Nilgün Taylan
Adnan Gerger, gazeteciliğinin yanı sıra edebi yapıtlarıyla de hafızalarda yer eden bir isim. Kendisi Ters Hikaye Mükafatı, 2010 Yunus Nadi Roman Mükafatı, 2018 Lisan Derneği Onur Ödülü’yle bir arada gazetecilik alanında da bir sürü mükafata layık görüldü.
1990’da yayınlanan ‘Firar Öyküleri’ isimli birinci (öykü) kitabından bu yana onun üzerinde eser veren Gerger, geri plana itilen, yok sayılan, hırpalanıp bir kenarı atılan insanların kıssalarının mevzu ediniyor genelde. Toplumun vicdanına seslenerek, onları sokakların öteki yüzüyle tanıştırmaya çalışıyor.
Geçtiğimiz günlerde Gerger’in yeni bir romanı yayınlandı. ‘Tavhane Çocukları’ isimli roman İthaki Yayınları etiketiyle raflardaki yerini aldı.
ÖLÜLERİN ARKASINDAKİ GİZ
“Çocukluk bir ülkedir. Ne sonu vardır ne de bayrağı…”
‘Tavhane Çocukları’ iki ana aks üzerine şurası. Birincisi, Mardin’in Bellek isimli köyünü merkezine alan bir katliam öyküsü. Esasen roman da bu öyküyle başlar:
Ne kadar gazete ve TV haber grubu varsa günün birinde hepsi Bellek’e doluşur. Ortalıkta büyük bir koşturmaca vardır. Anlarız ki köyde, tam da bir düğün esnasında büyük bir katliam gerçekleştirilmiş, düğündekilerin hepsi çoluk çocuk demeden öldürülmüştür. Haber bültenleri çeşitli yayınlar yaparken, devletle ortası yeterli bir kanalın paralı muhabirlerinden biri yaşananları bir kara sevda sorununa indirger ve iki yalancı şahitle bir yayın yapıp olayın üstünü kapar. Lakin bu, sırrı daha da merak edilir bir hale sokar.
İkinci akssa internet gazeteciliği yapan Elif Durudağ isimli bir müellifin yeni romanı için yaptığı alan çalışmasıyla başlar. Elif’in başında uzun vakittir düşünüp durduğu göçmen çocuklarla ilgili bir mevzu vardır. Onlara “Tavhane Çocukları” ismini takar. Tavhane, fakirlerin sığındığı derme çatma yer manasına gelir. Buradan düşününce bile iki kıssa yavaş yavaş birbirine dokunmaya başlar.
Tavhane Çocukları, Adnan Gerger, 168 syf., İthaki Yayınları, 2022. Elif, bir vakitlerde gündemde oldukları halde bu çocukların nereden, nasıl geldiklerini ve “birden” nereye, nasıl kaybolduklarını öğrenmeye eforlar. 15 yıl evvel yaşadıkları gecekonduya gelir, etraftaki beşerlerle konuşur, işe fayda bir şeyler öğrenmek ister, lakin kayda kıymet bir bilgi edinemez. Tam da bunu bekler üzere bir gün masasında gizemli bir not bulur. En az not kadar gizemli bir adamın onu götürdüğü Faruk Beyefendi ise bütün düğümlerin merkezinde yer alır. Elif’e bütün sorularını yanıtlayacağını söyler.
HAYALSİZ BIRAKILAN ÇOCUKLAR
“Çocukluk gelecekle imzasız bir muahededir.”
Romanın iki ana kıssası kısa kısımlarla, birbirine paralel halde ilerleyen bir kurgu üzerinde yer alır. Merak ögesi çift taraflı olarak akar. Bir yandan Bellek’te yapılan katliamın nedenini ve kimler tarafından işlendiğini takip ederken, öbür yandan Elif’in, Ferhat Bey’le olan sohbetlerinde “Tavhane Çocukları”nın geçmişine yanlışsız bir seyahate çıkarız.
İlkin iki farklı kıssa okuduğumuzu düşünsek de uçlar kısa müddette birbirine bağlanır ve Ferhat Bey’in açıklamalarıyla 15 yıl öncenin Ankarası’na gideriz. Aslında Ankara başlangıç değil, orta duraktır. Tavhane Çocukları, onların yaşadıkları yerler ve Bellek’le olan bağlantıları merak ögesini büsbütün yükseltir.
Romandaki ana tema pek doğal ki çocuklardır. Çocuklar ister göçmen olsun, ister evsiz; tıpkı yoksullukta, birebir çaresizlikle buluşurlar. Hayat onları tek bir “ırk” haline getirir. Onlar da bu şiddet ortamında hayatta kalmak için ellerinden geleni yaparlar; ne var ki bu pek de kâfi olmaz.
Karşımıza çıkar öbür bir temayla kentsel dönüşümdür. Bunu hem gerçek hem metaforik olarak alabiliriz. Romanda, Ankara’nın merkezinde kentsel dönüşüm hedefli boşaltılan bir gecekondu bölgesi karşımıza çıkar. Göçmen ailelerin, evsizlerin yuvası olan bu bölge Tavhane Çocukları için de merkezi bir değere sahiptir. Öteki bir değişle, burası ikinci bir talih, ikinci bir doğum üzeredir.
Kentsel dönüşümün metaforik kısmı hem toplumsal hem de çete cürümlerine yöneliktir. Toplumsal hafızamızın giderek silikleştiğini göz önünde bulundurursak iki olay ortasında geçen 15 yılda çok şey unutulmuştur. Kaçırılan çocuklar, istismarlar, öldürülen beşerler, işlenen çete suçları… Esasen “Yüzü Yırtıklar” olarak isimlendirilen küme da bu “dönüşüme” hizmet eder. Gerilerinde kan ve vahşetten gayrısı yoktur.
“Her insanın içinde bir karanlık mağara vardır. Sorun insanın ne kadar büyük mağaraya sahip olduğudur. Şayet mağaranız gereğince büyük değilse, oraya tüm günahlarınızı örtecek kadar kuytuluklar barındıramazsınız,” der bir yerde Ferhat Beyefendi. Gerger, ‘Tavhane Çocukları’nda işte bu mağarayı aydınlatmaya çalışır.
