Yeşilçam’ın duayen isimlerinden Cüneyt Arkın, yediden yetmişe hepimizin kahramanı olarak hafızalarımızdaki yerini koruyor: “Vatandaş Rıza”, “Yıkılmayan Adam”, “Maden” sinemalarıyla yılmaz bir hak savunucusu; “Kara Murat”, “Battal Gazi” serisiyle koca imparatorlukları tek başına dize getiren bir cengâver; “Vahşi Kan”, “Dünyayı Kurtaran Adam”, “Üç Süpermenler”le hudutlarını aşan bir savaşçı; “Cemil”, “Vazife Uğruna”, “Kanun Günü” sinemalarıyla de uyuşturucu satıcılarına, katillere karşı uğraş eden bir polis… Siyah-beyaz periyodun salon beyefendisi, renkli devrin kahramanı olan Cüneyt Arkın (IMDB’ye göre) üç yüzden fazla sinemada oyunculuk yapmış, kırktan fazla sinemanın senaristliğini ve direktörlüğü üstlenmiş, on sinemanın de prodüktörlüğünü yapmış bir sinema işçisidir.
84 yıllık hayatına sığdırdığı muvaffakiyetleri saymakla bitmeyen Arkın, geçtiğimiz günlerde sevenlerinin karşısına bir kitapla çıktı. ‘Benim Kahramanım Türk Halkıdır’ isimli anı kitabı Kırmızı Kedi Yayınları etiketine sahip.
BU BİR YEŞİLÇAM TARİHİ
‘Benim Kahramanım Türk Halkıdır’, Arkın’ın çocukluğundan sinemaya birinci adım attığı güne, efsaneleştiği sinema setlerinden ailevi alakalarına kadar bir dizi anının toplamından oluşur. Lakin anılar başlangıçtan günümüze uzanan düz bir sıralama yerine, çeşitli başlıklar halinde, kendi iç nizamına sahiptir.
Dili de buna paralel olarak son derece özdendir. Bir dost meclisinde başından geçenleri anlatır üzere yazan Arkın yer yer gülümsetirken yer yer de eleştirel lisanını kullanmaktan çekinmez. Kendisinin geçtiğimiz aylarda “Fahrettin Cüreklibatır” imzasıyla A mecmuasının 28. sayısında (1960) yayınlanan bir hikayesi toplumsal medyada çok konuşulmuştu. Arkın’ın sözlerle ortasının yeterli olduğu söylemek ismine ‘İnsan Çiti’ isimli bu hikayeyi de anmış olalım.
Caption Kitabın başında küçük oğlu Kaan Polat’la bir anısından bahseder Arkın: Bir arada çay içerlerken bir kitap yazmak istediğini söyler. Kaan Polat temkinlidir. “Sen hakikat, dürüst bir beşersin. Kesinlikle kitapta doğruları yazacaksın. Şu günlerde hakikat söyleyeni mahpusa atıyorlar,” der.
Arkın da ironik halde gülümser, “Madem doğruları yazamayacağım, ben de palavra müellifim,” der ve başlar ülkenin içine düştüğü felaketi özetlemeye: İşsizlik, ekonomik kriz almış başını gitmişken eğitim, adalet, tarım, hayvancılık can çekiyor der. Sonra da kızmayın, öfkelenmeyin diye ekler: “Yalan yazıyorduk ya! Bunların hepsi palavra.”
GURBET KUŞLARI’NA DOĞRU
Küçük bir köyde doğup büyüyen, babasıyla birlikte tarlada çalışıp hayvan otlatan Arkın, geceleri de annesinin anlattığı masalları, destanları dinleyerek uyur. Battal Gazi Destanı’nı bilhassa çok sever. Yıllar sonra Battal Gazi olarak Yeşilçam’a nam salacağından habersiz formda hayalinde kendisi at binip kılıç kuşanırken görür.
Onca yoksulluğa karşın doktorluğu kazanıp İstanbul’a geldiğinde canını dişine takıp çalışmaya devam eder. İnşaatlarda amelelik yapar, çalışanlarla birlikte birebir odada yatıp kalkar. Sonraki günlerde okuldaki hocalarının takviyesiyle hasta bakıcılığı yaparak hayatını kazanır lakin tabip çıkıp Anadolu’nun en ücra beldelerine gittiğinde bile çabayı bırakmaz. Vazife yaptığı yıllarda hastalıklardan çok cehaletle savaşır; onca insanın pisi pisine vefatına şahit olur. (Nedense bana bu anılar daima “Öğretmen Kemal” (1981) sinemasını hatırlatır. Orada da idealist bir öğretmen olarak köye geldiğinde çocuklardan çok köylüyü aydınlatmaya çalışır. Dilek ağacını kesme sahnesi Yeşilçam’ın ikonik anlarından biri olarak hatırlanır.)
Arkın’ın birinci rol isimliği sinema “Gurbet Kuşları”dır (1964). Sinemaya Halit Refiğ üzere usta bir direktörün elvermesiyle başladıktan sonra da gerisi gelir. Fahrettin Cüreklibatır işte bu türlü Cüneyt Arkın olur.
SANATÇI DİK DURUR
Arkın deyince birinci olarak tarihi sinemalar akla gelir. Dövüş sanatlarındaki yeteneği akrobasiyle birleşince en güçlü sahneleri bile dublör kullanmadan -onca kırık kemiğe rağmen- kendisi oynar. Bu ve gibisi sinemalarda en büyük rol arkadaşı ise atıdır. Çok kıymet verdiği, onun için özel ahır ve seyis tuttuğu atı Hasret bir gece kapısına dayanır. Arkın apar topar kalkıp atını meskene, salona sokar, onunla ilgilenir. Sonraki gün hesap sormak için seyise gidince işin rengi belirli olur. Seyis, Hasret’i öbür sinemalara gizlice kiraladığı yetmezmiş üzere cet da makûs davranmış. Nevri dönen Arkın, kaçan seyisi -tıpkı sinemalardaki gibi- oku yaya yerleştirir ve kıçından vurur.
Onca sinema çevirse de içlerinde kendine en yakın bulduğu sinemanın “Vatandaş Rıza” (1979) olduğunu söyler. Bunun sebebi sinemanın hem imalcisi, hem direktörü hem de başrolü olması değildir yalnızca; Arkın bu sinemada kendi eşi ve çocuğuyla oynar. Oyuncu seçmelerinde role çok uygun anneler ve çocuklar bulur fakat bu ikisini yan yana getirdiğinde istediği sıcaklığı bir türlü yakalayamaz. Derken eşi Betül Hanım’la oğlu Murat Bey’in bu rol için ülkü olduğunu fark eder. “Vatandaş Rıza”yı telaffuzlarıyla olduğu kadar sıcaklığıyla da unutulmazlar ortasına sokan giz işte budur.
Arkın buna misal pek çok anısını anlattığı kitabında geçmişe ve şimdiye dair de çeşitli tenkitler yapmaktan çekinmez. Tahminen de içlerinde en değerlisi Sanatçı Dediğin başlıklı anısıdır: Bir gün Şah’ın davetlisi olarak İran’a gittiğinden bahseder. Konukların kabulü esnasında ülkenin bütün kalburüstü kısmı yaltaklanmak ismine eğilip Şah’ın eteğini öperler. Bir tek sanatkarlar hariç. Anının devamında Batı’dan bir örnek verir ve İngiltere’de de Peter O. Tool’un Kral’a dimdik formda durarak selam verdiğini, onunla eşit biçimde el sıkıştığını söyler ve yazıyı şu sözlerle noktalar: “Bu yazı Türkiye’de birinin peşine takılıp giden ‘sanatçılara’ ithaf edilmiştir.”
Ben de yazımı Arkın’ın nezdinde bütün dik duran sanatkarlara minnetle bitiriyorum.
