegre olmak, ekonomik imkanlar yaratmak üzerinden okunuyor. ABD ise ekseriyetle dış siyaset ve güvenlik başlıkları üzerinden okunuyor. Bu tehdit algısı da, hasebiyle, dış siyasette yaşanan son krizlerin hasılatı olarak görülmeli” diyor Dalay.
Öte yandan, halkın yüzde 38’i Türkiye’nin Orta Doğu, Balkanlar ve Kuzey Afrika’da daha etkin bir rol üstlenmesini isterken, yüzde 58,7’lik değerli bir kesim ise iç sıkıntıların öncelikli olarak çözülmesinden yana.
Katılımcıların yüzde 64’ü barışı teminat altına almak için müzakerelere, yüzde 34’ü ise askeri güce işaret ediyor.
SURİYE KONUSUNU HALK NASIL GÖRÜYOR?
Suriye konusunda ise halkın başı karışık.
Katılımcıların yarısı Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunup Esad idaresinin değiştirilmesi gerektiğini düşünürken, beş bireyden biri Esad’ın liderliğinde iç savaş öncesi statüye geri dönülmesi gerektiğini tabir ediyor.
Taştan, “Türkiye kamuoyunun Suriye sıkıntısına ekseriyetle Kürt sorunu ve Suriye’nin toprak bütünlüğü problemi üzerinden yaklaştığını ve burada Kürtlerin başka bir devletçik kurması durumunda bölge açısından bir örnek teşkil edebileceğinden kaygı duyulduğunu” kaydediyor ve Esad’ın Türkiye’de kamuoyu nezdinde meşruiyetini yitirdiğini ekliyor.
Dalay’a nazaran ise, Türkiye’de kamuoyunda büyük bir kesim için Esad bir ortak olarak görülmüyor.
“Bu tablo karşısında, Esad rejimiyle olağanlaşma ihtimali görmüyorum. Güvenlik ve istihbarat alanındaki angajmanlar dışında yakın vadede bir siyasal olağanlaşma pek mümkün değil” diyor Dalay.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ETRAF ŞUURUNDA ARTIŞ
Araştırma ayrıyeten iklim değişikliği ve etraf konusunda da bir şuur artışına işaret ediyor.
Katılımcıların yüzde 75’i yavaş bir ekonomik büyümeye ve iş kayıplarına sebep olsa da çevreyi müdafaaya öncelik verilmelidir görüşünü desteklerken, iştirakçilerin beşte biri etraf ziyan görse bile ekonomik büyüme ve iş imkânları yaratmanın öncelikli olması gerektiğini savunuyor.
Öte yandan, iklim değişikliğiyle gayrette sorumluluk yüklenmesi gereken en değerli aktör olarak işletmeler / fabrikalar (yüzde 51), bireyler (yüzde 36), Türk hükümeti (yüzde 31) ve BM (yüzde 17) görülürken, iştirakçilerin yüzde 62’si de iklim değişikliğini dünya için bir tehdit olarak görüyor.
Taştan’a nazaran, “Türkiye’de bu mevzudaki şuur seviyesi geçen sene de yüksekti, fakat bu trendde bir artış kelam konusu. Geçen sene Türkiye’nin farklı bölgelerinde yaşanan seller, önemli kuraklık tehlikesi ve orman yangınları bu bahisteki hassasiyeti artırmış olabilir.”
Avrupa Birliği de Türkiye ile üyelik sürecinde iklim değişikliği konusunda ahenkleştirme gayretlerine önümüzdeki devirde sürat verecek.
Avrupa Komitesi, 14 Mart günü onayladığı Türkiye’ye yönelik iştirak öncesi yardım aracı kapsamındaki kırsal kalkınma programı (IPARD) dahilinde 2021-2017 devri için Türkiye’nin kırsal alanlarında toplamda 1 milyar Euro’yu aşan yatırımlara takviye olacak ve bu kapsamda iklim değişikliğiyle uğraş, yenilikçi, etraf ve iklim dostu teknoloji transferi, güç verimliliği üzere alanlarda projeler geliştirilecek.