Oğuz Güner*
Yalnızlık, varoluşsal sorgulamalar üzere sorunları estetize biçimde kültürel tüketim ögesi olarak sunan “Uysallar” küçük dizisinin ismi, kendi alamet-i farikasını muştular. İsmini günümüz kapitalizminin ikna edici bir yanına ışık tutan ‘Uysallık’tan alan bir ailenin etrafına örülü hikayenin alt metinleri, klişe tasvirlerin rahat hazmedilebilir halde izleyiciye sunulmasını kolaylaştırır. Problemli çekirdek aile prototipinin izleyicinin karşısına neredeyse mübalağalı varlığı birinci başta izleyiciyi rahatsız etmez. Her biri farklı başka kendi yalnızlıklarında ve yalınlıklarında yaşayan, iş hayatında başarılı lakin artakalan hayatta tatminsiz mimar erkek, çocuklarına bakmak ismine çalışmayan, üniversite mezunu ve kendi tatminsizliklerini bünyesinde barındıran bayan, kendi içlerinde problemleri olan bir kız, bir erkek çocuk, ailenin baba tarafından, sıkıntılı, askerlik mesleğinden gelen dede ve ailenin gölgesinde mevcut, Ankara’dan gelen Berhudar beyefendi… Ana karakterler etrafında olay örgüsünün ilerlemesi için eklenmiş başka yan karakterlerle harmanlanmış yarı-eleştirel bir arayış parodisi.
Burada dizinin hikayesini anlatmanın bir manası yok. Dizinin anlattıkları, yalnızlık, anlaşılamama ve varoluş sancısı üzere temaları tartışmak daha manalı. Bu esnada beyaz yakalı ömür ile çağdaş kölelik analojisini, kapitalizmin tüketim mantığıyla harmanlaması anlaşılabilir boyutta iken, bu duruma en büyük tenkitlerini sanatsal eserleriyle yapan Onur Saylak ve Hakan Günday’ın tam da eleştirdiklerini sürece koymalarının ve eserin kendisine dönüşmelerinin sırf düşündürücü olduğunu söylemeden geçmemek gerekir. Hatta o derece düşündürücüdür ki dizideki “Punk” problemi ile bu durum izah edilebilir.
Hakan Günday’ın edebi yapıtlarında besbelli bir aura olarak karşımıza çıkan halet-i ruhiyeyi “hiçlik” biçiminde isimlendirmekte beis yok. “Uysallar”ın buradaki farkı ne sorusunu sormak ve dizinin hiçlikle kurduğu pornografik alakayı sorgulamak gerekir. Her ne kadar dizinin cihanı, kara mizah ögelerinin neredeyse tamamını kendi içerisinde barındırsa da, karakterlerin mevcut varlıkları akıllara Elias Canetti’nin romanı ‘Körleşme’deki karakterleri getirir. Bu noktada alabildiğine tek istikametli, hayattaki hedefleri tek bir şeye odaklanmış ana karakterlerin beslendiği hayat, beyaz yakalı ömür pratiği olarak lisanlara pelesenk olmuş mesleksel hayatın gündelik hayat ile kesişimine işaret eder.
‘UYSALLAR’I BEĞENMEK YA DA BEĞENMEMEK
Dizi, tam da burada kendini gerçekleştiren kehanet hareketini işler hale koyar. Bu, toplumsal medyada kültürel tüketim ögeleri hakkında yargınızı belirlemeyi kendilerine şiar edinmiş “beğeni çetelerinin” çok seveceği tipten bir imal olması ve karşı çetelerin savlarını oluşturmaya oldukça bir materyal bırakması durumudur. “Uysallar’ı beğenmek” ya da “beğenmemek” bir anda tüm sıkıntı haline gelir.
Uysallık, günümüz kapitalizminin arzulayacağı temel vasıflardandır. Elbette kapitalizmi burada tüketim kültürüyle anlamak gerekir. Dizinin yan karakterlerinden Yağmur’un bir diyalogunda belirttiği üzere paradoks şuradadır. Beyaz yakalı ömür pratiği, bu tıp kültürel tüketim ögelerini tüketen de üreten de biziz çelişmesinde mevcuttur. Kendi kuyruğunu yemeye yazgılı ve bu sıkışmışlığın bizatihi eseri. Pekala halihazırda bireyi böylesi bir mengeneye almış, gündelik hayat pratiğiyle kendini garantiye almış, kapitalizmin tüketim sistemi bunun üzerine neden uysallığı arzulamaktadır? Uysallığın vaadi, işleyen sistemin sigortasıdır. Nihayetinde uysallığın en cazip yanı bunu tüketim eseri haline getirebilmesidir.
*Muhammed Oğuzhan Güner, 2017 yılından itibaren Türk-Alman Üniversitesi Kültür ve İrtibat Bilimleri Kısmı’nda araştırma vazifelisi.
