Araştırma şirketi Ipsos Türkiye CEO’su Sidar Gedik, ekonomik kriz ve artırımlar karşısında yurttaşın güç tüketimini ve para harcamayı azaltmak için her geçen gün yeni davranışlar geliştirdiğini vurgulayarak “Maliyeti azaltmak için konuttan işe yemek götürme, dışarıya çıkmadan evvel meskende yemek yeme üzere formüller geliştiriyorlar” dedi. Toplumun yüzde 79’ü için bütçesini en çok zorlayan kalemin elektrik, yüzde 69’u için doğalgaz ve yüzde 63 için de besin eserleri olduğunu anlatan Gedik, “Toplumun yüzde 70’i sabit sarfiyatları, yüzde 69’u giysi, yüzde 60’ı da dışarıda yeme içme, cümbüş ve dışarıdan yemek siparişi üzere harcamalarını kısacağını söylüyor” tabirlerini kullandı.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç’ın sorularını yanıtlayan Gedik’in açıklamaları şöyle:
Salgın, ekonomik kriz, iklim değişikliği, Rusya-Ukrayna savaşı… bu gündem içinde şu anda yurttaşın öncelikli gündemi ne?
Son iki yılda lügatimize “normalleşme” sözü girdi. Bu tanımlama, Covid-19 salgını ile rayından çıkan hayat sistemimizi eski ayarlarına döndürmeye yönelik olarak kullanıldı. Normalleşmeden bu kadar sık bahsediyor olmamız, esasen gidişatın olağandışı olduğunun bir göstergesi.
2022 başında yaptığımız araştırmaların sonuçlarına nazaran ülkenin en büyük sorunu, hayatımızı olağandışı hale getiren büyük salgın değil. Bugünlerin en büyük sorunu, eski olağandan yadigâr kadim kederimiz iktisat. Hem de iştirakçiler, bizim bu soruyu sorduğumuz yıllar boyunca rastgele bir sorunda görmediğimiz kadar baskın bir halde, ülkenin en büyük sorunu iktisattır, diyorlar. Neredeyse her 10 bireyden 9’u bu kanıda. Vahim terör hücumları ile sarsıldığımız devirde terör, salgın korkusu ile konutlarımıza kapandığımız periyotta Covid-19 bile bu derece baskın bir fotoğraf oluşturmamıştı. Ülkemizde toplum, çok sıra dışı olaylar yaşamadığımız sürece her vakit en değerli sorun olarak ekonomiyi görür esasen, artık de eğitim, sıhhat, etraf üzere öbür tüm hususların tali kaldığı bir periyottan geçiyoruz. Sıhhat, eğitim, adalet üzere öteki sorunlar ortalamada her dört şahıstan biri tarafından lisana getirilen sıkıntılardan. Etraf ve savaş ise pek gündem hususu değil, o denli ki geçen yaz aylarındaki sel ve orman yangınları sırasında bile “çevre ülkenin en kıymetli sorunudur” diyenlerin oranı lakin yüzde 10 civarındaydı.
‘VATANDAŞIN YÜZDE 73’Ü DAHA FAZLA FİYAT ARAŞTIRMASI YAPIYOR’
Krizde insanların alıveriş alışkanlıklarında ne cins değişiklikler oldu, artık alışveriş sepetini doldurmak mümkün mü?
Uzun vakit sonra birinci kez 2022 Ocak’ta haneler tarafından satın alınan eser sayısında azalma tespit ettik. Harcamalar evvelki aya kıyasla benzeri düzeyde seyretse bile ocak ayında alınan eser adedindeki azalma, indirim marketlerine ve market markalarına olan kayış dikkat alımlı. Yumurta ve süt eserlerinde büyük paketlere yönelim görünüyor. 2021 Ocak’a nazaran paklık, ferdî bakım eserleri hisse kaybediyor, besin kategorilerinde et ve atıştırmalıklar düşerken süt eserleri, genel besin, yağ üzere temel besinin hissesi artıyor. Alışveriş alışkanlıklarında her vakit alınan markalar yerine daha uygun fiyatlı markaları tercih etmek, eserlerin çoklu paketlerini (2’li, 3’lü, 6’lı vs.) daha fazla tercih etmek, eserlerin daha büyük uzunluklarını / ekonomik uzunluk paketlerini satın almaya başlamak üzere değişimler gözlemliyoruz. Vatandaşların yüzde 73’ü daha çok fiyat araştırması yapmaya, yüzde 70’i promosyon takip etmeye, yüzde 65’i uygun fiyatlı markalar almaya başlamış.
‘DIŞARIDA YEMEK YEMEK LÜKS’
Halkın krizle baş etme prosedürleri neler?
Enerji tüketimini ve para harcamayı azaltmak için her geçen gün yeni davranışlar geliştiriliyor. Dışarıda yemek yemek lüks. Maliyeti azaltmak için konuttan işe yemek götürme, dışarıya çıkmadan evvel konutta yemek yeme üzere sistemlerle tasarruf etme davranışı gözlemleniyor. Toplumsal etkinliklere olan ilgi azalıyor. Halkın yüzde 63’ü öncelikli gereksinimleri karşılayacak formda alışveriş yapıyor ve harcamaları minimumda tutuyor. Dışarıda yeme içme ya da dışarıdan yemek sipariş etme birinci kısılacak harcamalardan.
Toplumun yüzde 79 için bütçesini en çok zorlayan kategori elektrik, yüzde 69’u için doğalgaz ve yüzde 63 için de besin eserleri. Tüm kalemlerde fiyat artışlarının çok olduğu görüşü hâkim. Bu da tüketicileri tasarruf yapmaya itiyor. Toplumun yüzde 70’i sabit sarfiyatları, yüzde 69’u giysi, yüzde 60’ı da dışarıda yeme içme, cümbüş ve dışarıdan yemek siparişi üzere harcamalarını kısacağını söylüyor. Besin da içecekten et eserlerine, atıştırmalıktan meyve zerzevata yüzde 50’nin üzerinde harcamalarını kısmayı planladığını söylüyor. Birçok tüketici akıllı telefon, tablet, bilgisayar üzere eserleri satın alma kararlarını ya erteliyor ya da büsbütün vazgeçiyor.
Vatandaş ayakta kalmak için önemli manada da borca sarıldı. Bu alanda ne tıp bilgiler var?
Toplumun yüzde 74’ü harcamalarının gelirlerinden daha çok olduğunu ve yüzde 81’i de alım güçlerinin azaldığını söylüyor. Alım gücü azaldığını söyleyenler bilhassa AB ve C1 SES kümesinde daha yüksek (yüzde 86 ve yüzde 87). Bu durumda toplumda borçlanmayı artırıyor. Şubat sonu bilgilerimize nazaran bireylerin yüzde 59’unun ferdî borçları olduğunu belirtiyor. Ayrıyeten bu borçlu olan bireylerin yüzde 66’sı son 1 ay içinde borçlarının arttığını belirtiyor. Bireylerin yüzde 59’u gelecek birkaç ay içinde şahsî ekonomik durumunun berbata gideceğini düşünüyor.
‘OMİCRON’U DAHA AZ TEHLİKELİ BULANLAR YÜZDE 50’YE DAYANDI’
Maske ve PCR testleri ile ilgili kısıtlamaların kaldırılması çalışanlar ya da haneler tarafında nasıl karşılandı?
Omicron’un salgını bitirecek varyant olduğu fikri giderek daha fazla kabul görüyor, bu varyantı daha az tehlikeli bulanlar yüzde 50’ye dayandı. Bu niyet aşı olmayan kitle içinde daha da büyük taban buluyor. 10 şahıstan 6’sı açık alanda maske zorunluluğunun kaldırılması kararını hakikat buluyor. Her ne kadar her üç bireyden ikisi kapalı ortamlarda maske takmaya devam edeceğini belirtiyor olsa bile kapalı ortamlarda dahi maskeyi esasen kullanmadığını ya da kullanmayı bırakacağını söyleyenlerin oranı da yüzde 25’i geçiyor. Hâlâ her 4 bireyden 3’ü salgına dair kaygılı olduğunu belirtiyor.
‘SALGININ 2022’DE BİTECEĞİNİ DÜŞÜNENLER YÜZDE 41’E YÜKSELDİ’
Tarihin en değerli salgınlarından biri yaşandı. Bugün geldiğimiz durumda yeni datalar neye işaret ediyor?
Son haftalarda dikkat çeken bulgumuz salgına dair konsantrasyonda bir gevşeme olduğu. Kayda paha (üçte iki) büyüklükte bir kitle artık salgına dair haberleri günlük olarak takip etmeyi azaltmış. Toplumun yarısından fazlası için salgında sonun başlangıcındayız, bu kesim artık salgında sıkıntı günleri geride bıraktığımızı düşünüyor. Bir ay evvel salgının 2022 içinde biteceğini düşünenlerin oranı yüzde 27 iken bu hafta yüzde 41’e yükselmiş durumda. Ocak ayı başında virüsün ülke için tehdit olduğunu düşünenler yüzde 76 iken sonra yüzde 60’ın altına geriledi. Kendisi ve ailesi için tehlike olarak görenlerin oranı ise yüzde 50’nin altında ve düşmeye devam ediyor. Fakat salgının odaktan düşmesinde iktisadın büyük bir sorun olarak görünmesinin de bir tesiri var, canımız nereden yanıyorsa oraya odaklanıyoruz.
Krizin sizin yaptığınız araştırmalara tesiri ne oldu, artık araştırmalar hangi alanlarda ağırlaşıyor?
Firmaların tasarruf planlarında araştırmadan evvel çok daha büyük kalemler var. Bunun neden ise ekonomik aktivitenin yavaşlamamış olması. Bu da araştırma gereksinimini canlı tutan bir faktör. Bir öteki kıymetli neden ise salgın ve yüksek enflasyon nedeni ile değerli değişimler yaşanırken toplumun, tüketicinin nabzını tutma gereksinimi. Bu türbülanstan geçerken şirketlerin gerçek kararlar için dataya muhtaçlıkları var. Üreticilerin, markalar ortası pazar hissesi savaşlarını, hangi alışveriş kanallarının tercih edildiğini, satın alınan paket tiplerini takip ettikleri sistemli tüketici araştırmalarımız büyük ilgi görüyor. Marka sıhhati araştırmaları, müşteri tecrübesi araştırmaları, firmaların ağırlaştığı öbür alanlar. (HABER MERKEZİ)
